51茶馆

Cyflwyniad a chefndir

Ar 29 Ebrill 2021, cafodd Deddf Cam-drin Domestig 2021 (鈥楧eddf 2021鈥�) Gydsyniad Brenhinol. Bydd y canllawiau statudol yn cefnogi gweithrediad y diffiniad o gam-drin domestig yn Neddf 2021. Pwrpas y canllawiau yw:

• darparu gwybodaeth glir ynghylch beth yw cam-drin domestig, gan gynnwys ei effeithiau ar ddioddefwyr sy鈥檔 oedolion a phlant, er mwyn cynorthwyo i鈥檞 adnabod;

• darparu canllawiau a chymorth i weithwyr proffesiynol rheng flaen, sydd 芒 chyfrifoldebau am ddiogelu a chefnogi dioddefwyr cam-drin domestig; a

• cyfleu rhai o鈥檙 arferion gorau a nodwyd ar gyfer ymateb asiantaethau ac amlasiantaethol a safonau ar gyfer comisiynu ymatebion.

Nod rhoi鈥檙 diffiniad, a鈥檙 canllawiau sy鈥檔 cyd-fynd ag ef, ar sail statudol yw sicrhau bod cam-drin domestig yn cael ei ddeall yn gywir ac yn llawn a bod asiantaethau cyhoeddus a phart茂on perthnasol yn cymhwyso diffiniad cyffredin wrth geisio mynd i鈥檙 afael 芒鈥檙 math hwn o drosedd ffiaidd a darparu gwasanaethau cymorth i ddioddefwyr, gan gynnwys plant sy鈥檔 ddioddefwyr.

Cyhoeddir y canllawiau o dan adran 84(2) o Ddeddf 2021 ac maent wedi鈥檜 hanelu at gyrff statudol ac anstatudol sy鈥檔 gweithio gyda dioddefwyr a chyflawnwyr cam-drin domestig, ac at y rhai sy鈥檔 delio 芒 chanlyniadau eraill cam-drin. Rhaid i鈥檙 rhai sy鈥檔 arfer swyddogaethau cyhoeddus y mae鈥檙 canllawiau鈥檔 ymwneud 芒 hwy roi sylw iddynt wrth gyflawni eu swyddogaethau.

Dechreuodd yr ymgynghoriad cyhoeddus ar Ganllawiau Statudol Deddf Cam-drin Domestig 2021 ar 3 Awst 2021 a daeth i ben ar 14 Medi 2021. Roedd yn gwahodd adborth gan randdeiliaid perthnasol a phart茂on a chanddynt fuddiant ar y canllawiau statudol drafft cyn i鈥檙 drafft gael ei gwblhau.

Mae鈥檙 ddogfen hon yn rhoi trosolwg o鈥檙 ymatebion a dderbyniwyd, gan grynhoi鈥檙 them芒u allweddol a gododd o鈥檙 ymatebion i鈥檙 ymgynghoriad, a sut y gwnaeth yr ymatebion lywio鈥檙 ddogfen canllawiau statudol terfynol. Roedd rhai materion a godwyd y tu allan i gwmpas yr ymgynghoriad, a lle bo鈥檔 bosibl mae鈥檙 ddogfen hon yn cyfeirio at y camau y mae鈥檙 Llywodraeth yn eu cymryd yn y meysydd hyn.

Trosolwg o鈥檙 ymatebion

Derbyniodd yr ymgynghoriad cyhoeddus 1,013 o ymatebion ffurfiol i鈥檙 ymgynghoriad gan amrywiaeth o sefydliadau ac unigolion. Nid atebodd yr holl ymatebwyr bob cwestiwn. Mae鈥檙 holl ymatebion wedi鈥檜 dadansoddi a鈥檜 hystyried yn llawn wrth baratoi鈥檙 canllawiau statudol terfynol. Rydym yn ddiolchgar i bawb a roddodd o鈥檜 hamser i ymateb yn arbennig y rhai hynny sydd 芒 phrofiad o gam-drin ac a oedd yn ddewr wrth rannu eu profiad 芒 ni.

Roedd mwyafrif yr ymatebwyr a dderbyniwyd gan unigolion. Cafwyd ymatebion hefyd gan ddarparwyr gwasanaethau ar gyfer mathau o Drais yn Erbyn Menywod a Merched^{[footnote 1]} (VAWG) gan gynnwys gwasanaethau cam-drin domestig arbenigol, plismona, awdurdodau lleol, a grwpiau cymunedol a ffydd. Cafwyd ymatebion i鈥檙 ymgynghoriad o bob rhanbarth yng Nghymru a Lloegr.

Mae Tabl 1 isod yn rhoi dadansoddiad o鈥檙 ymatebion i鈥檙 ymgynghoriad fesul math o ymatebydd.

Tabl 1: Mathau o ymatebwyr i鈥檙 ymgynghoriad

Mathau o ymatebwyr i鈥檙 ymgynghoriad聽	Canran yr Ymateb	Cyfanswm yr Ymateb
Unigolyn Cyfanswm yr ymatebion	77%听听听听听听听听听听听听听	775
Unigolyn, fel rhan o sefydliad	8%听听听听听听听听听听听听听	80
Unigolyn, ar ran sefydliad	15%听听听听听听听听听听听听	153
Heb ei adnabod	-听听听听听听听听听听听听	5
Cyfanswm yr ymatebion	-听听听听听听听	1,013

Mae Tabl 2 isod yn rhoi dadansoddiad o鈥檙 ymatebion i鈥檙 ymgynghoriad fesul math o sefydliad, ar gyfer y bobl hynny a ymatebodd fel rhan o sefydliad neu ar ei ran.

Tabl 2: Math o sefydliad a ymatebodd

Math o sefydliad聽聽	Canran yr Ymateb	Canran yr Ymateb
Awdurdodau lleol yn Lloegr	18%听听听听听听听听听听听听听	22
Heddluoedd	4%听听听听听听听听听听听听听	5
Comisiynwyr yr Heddlu a Throseddu	3%听听听听听听听听听听听听	3
Gwasanaethau Carchardai a Phrawf	1%听听听听听听听听听听听听	1
Gwasanaethau鈥檙 System Cyfiawnder Troseddol	2%听听听听听听听	2
Gwasanaethau ar gyfer mathau o VAWG, gan gynnwys unrhyw wasanaethau cam-drin domestig arbenigol (gan gynnwys gwasanaethau arbenigol i ddynion a bechgyn)	26%听听听听听听听	31
Timau tai a digartrefedd lleol, landlordiaid cymdeithasol cofrestredig	3%听听听听听听听	4
Blynyddoedd cynnar, gofal plant, ysgolion, colegau a lleoliadau addysg uwch	3%听听听听听听听听听听听听聽	3
Darparwyr gofal cymdeithasol plant	1%听听听听听听听听听听听听聽	1
Darparwyr gofal cymdeithasol oedolion	3%听听听听听听听听听听听听聽	3
Grwpiau Comisiynu Clinigol GIG	2%听听听听听听听聽聽聽聽聽聽	2
Ymddiriedolaethau GIG ac Ymddiriedolaethau Sefydledig	3%听听听听听听听听听听听听聽	3
Grwpiau cymunedol a ffydd	10%听听听听听听听听听听听听听	12
Arall	23%听听听听听听听听听听听听聽	28
Heb ei adnabod	-听听听听听听听听听听听听聽	893
Cyfanswm yr ymatebion	-听听听听听听听听听听听听聽聽	1013

Mae Tabl 3 isod yn darparu dadansoddiad o鈥檙 ymatebion i鈥檙 ymgynghoriad yn 么l y math o ymatebydd i鈥檙 ymgynghoriad ac yn 么l y rhanbarth lle mae鈥檙 unigolyn neu鈥檙 sefydliad wedi鈥檌 leoli.

Tabl 3: Ymatebion yn 么l y math o ymatebydd i鈥檙 ymgynghoriad ac yn 么l y rhanbarth lle mae鈥檙 unigolyn neu鈥檙 sefydliad wedi鈥檌 leoli

Rhanbarthoedd	Unigolyn (%)	Unigolyn (ymatebion)	Unigolyn, fel rhan o sefydliad	Unigolyn, fel rhan o sefydliad (ymatebion)	Unigolyn, ar ran sefydliad (%)	Unigolyn, ar ran sefydliad (ymatebion)	Cyfanswm yr ymatebion (%)	Cyfanswm yr ymatebion
Gogledd-ddwyrain Lloegr	5%听听	31	2%	1	2%	1	4%	33
Gogledd-orllewin Lloegr	11%听听	66	11%	6	7%	4	10%	76
Swydd Efrog a鈥檙 Humber	6%听听	39	5%	3	8%	5	6%	47
Dwyrain Canolbarth Lloegr	3%听听	20	4%	2	3%	2	3%	24
Gorllewin Canolbarth Lloegr	8%听听	49	4%	2	7%	4	7%	55
Gorllewin Canolbarth Lloegr	7%听听	45	5%	3	8%	5	7%	53
Llundain	19%听听	118	16%	9	17%	10	19%	137
De-ddwyrain Lloegr	19%听听	115	14%	8	5%	3	17%	127
De-orllewin Lloegr	13%听听	81	19%	11	8%	5	13%	97
Cymru	5%听听	33	4%	2	3%	2	5%	37
Cenedlaethol	4%	23	18%	10	32%	19	7%	52
Heb ei adnabod	-	155	-	23	-	93	-	275
Heb ei adnabod	-	775	-	80	-	153	-	1,013

Mae gweddill y ddogfen yn darparu crynodeb o鈥檙 ymatebion a dderbyniwyd i鈥檙 ymgynghoriad. Nid yw鈥檔 ceisio cipio pob pwynt a wneir, ac nid yw ychwaith yn cynnwys sylwadau ar agweddau ar bolisi sydd y tu allan i gwmpas yr ymgynghoriad. Mae鈥檙 ddogfen hon yn crynhoi鈥檙 newidiadau y mae鈥檙 Llywodraeth wedi鈥檜 gwneud i鈥檙 canllawiau statudol, ar 么l ystyried yn ofalus y pwyntiau a godwyd yn yr ymgynghoriad.

Cwestiynau Allweddol

Ceisiodd yr ymgynghoriad adborth ansoddol ar y canllawiau statudol. Defnyddiwyd yr adborth hwn i lywio a diweddaru鈥檙 canllawiau statudol. Cyflwynwyd cyfanswm o 15 cwestiwn fel rhan o鈥檙 ymgynghoriad. Roedd cwestiynau 1-6 yn ymwneud 芒鈥檙 ymgynghorai ac maent wedi鈥檜 crynhoi yn y 鈥楾rosolwg o鈥檙 ymatebion鈥�. Roedd cwestiynau 7-15 yn ymwneud 芒鈥檙 canllawiau statudol drafft ac fe鈥檜 cynlluniwyd i fod yn benagored i geisio gwybodaeth am gynnwys ac eglurder; mae鈥檙 rhain wedi鈥檜 nodi fel sy鈥檔 dilyn:

• C7. A oes gennych unrhyw sylwadau ar Bennod 1 (鈥楢mcanion鈥�) o ran cynnwys neu eglurder? Nodwch 鈥楴a鈥� os nad oes gennych chi farn.

• C8. A oes gennych unrhyw sylwadau ar Bennod 2 (鈥楧eall Cam-drin Domestig鈥�) o ran cynnwys neu eglurder? Nodwch 鈥楴a鈥� os nad oes gennych chi farn.

• C9. A oes gennych unrhyw sylwadau ar Bennod 3 (鈥楨ffaith ar Ddioddefwyr鈥�) o ran cynnwys neu eglurder? Nodwch 鈥楴a鈥� os nad oes gennych chi farn.

• C10. A oes gennych unrhyw sylwadau ar Bennod 4 (鈥榊mateb Asiantaeth i Gam-drin Domestig鈥�) o ran cynnwys neu eglurder? Nodwch 鈥楴a鈥� os nad oes gennych chi farn.

• C11. A oes gennych unrhyw sylwadau ar Bennod 5 (鈥楪weithio Gyda鈥檔 Gilydd i Fynd i鈥檙 Afael 芒 Cham-drin Domestig鈥�) o ran cynnwys neu eglurder? Nodwch 鈥楴a鈥� os nad oes gennych chi farn.

• C12. A oes gennych unrhyw sylwadau ar Bennod 6 (鈥楥omisiynu Ymateb i Gam-drin Domestig鈥�) o ran cynnwys neu eglurder? Nodwch 鈥楴a鈥� os nad oes gennych farn.

• C13. A oes unrhyw ffyrdd trosfwaol y gellid gwella鈥檙 canllawiau yn eich barn chi? Rhowch sylwadau. Nodwch 鈥楴a鈥� os nad oes gennych chi farn.

• C14. Ydych chi鈥檔 credu bod yr astudiaethau achos yn ddefnyddiol? Os oes unrhyw astudiaethau achos nad oedd yn ddefnyddiol i chi, rhowch sylwadau ychwanegol gan sicrhau eich bod yn cyfeirio at yr astudiaeth achos y mae eich sylw yn berthnasol iddi.

• C15. A oes unrhyw beth ar goll yn y canllawiau yr hoffech ei weld yn cael ei gynnwys? Nodwch 鈥楴a鈥� os nad oes gennych chi farn.

Nid oedd rhaid i ymatebwyr ateb pob un o鈥檙 cwestiynau uchod.

Them芒u a materion allweddol

Derbyniwyd 1,013 o ymatebion ffurfiol^{[footnote 2]} i鈥檙 ymgynghoriad gan unigolion a sefydliadau. Cafodd yr ymatebion eu hadolygu鈥檔 ofalus a鈥檜 categoreiddio o dan them芒u a materion allweddol er mwyn caniat谩u dadansoddiad thematig. Roedd y materion a godwyd dro ar 么l tro a鈥檙 rhai mwyaf perthnasol a godwyd yn yr ymgynghoriad yn ymwneud 芒鈥檙 meysydd a amlinellir isod.

• Disgrifiad o ymddygiadau camdriniol

• Effaith ar ddioddefwyr, gan gynnwys plant

• Ymatebion asiantaeth ac amlasiantaethol

• Mynd i鈥檙 afael ag ymddygiad troseddwyr

• Comisiynu ac ariannu

Rydym hefyd wedi cynnwys esboniad o adborth penodol a ddarparwyd ynghylch naws ac iaith y canllawiau a鈥檙 astudiaethau achos a gyflwynwyd.

Disgrifiad o ymddygiadau camdriniol

1. Fel sy鈥檔 ofynnol o dan adran 84(2) o Ddeddf Cam-drin Domestig 2021 (鈥楧eddf 2021鈥�), roedd y canllawiau statudol drafft yn canolbwyntio ar ddarparu canllawiau ar y mathau o ymddygiad sy鈥檔 gyfystyr 芒 cham-drin domestig. O ganlyniad, roedd llawer o鈥檙 ymatebion i鈥檙 ymgynghoriad a gyflwynwyd yn ystyried sut y disgrifiwyd mathau o gam-drin ac ymddygiadau cysylltiedig. Roedd yr ymatebion cyffredinol i鈥檙 ymgynghoriad yn croesawu鈥檙 ffaith bod ystod eang o gamdriniaethau wedi鈥檜 cydnabod yn Neddf 2021 a鈥檜 nodi yn y canllawiau. Roedd yr ymatebion, fodd bynnag, yn adlewyrchu鈥檙 angen i ddarparu mwy o eglurder a manylder ar rai o鈥檙 ymddygiadau camdriniol. Roedd hyn yn cynnwys ceisio: eglurder ar y newidiadau deddfwriaethol, mwy o gyfeiriad at y ffaith y gall cam-drin barhau ar 么l gwahanu, a lle bo鈥檔 briodol gwneud cysylltiadau rhwng gwahanol ymddygiadau a鈥檙 cyd-destunau perthnasoedd ar gyfer cam-drin.

2. Mae鈥檙 adrannau hyn o鈥檙 canllawiau wedi鈥檜 hadolygu a darparwyd eglurhad pellach lle bo modd, gan ystyried yr ymatebion a dderbyniwyd. Mae hyn yn cynnwys mewn rhai achosion ddiwygio neu ychwanegu at yr enghreifftiau a ddarparwyd o ymddygiadau a allai awgrymu cam-drin domestig. Er enghraifft, mae enghreifftiau pellach wedi鈥檜 rhestru i ddangos yr hyn y gallai cam-drin economaidd ei olygu ac i gyfleu鈥檙 hyn a allai olygu ymddygiad bygythiol. Mae hefyd wedi鈥檌 wneud yn gliriach, lle mae ymddygiad sy鈥檔 rheoli neu鈥檔 gorfodi yn bodloni鈥檙 diffiniad o dan adran 76 o Ddeddf Troseddau Difrifol 2015, y gallai fod yn drosedd ac y gall tagu nad yw鈥檔 angheuol^{[footnote 3]} fod yn fath o gam-drin corfforol a rhywiol. Mae mwy o bwyslais wedi鈥檌 roi ar sut mae cam-drin ar sail 鈥榓nrhydedd鈥�, priodas dan orfod ac anffurfio organau cenhedlu benywod (FGM) yn berthnasol i鈥檞 gilydd ac mae mwy o fanylion wedi鈥檜 darparu i egluro sut y gall technoleg hwyluso cam-drin. Mewn perthynas ag ymddygiad sy鈥檔 rheoli neu orfodi, disgwylir i ymestyn y drosedd i gynnwys cam-drin ar 么l gwahanu ddod i rym yn ddiweddarach eleni a bydd y canllawiau statudol ar gyfer y drosedd yn cael eu diweddaru. O ran cam-drin a hwylusir gan dechnoleg, rydym yn disgwyl i鈥檙 Bil Niwed Ar-lein ysgogi newid er mwyn sicrhau bod y rhai sy鈥檔 cyflawni mathau o VAWG ar-lein yn cael eu dwyn i gyfrif am eu troseddau.

Ymddygiadau dieithrio

3. Cyfeiriodd nifer llethol o鈥檙 ymatebion i鈥檙 ymgynghoriad yn benodol at y mater o 鈥榶mddygiad dieithrio鈥�, gyda bron pob un yn cyflwyno safbwyntiau ar naill ai ei gynnwys neu ei eithrio o鈥檙 canllawiau statudol. Nid oes unrhyw ddiffiniad swyddogol neu gyffredin o ddieithrio rhiant. Mae Cafcass yn ei ddiffinio fel pan 鈥榥a ellir cyfiawnhau gwrthwynebiad neu elyniaeth plentyn tuag at riant a鈥檌 fod yn ganlyniad i driniaeth seicolegol gan y rhiant arall鈥�. Gwnaeth llawer o unigolion ac ystod eang o gyrff sylwadau ar y mater hwn.

4. Roedd ymatebion yn ymwneud 芒 dileu cyfeiriad yn y canllawiau at ddieithrio rhieni ac ymddygiadau dieithrio yn codi mater ynghylch y cysyniad o 鈥榙dieithrio rhiant鈥�. Amlygodd yr ymatebion fod 鈥榙ieithrwch rhiant鈥� a鈥檙 鈥榶mddygiadau dieithrio鈥� cysylltiedig yn dermau sy鈥檔 cael eu herio鈥檔 eang. Mae corff cynyddol o dystiolaeth am honiadau ffug a鈥檙 effaith y gall ofn honiadau ffug ei chael.^{[footnote 4]} Dadleuir na ddylid derbyn damcaniaethau academaidd ar fodolaeth a chyffredinolrwydd dieithrio rhwng rhieni heb ddadansoddiad o鈥檙 effaith ar oroeswyr cam-drin domestig a鈥檜 plant. Amlygwyd hefyd bod ymchwil yn dangos bod ofnau ynghylch gwrth-honiadau o鈥檙 fath wedi atal goroeswyr rhag datgelu cam-drin domestig i鈥檙 llys a chyrchu gwasanaethau cymorth.

5. Roedd ymatebion yn ymwneud 芒 dieithrio rhieni ac ymddygiadau dieithrio yn mynegi bod yr ymddygiad yn gamdriniol, yn bennaf oherwydd yr effeithiau posibl. Awgrymodd rhai ymatebwyr fod dieithrio rhiant yn dod o fewn cwmpas y diffiniad o gam-drin domestig, fel ffordd o gam-drin y rhiant ac mewn perthynas 芒鈥檙 plentyn fel dioddefwr. Y pryder eang gan gynigwyr yw nad oes, os o gwbl, ddim mynediad ar gael i rieni sydd wedi ymddieithrio oddi wrth eu plentyn, bod yr ymddygiad yn digwydd gyda rhieni a gweithwyr proffesiynol dan sylw yn aml yn methu 芒 gweithredu. Roedd effeithiau dieithrio鈥檔 cael eu dyfynnu鈥檔 aml gan y rhai a oedd o blaid ei gynnwys yn y canllawiau fel rhywbeth sy鈥檔 cynnwys trawma sylweddol i鈥檙 oedolyn a鈥檙 plentyn. Awgrymwyd y gellid ystyried bod dileu cyfeiriad at ymddygiadau dieithrio o鈥檙 canllawiau drafft yn cyfreithloni鈥檙 ymddygiad hwn.

6. Amlygodd yr ymatebion i鈥檙 ymgynghoriad ddiffyg dealltwriaeth gyffredin o 鈥榙dieithrio rhieni鈥� 鈥� ei ddiffiniad a鈥檌 oblygiadau, a sut i fynd ati鈥檔 ymarferol. Felly, nid oes cyfeiriadau penodol at 鈥榙dieithrio rhiant鈥� ac 鈥榶mddygiad dieithrio鈥� wedi鈥檜 gwneud yn y drafft terfynol. Mae鈥檙 canllawiau statudol yn cydnabod bod amrywiaeth o ffyrdd y gall cyflawnwyr geisio cam-drin dioddefwr yn emosiynol neu鈥檔 seicolegol neu eu rheoli neu eu gorfodi, megis trwy eu hynysu a鈥檜 bychanu, gan gynnwys o flaen trydydd parti, a defnyddio plant i reoli. . Ochr yn ochr 芒 hyn, mae鈥檙 canllawiau鈥檔 cydnabod bod plant yn ddioddefwyr cam-drin domestig yn eu rhinwedd eu hunain a鈥檙 cwmpas i gam-drin barhau ar 么l gwahanu. O ran ymddygiadau o鈥檙 fath, nodir eu bod yn annhebygol o fodoli ar eu pen eu hunain. Yn hytrach, maent yn fwy tebygol o ddangos patrwm ehangach o ymddygiad gan y cyflawnwr. Mae鈥檙 canllawiau statudol drafft ar Ymddygiad Rheoli neu Orfodol yn amlinellu effaith ymddygiad o鈥檙 fath ar blant mewn perthnasoedd teuluol a rhieni, yn ogystal 芒 pherthnasoedd agos pobl ifanc. Mae hefyd yn cydnabod sut y gall cyflawnwr ddefnyddio plant i reoli dioddefwr neu ei gwneud yn anos iddynt adael perthynas gamdriniol. Bydd y canllawiau鈥檔 cefnogi asiantaethau i nodi ac ymateb i ymddygiad sy鈥檔 rheoli neu orfodi a lleihau risg i ddioddefwyr, gan gynnwys plant.

7. Mae鈥檙 dull hwn o gwblhau鈥檙 canllawiau鈥檔 adlewyrchu canfyddiadau鈥檙 Adroddiad 鈥楢sesu Risg o Niwed i Blant a Rhieni mewn Achosion Plant Cyfraith Breifat鈥� (Mehefin 2020), y cyfeirir ato鈥檔 aml fel Adroddiad y Panel Niwed. Roedd ymchwil yn canolbwyntio ar brofiadau plant a rhieni mewn achosion plant cyfraith breifat. Canfu鈥檙 Adroddiad fod 鈥榙iwylliant o blaid cyswllt鈥� o fewn y llysoedd teulu. Un o鈥檙 argymhellion oedd y dylid adolygu鈥檙 rhagdybiaeth o gyfranogiad rhieni. Cyhoeddwyd yr adolygiad ym mis Tachwedd 2020 ac mae鈥檔 canolbwyntio ar gymhwyso鈥檙 rhagdybiaeth a鈥檙 eithriad statudol mewn achosion lle mae tystiolaeth i awgrymu y bydd cyfranogiad rhiant yn rhoi鈥檙 plentyn mewn perygl o niwed. Argymhellodd yr Adroddiad sefydlu t卯m monitro cenedlaethol o fewn swyddfa鈥檙 Comisiynydd Cam-drin Domestig i gadw goruchwyliaeth ac adrodd yn rheolaidd ar berfformiad y llysoedd teulu o ran amddiffyn plant a dioddefwyr rhag cam-drin domestig a risgiau eraill o niwed mewn achosion plant cyfraith breifat.^{[footnote 5]}

8. Ym mis Mehefin 2020, cyhoeddodd y Weinyddiaeth Gyfiawnder ei Chynllun Gweithredu^{[footnote 6]}, sy鈥檔 nodi ymrwymiadau鈥檙 Llywodraeth mewn ymateb i argymhellion y Panel. Roedd yr ymrwymiadau hyn yn cynnwys adolygu鈥檙 rhagdybiaeth o gyfranogiad rhieni mewn llysoedd teulu, a sefydlu mecanwaith ar gyfer monitro achosion yn y llys teulu sy鈥檔 cynnwys cam-drin domestig. Yn ogystal, roeddent yn cynnwys cyflawni newid deddfwriaethol drwy Ddeddf 2021, datblygu Peilot Llys Cam-drin Domestig Integredig, adolygiad o Raglenni Cyflawnwyr Cam-drin Domestig, a gwaith ar y ffioedd a godir gan yr heddlu i ddatgelu tystiolaeth. Mae鈥檙 Llywodraeth, ynghyd 芒 phartneriaid ar draws y system cyfiawnder teuluol, yn parhau i weithio i gyflawni鈥檙 ymrwymiadau hyn a wnaed mewn ymateb i Adroddiad y Panel Niwed ac yn gweithio鈥檔 agos gyda鈥檙 sector cam-drin domestig i sicrhau bod lleisiau goroeswyr yn parhau i fod yn ganolog i ddiwygio.

Cam-drin yn ymwneud 芒 ffydd

9. Roedd ymatebion ynghylch cam-drin yn ymwneud 芒 ffydd yn cyflwyno鈥檙 risgiau sy鈥檔 bodoli lle mae systemau cred yn cael eu defnyddio i reoli neu ddarostwng dioddefwr. Roedd yr ymatebion i鈥檙 ymgynghoriad yn cyfleu bod cefnogaeth eang i grybwyll y mater hwn. Mae鈥檙 canllawiau wedi鈥檜 diweddaru i egluro y gall cam-drin domestig ddigwydd mewn perthynas 芒, a thrwy ddefnyddio, system ffydd a chred unigolyn, ac y gall hyn ddigwydd pan yw cyflawnwr sydd 芒 chysylltiad personol 芒鈥檙 dioddefwr yn ymddwyn mewn ffordd a fyddai鈥檔 gyfystyr 芒 cham-drin domestig. . Mae鈥檙 canllawiau鈥檔 nodi y gallai ymddygiadau o鈥檙 fath gael eu deall er enghraifft fel cam-drin emosiynol neu seicolegol neu fod yn rhan o batrwm systematig o ymddygiad sy鈥檔 rheoli neu鈥檔 gorfodi. Rhoddodd yr ymatebion adborth defnyddiol tuag at egluro ymddygiadau a all godi yn y cyd-destun hwn. Roedd rhai pwyntiau a godwyd, fodd bynnag, yn canolbwyntio ar senarios lle na fyddai鈥檙 dioddefwr a鈥檙 troseddwr yn cael eu diffinio fel rhai oedd wedi鈥檜 鈥渃ysylltu鈥檔 bersonol鈥� ac felly eu bod y tu hwnt i gwmpas y canllawiau hyn. Roedd y rhan fwyaf o鈥檙 ymatebwyr a roddodd sylw i鈥檙 mater hwn yn croesawu bod atal ysgariad crefyddol yn enghraifft o gam-drin yn ymwneud 芒 ffydd. Codwyd pryderon ynghylch unigolion yn cael eu gorfodi i aros mewn priodas ac adlewyrchir hyn yn y canllawiau statudol terfynol.

Effaith ar ddioddefwyr, gan gynnwys plant

10. Mae鈥檙 ddogfen hefyd yn canolbwyntio ar ddarparu canllawiau ar effeithiau cam-drin domestig, yn arbennig ar blant fel sy鈥檔 ofynnol gan adran 84(2) o Ddeddf 2021. Codwyd effaith cam-drin domestig ar ddioddefwyr yn gyson yn yr ymgynghoriad. Roedd hyn mewn perthynas 芒鈥檙 effaith ar grwpiau penodol ac o ran amlygu difrifoldeb a鈥檙 angen i ddioddefwyr allu cyrchu鈥檙 gwasanaethau priodol pan fo angen. Pwysleisiodd yr ymatebwyr effeithiau dwys a hirdymor cam-drin domestig, gan gynnwys effaith cam-drin ar iechyd meddwl a chorfforol, ac, fel y鈥檌 profwyd gan ddioddefwyr, yn ystod y berthynas ac ar 么l iddi ddod i ben. Roedd adborth yn cyfeirio at natur cam-drin domestig a allai gyfyngu ar fywyd a galwyd am gydnabyddiaeth i hunanladdiad a chyfraddau hunanladdiad ymhlith dioddefwyr. Roedd llawer o鈥檙 ymatebion wedyn yn nodi鈥檙 angen am well hyfforddiant i sefydliadau i gefnogi ymyrraeth gynnar a darparu cymorth i ddioddefwyr (a archwilir ymhellach o dan 鈥榊matebion asiantaeth ac amlasiantaethol i gam-drin domestig鈥�). Codwyd pryderon hefyd am rwystrau i gyrchu gwasanaethau a diffyg gwasanaethau arbenigol sydd ar gael mewn ardaloedd lleol. Codwyd hyn hefyd fel rhan o fynegi pryder am brofiadau gwahanol grwpiau:

11. Dioddefwyr mudol 鈥� mewn perygl o gael eu cam-drin sy鈥檔 ecsbloetio eu statws mewnfudo a鈥檜 gwendidau ac yn wynebu rhwystrau sylweddol i gyrchu cymorth. Amlygodd ymatebion y gallai rhannu gwybodaeth rhwng yr heddlu a gwasanaethau mewnfudo gael effaith ataliol.

12. Dioddefwyr anabl 鈥� yn wynebu rhwystrau sylweddol i gyrchu gwasanaethau cyfiawnder a chymorth, gan gynnwys pan nad yw鈥檙 rhain wedi鈥檜 cynllunio i ddiwallu eu hanghenion.

13. Dioddefwyr yr henoed 鈥� yn cael eu tangynrychioli mewn ffigurau swyddogol a dylid amlygu y gall unrhyw un brofi cam-drin domestig. Gall pobl h欧n fod yn agored i risgiau penodol, yn arbennig lle mae ganddynt anableddau hefyd, a all waethygu eu bregusrwydd.

14. Dioddefwyr LHDT 鈥� ni ddylid eu trin fel gr诺p homogenaidd, dylid darparu mwy o wybodaeth am wahanol brofiadau unigolion LHDT.

15. Dioddefwyr o leiafrifoedd ethnig 鈥� ni ddylid hefyd eu trin fel gr诺p homogenaidd. Dywedwyd hefyd fod pryderon dilys am hiliaeth ac ofn stereoteipio hiliol ac y gallai cam-drin ar sail 鈥榓nrhydedd鈥� effeithio鈥檔 anghymesur ar fenywod du ac Asiaidd. Roedd rhai ymatebion yn galw am ddarparu gwasanaethau 鈥榞an ac ar gyfer鈥� ar gyfer cymunedau lleiafrifoedd ethnig, mewn ymdrech i gydnabod eu profiadau personol o gam-drin a helpu i fynd i鈥檙 afael 芒鈥檙 rhwystrau sy鈥檔 atal dioddefwyr rhag ceisio cymorth.

16. Dioddefwyr gwrywaidd 鈥� yn aml yn cael eu hanghredu a鈥檜 diystyru wrth geisio adrodd am gam-drin domestig, er enghraifft i鈥檙 heddlu, gan eu bod yn cael eu stereoteipio fel y sawl sy鈥檔 cyflawni鈥檙 cam-drin. Roedd ymatebion yn rhybuddio yn erbyn atgyfnerthu stereoteipiau ac yn dadlau dros iaith niwtral o ran rhywedd a dulliau o gomisiynu gwasanaethau. Mae鈥檙 canllawiau鈥檔 nodi y gall unrhyw un ddioddef cam-drin domestig, gan gynnwys dynion a bechgyn, a鈥檙 rhwystrau a鈥檙 effeithiau penodol y gall dioddefwyr cam-drin domestig gwrywaidd eu profi. Ym mis Mai 2022, cyhoeddodd y Swyddfa Gartref ddogfen Cefnogi Dioddefwyr Gwrywaidd yn diweddaru 鈥楧atganiad Sefyllfa ar ddioddefwyr gwrywaidd troseddau a ystyriwyd yn y strategaeth traws-lywodraethol ar ddod 芒 VAWG i ben鈥� 2019.

17. Yn y canllawiau mae rhagor o fanylion am yr effeithiau ar ddioddefwyr, gan gynnwys plant. Ychwanegwyd manylion am hunanladdiad a syniadaeth hunanladdiad fel effaith benodol. Mae diweddariadau hefyd wedi鈥檜 gwneud i ddarparu data ynghylch mynychder ar gyfer dioddefwyr 芒 nodweddion gwahanol, lle mae鈥檙 rhain yn cael eu cadw a鈥檜 cyhoeddi, ac i amlygu risgiau penodol a all fodoli mewn perthynas 芒 nodweddion neu ymddygiadau penodol y gallai cyflawnwyr eu mabwysiadu i ddioddefwyr 芒鈥檙 nodweddion hynny.

18.Fel rhan o becyn cymorth ehangach i holl ddioddefwyr troseddau, gan gynnwys y rheini sy鈥檔 dioddef cam-drin domestig, ymgynghorodd y Weinyddiaeth Gyfiawnder ar Fil Dioddefwyr newydd. Bydd y Bil Dioddefwyr yn rhan hanfodol o鈥檔 cynllun i chwyddo lleisiau dioddefwyr yn y broses cyfiawnder troseddol, cryfhau atebolrwydd asiantaethau cyfiawnder troseddol a gwella cymorth i ddioddefwyr, gan gynnwys drwy sicrhau bod troseddwyr yn talu mwy tuag ato. Ar gyfer dioddefwyr cam-drin domestig, gofynnodd yr ymgynghoriad am ddarpariaeth gwasanaethau yn y gymuned ac am gryfhau鈥檙 cymorth sydd ar gael gan Gynghorwyr Trais Domestig Annibynnol (IDVAs) a Chynghorwyr Trais Rhywiol Annibynnol (ISVAs). Gofynnodd hefyd beth sy鈥檔 gweithio ar gyfer comisiynu a chydgysylltu effeithiol ar wasanaethau cymorth yn y gymuned i ddeall sut i wella llwybrau rhwng gwasanaethau a sicrhau bod y gwasanaethau cywir ar gael i ddiwallu anghenion dioddefwyr. Roedd yr ymgynghoriad hefyd yn ceisio barn ar sut y gall strwythurau cydweithio ffurfiol a rolau a chyfrifoldebau diffiniedig helpu i wella鈥檙 gwasanaethau a ddarperir i bob dioddefwr troseddu. Bydd adborth o鈥檙 ymgynghoriad yn llywio darpariaethau鈥檙 Bil sydd i ddod.

Plant fel dioddefwyr cam-drin domestig

19. Roedd adborth yr ymgynghoriad yn croesawu鈥檙 gydnabyddiaeth o blant fel dioddefwyr cam-drin domestig yn adran 3 o Ddeddf 2021. Cododd rhai ymatebwyr y dylid darparu rhagor o wybodaeth i egluro鈥檙 disgwyliadau ynghylch nodi plant sy鈥檔 ddioddefwyr a chymhwyso ymyriadau arbenigol mewn perthynas 芒 phlant. Amlygodd adborth hefyd fod angen eglurhad pellach ynghylch sut y dylai Deddf Plant 2004, a deddfwriaeth gysylltiedig arall, fod yn berthnasol. Amlygwyd y gallai鈥檙 canllawiau roi mwy o bwyslais ar atal a nodi ymddygiadau niweidiol yn gynnar trwy addysg i helpu plant i ddatblygu dealltwriaeth o berthnasoedd iach a鈥檙 hyn a allai olygu ymddygiad camdriniol.

20. Mae rhagor o wybodaeth wedi鈥檌 chynnwys yn y canllawiau ar blant fel dioddefwyr, gan gynnwys ar ymateb, a mesurau ymyrraeth gynnar, mewn lleoliadau gofal cymdeithasol ac addysg. Mae adran benodol hefyd wedi鈥檌 hychwanegu ar waith amlasiantaethol i ddiogelu plant. Mae鈥檙 canllawiau terfynol yn ei gwneud yn gliriach y dylid dilyn asesiadau risg, prosesau atgyfeirio, a gweithdrefnau diogelu presennol a bod y canllawiau statudol 鈥楪weithio Gyda鈥檔 Gilydd i Ddiogelu Plant鈥� yn nodi鈥檙 disgwyliadau ar gyfer gweithio rhyngasiantaethol i ddiogelu a hyrwyddo lles plant a dyletswyddau penodol o dan Ddeddfau Plant 1989 a 2004 a Deddf Plant a Gwaith Cymdeithasol 2017. Disgwylir i鈥檙 canllawiau hyn gael eu diweddaru鈥檔 ddiweddarach eleni. Bydd gwybodaeth benodol yn cael ei darparu i heddluoedd, ac er gwybodaeth i鈥檙 rhai sy鈥檔 gweithio gyda heddluoedd gan Gyngor Cenedlaethol Penaethiaid yr Heddlu a鈥檙 Coleg Plismona sy鈥檔 gweithio gyda鈥檙 Swyddfa Gartref.

Ymatebion asiantaeth ac amlasiantaethol i gam-drin domestig

21. Amlygodd adborth o鈥檙 ymgynghoriad rai materion trawsbynciol ynghylch sut mae sefydliadau鈥檔 ymateb i gam-drin domestig. Roedd y materion a godwyd yn cynnwys rhagfarn, stereoteipio dioddefwyr, diffyg gwybodaeth a dealltwriaeth o brofiadau dioddefwyr, ac mewn rhai achosion pryderon ynghylch digonolrwydd prosesau sefydliadol sydd ar waith. Roedd teimlad cryf y dylai fod hyfforddiant gorfodol yn ei le ar gyfer gweithwyr proffesiynol sy鈥檔 gweithio gyda dioddefwyr a chyflawnwyr ac yn delio 芒 rhai canlyniadau cam-drin domestig, ac y dylid ystyried safonau hyfforddi cyson. Roedd cefnogaeth i鈥檙 gwahanol ddulliau amlasiantaethol megis Cynadleddau Asesu Risg Amlasiantaethol (MARAC), Trefniadau Amlasiantaethol ar gyfer Diogelu鈥檙 Cyhoedd (MAPPA), Canolfannau Diogelu Amlasiantaethol (MASH). Cododd rhai ymatebion bryderon ynghylch gorddibyniaeth ar rai o鈥檙 fforymau a鈥檙 adnoddau hyn a鈥檙 ffocws ar achosion risg uchel. Roedd rhai ymatebwyr am weld mwy o Gynghorwyr Trais Domestig Annibynnol (IDVAs) yn cael eu defnyddio, gan gynnwys eu cydleoli o fewn gwasanaethau eraill. Roedd llawer o ymatebion am weld mwy o atebolrwydd am wahanol wasanaethau a systemau atebolrwydd cliriach a mwy tryloyw.

22. Mae鈥檙 fframwaith canllawiau yn annog arfer gorau, yn ogystal 芒 nodi dyletswyddau a chyfrifoldebau statudol am wasanaethau ac yn cyfeirio at ffynonellau gwybodaeth neu gymorth perthnasol pellach. Wrth gwblhau鈥檙 canllawiau, mae鈥檙 ddogfen wedi鈥檌 diweddaru i gyfeirio at wybodaeth fwy penodol i鈥檙 sector, lle mae hyn yn berthnasol i helpu i wella cysondeb ac effeithlonrwydd ymatebion i gam-drin domestig. Yn ogystal, mae rhagor o fanylion wedi鈥檜 cynnwys ar y dulliau amlasiantaethol. Rydym yn parhau i fod yn ymrwymedig i gydweithio 芒 phartneriaid i ddeall ac i hwyluso鈥檙 hyn sy鈥檔 gweithio. Mae鈥檙 Swyddfa Gartref yn buddsoddi 拢3 miliwn i ddeall yn well beth sy鈥檔 gweithio i atal VAWG 鈥� gan fuddsoddi mewn prosiectau atal o ansawdd uchel sy鈥檔 seiliedig ar dystiolaeth, gan gynnwys mewn ysgolion, gyda鈥檙 nod o addysgu a hysbysu plant a phobl ifanc am berthnasoedd iach, ymddygiad treisgar a chamdriniol a chanlyniadau cam-drin.

Y Llysoedd a Gwasanaeth Erlyn y Goron

23. Roedd adborth ar y llysoedd a Gwasanaeth Erlyn y Goron yn canolbwyntio ar wella eu prosesau. Roedd sawl ymateb yn galw am gryfhau hyfforddiant, canllawiau a chyfarwyddiadau barnwrol ar gyfer cam-drin domestig. Fe wnaeth rhai ymatebwyr amlygu enghreifftiau o arfer da, megis cyflwyno mesurau arbennig i amddiffyn dioddefwyr sy鈥檔 ddiffynyddion mewn achosion troseddol a Llys Cam-drin Domestig Arbenigol Llundain. Roedd y pryderon allweddol yngl欧n 芒鈥檙 broses yn ymwneud 芒 diffyg tryloywder, oedi wrth gyrchu cyfiawnder (wedi鈥檌 waethygu gan bandemig Covid-19) a鈥檙 ail drawma a brofwyd gan rai dioddefwyr oherwydd y modd yr ymdriniwyd 芒鈥檜 hachos. Cynigiodd nifer o ymatebwyr y gellid gwella arferion rhannu data rhwng llysoedd sifil, troseddol a theulu, ac y gallai data fod ar gael i asiantaethau eraill er mwyn caniat谩u dealltwriaeth fwy cyfannol o achosion. Soniodd ymatebwyr hefyd am yr anhawster o gyrchu cymorth cyfreithiol, gan awgrymu y dylid mynd i鈥檙 afael 芒 hyn yn y canllawiau.

24. Mae鈥檙 canllawiau wedi鈥檜 diweddaru i roi rhagor o fanylion am y mesurau arbennig sy鈥檔 cael eu cyflwyno, neu a fydd yn cael eu cyflwyno o dan Ddeddf 2021 mewn achosion troseddol, teuluol a sifil i gryfhau鈥檙 amddiffyniadau i ddioddefwyr. O ran arferion rhannu data, yn 2021 gwnaed diwygiadau i鈥檙 Rheolau Gweithdrefn Droseddol, a oedd yn gosod dyletswydd ar bart茂on i achosion troseddol, i rybuddio鈥檙 llys troseddol am unrhyw achosion teuluol cysylltiedig ac annog cyfnewid gwybodaeth berthnasol 芒 llys sy鈥檔 delio 芒鈥檙 trafodion hynny. Mewn ymateb i鈥檙 mater o gyflawnwyr yn defnyddio鈥檙 llysoedd teulu fel modd i barhau 芒鈥檜 cam-drin, mae Deddf 2021 yn egluro argaeledd gorchmynion adran 91(14) yn y llysoedd teulu i amddiffyn dioddefwyr cam-drin domestig ymhellach. Mae鈥檙 Llywodraeth yn darparu gwybodaeth ar wah芒n am gymorth cyfreithiol. Mae鈥檙 Weinyddiaeth Gyfiawnder yn cynnal adolygiad o鈥檙 prawf modd ar hyn o bryd. Bwriedir cyhoeddi鈥檙 adolygiad yn fuan. Bydd yn asesu pa mor effeithiol y mae鈥檙 profion modd yn diogelu mynediad at gyfiawnder. Fel rhan o鈥檙 adolygiad hwn, mae profiadau dioddefwyr cam-drin domestig yn cael eu hystyried.

Plismona

25. Roedd adborth yr ymgynghoriad ar ymatebion yr heddlu i gam-drin domestig yn canolbwyntio ar ymddygiad yr heddlu ac yn mynegi pryder am anghysondebau. Roedd llawer o ymatebion yn ystyried sut y gallai gweithredoedd yr heddlu roi dioddefwyr mewn mwy o berygl o niwed ac yn teimlo bod agweddau gwahaniaethol yn ffafriol i ddiwylliant o feio dioddefwyr sy鈥檔 atal dioddefwyr rhag parhau ag erlyniadau, neu hyd yn oed riportio cam-drin. Nododd ymatebwyr y dylid gwneud mwy o hyfforddiant ar bwerau cyfreithiol, offer, mentrau a chanllawiau i鈥檙 heddlu yn orfodol i sicrhau gwell dealltwriaeth, cysondeb ac yn y pen draw i amddiffyn dioddefwyr yn well. Dywedodd ymatebwyr y gellid gwella arferion cofnodi a rhannu data鈥檙 heddlu drwy system rhannu data a gedwir yn ganolog. Nodwyd y gallai cyfyngiadau o ran rhannu data arwain at erlid mynych neu droseddwyr ddim yn cael eu hadnabod yn rhagweithiol.

26. Mae鈥檙 canllawiau statudol yn pwysleisio hawliau dioddefwyr o dan y Cod Ymarfer i Ddioddefwyr Troseddau (鈥楥od y Dioddefwyr鈥�). Mae鈥檙 canllawiau鈥檔 nodi鈥檔 glir bod disgwyl i鈥檙 heddlu ddilyn gweithdrefnau diogelu perthnasol ac mae鈥檔 hyrwyddo mabwysiadu dull sy鈥檔 seiliedig ar wybodaeth am drawma ac sy鈥檔 ymateb i drawma. Mae鈥檙 Coleg Plismona yn y broses o ddiweddaru ei ganllawiau a hyfforddiant ar gam-drin domestig. Mae鈥檙 canllawiau hyn a ddatblygwyd gan y Coleg ar gyfer heddluoedd ac yn nodi鈥檙 egwyddorion a鈥檙 safonau ar gyfer swyddogion sy鈥檔 ymchwilio i gam-drin domestig. Mae Canllawiau Statudol Deddf Cam-drin Domestig 2021 wedi鈥檜 diweddaru i gyfeirio at r么l lywodraethu a chomisiynu Comisiynwyr yr Heddlu a Throseddu. Mae鈥檔 amlinellu y dylai Comisiynwyr yr Heddlu a Throseddu ystyried sut y maent yn gweithio gyda phartneriaid eraill i ddarparu system cyfiawnder troseddol effeithlon ac effeithiol ar gyfer eu hardaloedd lleol, gan gynnwys mewn perthynas 芒 throseddau a digwyddiadau sy鈥檔 ymwneud 芒 cham-drin domestig, i gefnogi atal, ymyrraeth gynnar a darparu gwasanaethau yn eu hardaloedd lleol.

Awdurdodau lleol

27. Roedd rhai ymatebion i鈥檙 ymgynghoriad yn s么n am anghysondebau gyda鈥檙 gwasanaethau a ddarperir o fewn ardaloedd awdurdodau lleol ac yn nodi bod angen mwy o gydgysylltu, er enghraifft, mewn perthynas 芒 rhannu data. Roedd yr ymatebion hyn yn s么n am anghysondebau o ran pa gymorth oedd yn cael ei ddarparu ledled y wlad ac ansawdd y gwasanaethau cymorth. Nodwyd y gallai systemau atebolrwydd cliriach, a mecanweithiau ar gyfer nodi anghysondebau a mynd i鈥檙 afael 芒 hwy, helpu i sicrhau bod y gwasanaethau cywir yn cael eu darparu.

28. Mae鈥檙 canllawiau鈥檔 rhoi pwyslais ar gydweithio ac yn cydnabod yr angen i awdurdodau lleol weithio gyda gwahanol sefydliadau ac asiantaethau yn eu hardaloedd i ddatblygu ymyriadau cynnar a gwasanaethau cydgysylltiedig yn seiliedig ar ddealltwriaeth glir o anghenion lleol. Mae鈥檙 Comisiynydd Cam-drin Domestig yn cynnal ymarfer mapio cenedlaethol i ddeall y ddarpariaeth o wasanaethau cam-drin domestig ledled Cymru a Lloegr.

Canolfannau Gwaith

29. Roedd sylwadau a ddarparwyd mewn perthynas 芒 chanolfannau gwaith a鈥檜 staff yn canolbwyntio ar y mesurau presennol sydd ar waith ac yn cwestiynu a oeddent yn ddigonol o ran helpu dioddefwyr i gyrchu cymorth lles. Mynegwyd pryderon ynghylch y gofyniad i ddatgelu cam-drin domestig i staff y ganolfan waith er mwyn cael cymorth. Tynnodd ymatebwyr sylw at y ffaith y gallai hyn fod yn rhwystr sylweddol i鈥檙 rhai sy鈥檔 cael mynediad at gymorth, a holwyd pa hyfforddiant a ddarperir i staff y ganolfan gwaith ar ymdrin 芒 datgeliadau.

30. Mae鈥檙 canllawiau statudol yn amlinellu鈥檙 mesurau sydd ar gael mewn Canolfannau Gwaith i gefnogi dioddefwyr cam-drin domestig. Neilltuir pwyntiau cyswllt cam-drin domestig i bob canolfan waith, sydd wedi cael hyfforddiant i gefnogi anghenion unrhyw un sy鈥檔 profi cam-drin domestig. Mae mesurau eraill sydd ar gael yn cynnwys: taliadau ymlaen llaw, cymorth costau tai deuol, cymorth ar gyfer gwneud cais newydd i Gredyd Cynhwysol, ac ar gyfer gwneud taliadau Credyd Cynhwysol rhanedig ar gais. Yn ddiofyn, mae Credyd Cynhwysol yn daliad misol sengl, lle os yw hawlydd yn cyd-fyw 芒 phartner, bydd angen iddynt wneud hawliad credyd cynhwysol ar y cyd fel cartref. Mewn amgylchiadau eithriadol, gellir rhannu taliad Credyd Cynhwysol rhwng dau aelod o gartref. Ni roddir unrhyw wybodaeth i鈥檙 cyflawnwr pam y caniatawyd y cais am daliad rhanedig. Disgwylir i bwyntiau cyswllt cam-drin domestig mewn canolfannau gwaith weithio鈥檔 agos gyda gwasanaethau lleol i rannu gwybodaeth a chyfeirio dioddefwyr at gymorth allanol ychwanegol. Mae鈥檙 holl staff mewn canolfannau gwaith yn ymgymryd 芒 dysgu i gefnogi cwsmeriaid. Mae Hyfforddwyr Gwaith a staff cynhaliaeth plant yn derbyn hyfforddiant gorfodol, a ddatblygir gyda mewnbwn gan elusennau cam-drin domestig, ar adnabod arwyddion cam-drin. Gellir neilltuo pob hawliwr i Hyfforddwr Gwaith sengl, gyda鈥檙 nod o helpu i feithrin perthynas ymddiriedus, ac mae ystafelloedd preifat ar gael i鈥檞 defnyddio ym mron pob Canolfan Gwaith fel y gall unigolion drafod materion sensitif gyda鈥檜 Hyfforddwyr Gwaith yn gyfrinachol. Mae Pwyntiau Cyswllt Cam-drin Domestig yr Adran Gwaith a Phensiynau (DWP) yn darparu cymorth mewn canolfannau gwaith i staff ac mae鈥檙 T卯m Cyflogwyr a Phartneriaethau Cenedlaethol yn darparu dosbarthiadau meistr a gwybodaeth yn rheolaidd. Bellach mae gan Ganolfannau Gwaith Uwch Arweinydd Cymorth Uwch i Gwsmeriaid ym mhob ardal ledled y DU sy鈥檔 gweithredu fel pwynt uwchgyfeirio i gefnogi asiantau ag achosion cymhleth.

Addysg

31. Roedd nifer o ymatebion i鈥檙 ymgynghoriad yn croesawu Addysg Perthnasoedd, Iechyd a Rhyw (RSHE) orfodol. Fodd bynnag, amlygodd rhai adborth ymgynghori y dylai addysg ym maes iechyd rhywiol ac atgenhedlol fod yn fwy eang i helpu plant i nodi pryd y maent yn ddioddefwr neu i nodi problemau ac effeithiau eu hymddygiad eu hunain a allai fod yn niweidiol. Codwyd hefyd y dylai鈥檙 holl ddeunydd addysgol fod yn hygyrch i fyfyrwyr anabl ac anghenion addysgol arbennig (SEND) a allai fod ag ymwybyddiaeth gyfyngedig o gam-drin domestig, gan eu rhoi mewn mwy o berygl. Amlygodd rhai ymatebion y dylai athrawon gael eu hyfforddi i gyflwyno addysg cam-drin domestig, ac mewn meysydd mwy ymarferol, megis cydnabod ac ymateb i ddatgeliadau. Ymhellach, codwyd pryderon ynghylch sut yr oedd RSHE yn mynd i gael ei orfodi a鈥檌 hyrwyddo mewn ysgolion crefyddol ac anghofrestredig.

32. Mae鈥檙 canllawiau鈥檔 cyfeirio at RSHE ac yn nodi鈥檔 glir y rhwymedigaeth ar ysgolion i鈥檞 hystyried. Mae鈥檙 canllawiau鈥檔 nodi, pan yw ysgolion yn gwyro oddi wrth rannau o鈥檙 canllawiau sy鈥檔 gyfarwyddol o ran yr hyn y dylent neu na ddylent ei wneud, y bydd angen iddynt fod 芒 rheswm da dros wneud hynny. Ers mis Medi 2020, mae RSHE wedi bod yn orfodol ym mhob ysgol. Mae鈥檙 Llywodraeth wedi datblygu pecyn cymorth i helpu athrawon i gyflwyno鈥檙 cwricwlwm yn hyderus i sicrhau bod pobl ifanc yn deall pwysigrwydd perthnasoedd iach. Mae hyn yn cynnwys modiwlau hyfforddi athrawon, canllawiau gweithredu a sesiynau hyfforddi athrawon.^{[footnote 7]} Hefyd, mewn ymateb i adolygiad Ofsted o gam-drin rhywiol mewn ysgolion, mae鈥檙 Adran Addysg yn datblygu canllawiau anstatudol pellach ac yn cynnal gweminarau a digwyddiadau rhanbarthol i athrawon. Bydd y Llywodraeth yn gwneud yn si诺r bod athrawon disgyblion sy鈥檔 agored i niwed, fel y rhai ag anghenion addysgol arbennig ac anableddau, a鈥檙 rhai mewn gofal neu mewn angen, yn cael y cymorth cywir i gyflwyno鈥檙 cwricwlwm. Mae modiwl hyfforddi athrawon RSHE wedi鈥檌 gynhyrchu i gefnogi cyflwyno鈥檙 cwricwlwm i ddisgyblion ag SEND ynghyd 芒 gweminarau i athrawon i sicrhau eu bod yn deall sut i wahaniaethu鈥檙 cwricwlwm yn briodol.

Cyflogwyr

33. Cafwyd ymateb cadarnhaol ar y cyfan i鈥檙 ymatebion i鈥檙 ymgynghoriad a oedd yn rhoi sylwadau ar r么l y cyflogwr, gan y teimlwyd bod y canllawiau鈥檔 cydnabod yn gywir bod gan gyflogwyr ran i鈥檞 chwarae wrth gefnogi dioddefwyr cam-drin domestig. Roedd adborth arall yn nodi y gallai鈥檙 adran hon o鈥檙 canllawiau fod yn fwy eang, er enghraifft cyfeirio at ddyletswyddau cyfreithiol cyflogwyr mewn perthynas 芒 dioddefwyr cam-drin domestig a darparu manylion am ba bolis茂au y dylai fod gan sefydliadau yn eu lle.

34. Mae鈥檙 canllawiau鈥檔 cyfeirio at ystod o gymorth ac offer sydd ar gael i gyflogwyr ddatblygu eu polis茂au a chefnogi dioddefwyr cam-drin domestig. Nod y dull hwn yw cydnabod yr angen i bolis茂au gael eu teilwra鈥檔 briodol ac mae鈥檔 pwysleisio, fel arfer gorau, y dylai polis茂au ar yr ymagwedd at gam-drin domestig o fewn gweithluoedd gynnwys: cyfeirio at wasanaethau arbenigol, y cymorth ymarferol a gynigir, unrhyw addysg a hyfforddiant a鈥檙 ymagwedd at gyflawnwyr yn y gweithle. Mae鈥檙 canllawiau hefyd yn ei gwneud yn glir bod gan gyflogwyr rwymedigaethau cyfreithiol i sicrhau, cyn belled ag sy鈥檔 rhesymol ymarferol, iechyd, diogelwch a lles eu cyflogeion. Mae鈥檙 Adran Busnes, Ynni a Strategaeth Ddiwydiannol (BEIS) wedi cynnal adolygiad o gymorth yn y gweithle i ddioddefwyr cam-drin domestig sydd wedi amlygu pwysigrwydd cael hyblygrwydd yn y gwaith i鈥檙 rhai sy鈥檔 profi cam-drin domestig. Mae BEIS wedi ymgynghori ar gynigion i ddiwygio rheoliadau gweithio hyblyg gyda golwg ar wneud gweithio hyblyg yn ddiofyn oni bai fod gan gyflogwyr resymau da dros beidio 芒 gwneud hynny. Mae adborth i鈥檙 ymgynghoriad hwn yn cael ei ddadansoddi ar hyn o bryd a bydd ymateb i鈥檙 ymgynghoriad yn cael ei ddarparu maes o law. Drwy ei gwneud yn haws i bawb gyrchu gweithio hyblyg, rydym yn gobeithio helpu鈥檙 rhai sydd ei angen fwyaf, er enghraifft, dioddefwyr cam-drin domestig. Bydd BEIS a鈥檙 Adran Gwaith a Phensiynau hefyd yn monitro lefelau diddordeb a chofrestriad gan gyflogwyr i Gyfamod Cam-drin Domestig y Cyflogwyr (EDAC) a Menter y Cyflogwyr ar Gam-drin Domestig (EIDA).

Iechyd a gofal cymdeithasol

35. Roedd adborth i鈥檙 ymgynghoriad ar ymatebion iechyd yn canolbwyntio ar hyfforddiant gorfodol i weithwyr gofal iechyd proffesiynol i sicrhau eu bod yn ymateb yn briodol ac yn effeithiol mewn achosion lle gallai claf fod yn ddioddefwr cam-drin domestig. Mynegodd adborth y byddai鈥檙 adran hon yn cael ei chryfhau drwy fanylu ar arfer gorau penodol, er enghraifft, o ran ymholiadau arferol yn y gwasanaethau iechyd a phrotocolau i nodi gwahanol fathau o gam-drin. Roedd bron pob sylw am wasanaethau cymdeithasol yn canolbwyntio ar hyfforddiant digonol i staff gofal cymdeithasol fel cysylltiadau allweddol mewn llawer o achosion cam-drin domestig.

36. Mae鈥檙 canllawiau statudol wedi鈥檜 diweddaru i adlewyrchu鈥檙 newidiadau strwythurol sy鈥檔 cael eu cyflwyno gan Ddeddf Iechyd a Gofal 2022. Bydd y ddeddfwriaeth yn creu Systemau Gofal Integredig ledled Lloegr a fydd yn dyrannu adnoddau ac yn cydlynu gwasanaethau. Bydd hefyd yn cyflwyno Byrddau Gofal Integredig a Phartneriaethau Gofal Integredig. Mae鈥檙 canllawiau鈥檔 nodi y bydd gan uwch arweinwyr y Bwrdd Gofal Integredig gyfrifoldebau diogelu statudol ac y byddant yn destun gofyniad statudol i gyfrannu at asesiad o anghenion ar gyfer llety diogel. Bydd gan Bartneriaethau Gofal Integredig gyfrifoldeb statudol i ddatblygu cynllun sy鈥檔 cwmpasu anghenion iechyd, iechyd y cyhoedd a gofal cymdeithasol, i fynd i鈥檙 afael 芒鈥檙 anghenion a nodwyd yn y Cyd-Asesiad Strategol o Anghenion a ddylai gwmpasu cam-drin domestig. Mae鈥檙 Adran Iechyd a Gofal Cymdeithasol (DHSC) wedi cyhoeddi adnodd cam-drin domestig ar-lein ar gyfer gweithwyr iechyd proffesiynol ac wedi datblygu modiwlau e-ddysgu a hyfforddi gyda鈥檙 Sefydliad Gweithwyr Iechyd Proffesiynol a鈥檙 Colegau Nyrsio Brenhinol a Meddygon Teulu. Cyhoeddodd y Sefydliad Cenedlaethol dros Ragoriaeth mewn Iechyd a Gofal ei Safon Ansawdd ar gyfer Cam-drin Domestig, a diben hyn yw sicrhau bod pob gweithiwr gofal iechyd proffesiynol wedi鈥檌 hyfforddi鈥檔 ddigonol i ddarparu ymateb priodol a chyson i ddatgeliadau cam-drin domestig. Rhaid i holl staff y GIG ddilyn hyfforddiant diogelu gorfodol sy鈥檔 cynnwys canolbwyntio ar gam-drin domestig.

37. Mae dulliau hyfforddi mewn gwasanaethau gofal iechyd yn dod yn fwyfwy ystyriol o drawma, gan gynnwys gwasanaethau iechyd meddwl, gofal cymunedol a gwasanaethau ymosodiadau rhywiol a cham-drin rhywiol. Mae gwaith yn mynd rhagddo i adeiladu ar hyn ac i sicrhau bod arfer sy鈥檔 ystyriol o drawma yn cael ei ymgorffori ar draws lleoliadau gofal iechyd. Mae DHSC yn gweithio gyda GIG Lloegr ac NHS Improvement i ddatblygu canllawiau ar gyfer Byrddau Gofal Integredig a Phartneriaethau Gofal Integredig ar ddulliau sy鈥檔 seiliedig ar dystiolaeth o ymdrin 芒 thrais a cham-drin. Fel rhan o hyn, byddant yn archwilio sut y gall casglu data cam-drin domestig lleol fod yn sail well i ddarpariaethau seiliedig ar le ar gyfer dioddefwyr a chyflawnwyr cam-drin domestig (i鈥檞 defnyddio yn y byrddau partneriaeth cam-drin domestig lleol ac i ystyried mewnbwn y GIG i strategaethau cam-drin domestig lleol). Mae鈥檙 canllawiau鈥檔 amlygu鈥檙 ddeddfwriaeth berthnasol sylfaenol ar gyfer gwasanaethau gofal cymdeithasol oedolion a phlant, megis Deddf Gofal 2014 a Deddf Plant a Gwaith Cymdeithasol 2017 a rheoleiddio gofal cymdeithasol drwy Social Work England gan gynnwys gosod safonau proffesiynol ar gyfer gweithwyr cymdeithasol.

Tai

38. Soniodd yr ymatebwyr a gododd faterion yn ymwneud 芒 thai am aneffeithlonrwydd a diffyg hygyrchedd o fewn y system tai brys bresennol. Er mwyn gwella鈥檙 canllawiau, nododd rhai cyfraniadau y dylai鈥檙 adran hon fanylu ar y gwahanol fathau o anghenion tai, yr hyn sydd ar gael ac egluro dyletswyddau awdurdodau lleol. Roedd rhai ymatebion yn pwysleisio y dylid gosod dyletswydd statudol ar awdurdodau lleol i gael lleiafswm o fannau lloches ym mhob ardal awdurdod er mwyn sicrhau eu bod yn cael eu hystyried yn gyfartal ac yn cael eu darparu 芒 thai diogel digonol.

39. Mae鈥檙 canllawiau鈥檔 nodi rhai o鈥檙 gwahanol fathau o lety a allai fod ar gael i ddioddefwyr gyda ffocws penodol ar y mesurau sydd ar waith i fynd i鈥檙 afael 芒 digartrefedd ac angen blaenoriaethol. Maent wedi鈥檜 diweddaru i adlewyrchu a chyfeirio at Ran 4 o Ddeddf 2021 sy鈥檔 gosod dyletswydd ar awdurdodau lleol i ddarparu llety addas a diogel i bob dioddefwr cam-drin domestig ac yn nodi鈥檙 safonau ansawdd priodol o ran yr hyn sy鈥檔 gyfystyr 芒 llety addas. Mae鈥檙 ddyletswydd hon a鈥檌 chyfeiriad yn y canllawiau鈥檔 nodi鈥檙 pwyslais ar awdurdodau lleol i ddeall yr anghenion a鈥檙 gofynion yn eu hardaloedd priodol. O fis Gorffennaf 2021, mae Deddf 2021 wedi rhoi blaenoriaeth i鈥檙 rhai sy鈥檔 ddigartref oherwydd eu bod yn ddioddefwyr cam-drin domestig, am lety a sicrhawyd gan yr awdurdod lleol. Bydd hyn yn helpu i sicrhau nad yw dioddefwyr yn aros gyda鈥檙 camdriniwr rhag ofn dod yn ddigartref.

Mynd i鈥檙 afael ag ymddygiad cyflawnwyr

40. Roedd nifer o ymatebion yn galw am fwy o fanylion am reoli cyflawnwyr yn effeithiol ac ymyriadau newid ymddygiad effeithiol. Mynegwyd y byddai dulliau effeithiol yn cynnwys ystyried yr amrywiaeth o gyflawnwyr yn eu cynllun, pa ymyriadau a allai fod yn gysylltiedig 芒 gwahanol ymddygiadau troseddol, a chyd-destun y teulu. Amlygodd adborth y gall tactegau cyflawnwyr fod yn soffistigedig ac yn gynnil, ac y dylid cydnabod hyn a sut i fynd i鈥檙 afael 芒 hyn trwy wasanaethau cyflawnwyr. Dywedwyd y dylai gwasanaethau cyflawnwyr fod ar gael ym mhob maes gan nodi, yn gyffredinol, bod angen gwell dealltwriaeth ac ymwybyddiaeth o gymhellion cyflawnwyr.

41. Mae鈥檙 canllawiau鈥檔 darparu gwybodaeth am ymatebion trwy Gynadleddau Asesu Risg Amlasiantaethol, Trefniadau Amlasiantaethol ar gyfer Diogelu鈥檙 Cyhoedd, Paneli Cyflawnwyr, Rhaglenni Cyflawnwyr, ac ymyriadau eraill i newid ymddygiad. Mae鈥檙 ddogfen wedi鈥檌 diweddaru i adlewyrchu ei bod yn canolbwyntio ar gymorth i ddioddefwyr, fodd bynnag mae鈥檔 dwyn ynghyd rywfaint o鈥檙 wybodaeth sydd ar gael ar fynd i鈥檙 afael ag ymddygiad troseddwyr. Rydym wedi cyhoeddi, drwy鈥檙 Cynllun Mynd i鈥檙 Afael 芒 Cham-drin Domestig, y strategaeth ar gyfer erlyn a rheoli cyflawnwyr cam-drin domestig, mae鈥檙 strategaeth hon yn cynnwys grymuso ardaloedd lleol i ddatblygu strategaethau cyflawnwyr lleol a chefnogi cyflwyno pecyn cymorth i gefnogi asesiadau o anghenion a chomisiynu. Rydym yn cydnabod nad oes gennym ddigon o dystiolaeth o hyd ar yr hyn sy鈥檔 gweithio i atal troseddu, gan gynnwys gwybodaeth am yr achosion, y sbardunau, a鈥檙 ffactorau risg sy鈥檔 gysylltiedig ag ymddygiad cyflawnwyr. Mae angen i ni hefyd wybod mwy am yr hyn sy鈥檔 digwydd pan yw cam-drin domestig yn parhau dros gyfnod o amser ac a yw鈥檙 niwed a achosir yn cynyddu o ganlyniad. Felly, rydym yn bwriadu ehangu a gwerthuso ymyriadau fel y Prosiect Drive a rhaglenni cyflawnwyr eraill, yn ogystal 芒 chynnal ymchwil pellach ar gamdrinwyr.

Comisiynu a chyllido

42. Galwodd ymatebwyr ar yr awdurdodau comisiynu perthnasol i flaenoriaethu buddsoddi mewn ymateb i gam-drin domestig, gan gynnwys mwy o ymrwymiad i gomisiynu cymorth gwirfoddol a chymunedol arbenigol. Yn ogystal, mynegodd ymatebion y byddai canllawiau manylach ar y pwnc hwn yn fuddiol, er enghraifft ar gaffael a sut y gellir cefnogi sefydliadau o wahanol feintiau trwy brosesau comisiynu. Mewn perthynas 芒 chyllid, mynegwyd y dylai gwasanaethau gael eu cyllido yn unol 芒鈥檙 galw cynyddol, ac y gallai cyllid hefyd gael ei flaenoriaethu tuag at gapasiti TG (i gefnogi rhannu data er enghraifft), i gymorth i ddioddefwyr (megis gwasanaethau arbenigol ac IDVAs) a chyllid ar gyfer strwythurau amlasiantaethol (megis prosesau Tasgio a Chydgysylltu Amlasiantaethol).

43. Mae鈥檙 ddogfen bellach yn nodi bod gwybodaeth am gomisiynu wedi鈥檌 chynnwys yn y Datganiad o Ddisgwyliadau Cenedlaethol VAWG a ddiwygiwyd yn ddiweddar a鈥檙 Pecyn Cymorth Comisiynu VAWG sy鈥檔 sail i鈥檙 Datganiad. Mae鈥檙 dogfennau hyn yn rhoi canllawiau clir a chyson i ardaloedd lleol ar sut i gomisiynu pob math o wasanaethau cymorth i ddioddefwyr i sicrhau bod yr ymateb i droseddau VAWG mor gydweithredol, cadarn ac effeithiol ag y gall fod.

44. Roedd cyllid i raddau helaeth y tu allan i gwmpas y canllawiau a鈥檙 ymgynghoriad, ond cyhoeddodd y Cynllun Mynd i鈥檙 Afael 芒 Cham-drin Domestig, a gyhoeddwyd ym mis Mawrth eleni, fuddsoddiad o dros 拢230 miliwn i fynd i鈥檙 afael 芒鈥檙 cam-drin hwn. Mae hyn yn cynnwys dros 拢140 miliwn ar gyfer cefnogi dioddefwyr a dros 拢81 miliwn ar gyfer mynd i鈥檙 afael ag ymddygiad y troseddwyr. I gydnabod pa mor bwysig yw gwasanaethau cymorth, mae鈥檙 Weinyddiaeth Gyfiawnder wedi ymrwymo i glustnodi 拢47.1 miliwn dros dair blynedd ar gyfer gwasanaethau yn y gymuned a bydd nifer y Cynghorwyr Trais Domestig Annibynnol a Chynghorwyr Trais Rhywiol Annibynnol yn cynyddu i dros 1,000.

Naws, iaith ac ymagwedd

45. Roedd yr ymatebion hefyd yn ystyried naws, iaith ac ymagwedd gyffredinol y canllawiau. Teimlwyd y gallai鈥檙 canllawiau fod yn fwy cyfeiriadol i鈥檙 unigolion a鈥檙 asiantaethau hynny sy鈥檔 arfer swyddogaethau cyhoeddus a bod yn gliriach o ran eu hamcanion a鈥檜 cynulleidfa. Mynegodd rhai ymatebion y dylid rhoi ystyriaeth bellach i gymhwyso iaith sy鈥檔 osgoi rhoi鈥檙 cyfrifoldeb ar y dioddefwr ond yn hytrach sy鈥檔 dwyn y cyflawnwyr i gyfrif yn gadarn. Gwnaed sylwadau hefyd y dylid ystyried yr iaith a ddefnyddir mewn perthynas 芒 phlant; er enghraifft, lle mae plant yn ymddwyn yn gamdriniol a鈥檙 canlyniadau negyddol posibl wrth gyfeirio at blant fel 鈥榗yflawnwyr鈥�. Mae鈥檙 wybodaeth agoriadol yn y canllawiau wedi鈥檌 diweddaru i roi mwy o eglurder ynghylch at bwy y mae鈥檙 canllawiau wedi鈥檜 hanelu a sut y c芒nt eu cymhwyso i Gymru. Mae hefyd wedi鈥檌 hadolygu i fynegi amcanion y canllawiau yn gliriach a鈥檙 hyn y mae pob pennod yn ei gynnwys. Mae ystyriaeth wedi鈥檌 rhoi i ble y gellir cryfhau iaith i gyfleu disgwyliadau. Mae鈥檙 canllawiau鈥檔 cyfeirio mwy at yr angen i ddwyn cyflawnwyr i gyfrif ac yn cyfeirio ymhellach at y ddyletswydd gyfreithiol i bersonau sy鈥檔 arfer swyddogaethau cyhoeddus, y mae鈥檙 canllawiau a gyhoeddwyd yn ymwneud 芒 hwy, i roi sylw i鈥檙 canllawiau wrth arfer y swyddogaethau. Mae鈥檙 iaith sy鈥檔 ymwneud 芒 phlant a phobl ifanc wedi鈥檌 diweddaru i sicrhau bod ystyriaeth yn cael ei rhoi i ba ymatebion sy鈥檔 briodol ar gyfer y gr诺p oedran hwn.

46. Argymhellwyd hefyd gan rai y dylai鈥檙 canllawiau ddefnyddio dull sy鈥檔 seiliedig ar rywedd drwyddo draw a chan eraill bod angen ymagwedd niwtral o ran rhywedd, gan roi cydnabyddiaeth ddyledus i ddynion sy鈥檔 ddioddefwyr cam-drin domestig. Yn unol 芒鈥檙 gofyniad o dan adran 84(3) o Ddeddf 2021, mae鈥檙 canllawiau鈥檔 ceisio cymryd i ystyriaeth, cyn belled ag y bo鈥檔 berthnasol, mai menywod yw鈥檙 mwyafrif o ddioddefwyr cam-drin domestig yng Nghymru a Lloegr. Amcangyfrifodd Arolwg Troseddu Cymru a Lloegr ar gyfer y flwyddyn a ddaeth i ben ym mis Mawrth 2020 fod 1.6 miliwn o fenywod a 757,000 o ddynion rhwng 16 a 74 oed wedi profi cam-drin domestig yn ystod y flwyddyn flaenorol. Yn 么l yr arolwg, roedd oddeutu un o bob pedair menyw rhwng 16 a 74 oed wedi dioddef cam-drin domestig yn ystod eu hoes. Mae mwyafrif y dioddefwyr lladdiad domestig hefyd yn fenywod. Dangosodd data arolwg ar gyfer y flwyddyn a ddaeth i ben ym mis Mawrth 2018 i 2020 fod 276 o fenywod wedi鈥檜 lladd mewn lladdiadau domestig, ac mewn 97% o achosion roedd y sawl a ddrwgdybir yn wrywaidd. Mae鈥檙 data a鈥檙 dystiolaeth yn y canllawiau wedi鈥檜 hadolygu ac mae mwy o ddata wedi鈥檜 hymgorffori i roi mwy o fewnwelediad, er enghraifft, am wahanol nodweddion dioddefwyr a鈥檙 profiadau gwahanol y gallai dioddefwyr eu cael. Mae鈥檙 canllawiau鈥檔 nodi鈥檔 gliriach bod cam-drin domestig yn drosedd gudd, gan gydnabod nad yw鈥檔 cael ei hadrodd yn ddigonol. Mae鈥檔 nodi y dylai gweithwyr proffesiynol fod yn ymwybodol y gall fod pryderon i ddioddefwyr gwrywaidd am beidio 芒 chael eu credu ac o fewn rhai cymunedau lleiafrifoedd ethnig y gall fod rhwystrau ieithyddol a diwylliannol i adrodd. At hynny, mae鈥檙 canllawiau鈥檔 amlygu pryderon penodol ynghylch stereoteipio hiliol. Mae鈥檔 annog gweithwyr proffesiynol rheng flaen ac ymarferwyr i ystyried sut i ymateb yn briodol ym mhob achos ac i fod yn ymwybodol o wahanol brofiadau ac anghenion dioddefwyr. Mae鈥檔 ailadrodd y gall cam-drin domestig effeithio ar unrhyw un, waeth beth fo鈥檜 hoedran, anabledd, hunaniaeth rhywedd, ailbennu rhywedd, hil, crefydd neu gred, rhyw, neu gyfeiriadedd rhywiol.

Astudiaethau achos

47. Er nad oedd gan 45% o ymatebwyr yr Arolwg Clyfar unrhyw farn neu na wnaethant ddatgan a oedd yr astudiaethau achos yn ddefnyddiol iddynt, dywedodd y mwyafrif a fynegodd farn (30% o鈥檙 ymatebwyr) fod yr astudiaethau achos yn ddefnyddiol iddynt.^{[footnote 8]} Roedd yr adborth cadarnhaol a dderbyniwyd ar yr astudiaethau achos yn nodi eu bod yn darparu gwell dealltwriaeth o rai materion penodol a chymhwyso gwahanol brosesau. Dywedodd ymatebwyr fod y rhan fwyaf o鈥檙 astudiaethau achos yn portreadu menywod fel dioddefwyr a dynion fel cyflawnwyr cam-drin domestig. Er bod hyn yn adlewyrchu natur rhywedd cam-drin domestig, wrth gwblhau鈥檙 canllawiau, mae astudiaeth achos bellach wedi鈥檌 darparu sy鈥檔 manylu ar brofiad dioddefwr oedrannus o gam-drin partner agos a鈥檙 ymateb a鈥檙 cymorth a ddarperir gan y gwasanaethau dan sylw.

Casgliad a鈥檙 camau nesaf

Fe wnaeth yr ymgynghoriad amlygu meysydd i鈥檞 hystyried ymhellach mewn diweddariadau dilynol wrth i ragor o dystiolaeth gael ei chasglu ar y gwahanol fathau o ymddygiad camdriniol, ar yr effeithiau ar ddioddefwyr a gweithredu newidiadau i ymatebion asiantaethau drwy ddarpariaethau Deddf 2021 a diwygiadau eraill.

Mae Deddf 2021 a鈥檙 canllawiau statudol cysylltiedig yn rhan o鈥檙 camau y mae鈥檙 Llywodraeth hon yn eu cymryd i drawsnewid yr ymateb i gam-drin domestig a thrais yn erbyn menywod a merched. Ym mis Gorffennaf 2021, cyhoeddwyd Strategaeth Mynd i鈥檙 Afael 芒 Thrais yn Erbyn Menywod a Merched traws-lywodraethol wedi鈥檌 diweddaru, sy鈥檔 ymrwymo i ysgogi newid sylweddol yn yr ymateb i鈥檙 troseddau hyn, gyda dull system gyfan yn canolbwyntio ar flaenoriaethu atal, cefnogi dioddefwyr ac erlid cyflawnwyr, wedi鈥檌 ategu gan system gryfach. Ym mis Mawrth 2022, fe wnaethom gyhoeddi Cynllun Mynd i鈥檙 Afael 芒 Cham-drin Domestig cyflenwol sy鈥檔 symud y deial ymhellach tuag at atal cam-drin domestig rhag digwydd yn y lle cyntaf trwy ymyrraeth gynnar, gan gynyddu ein ffocws ar fynd i鈥檙 afael 芒 chyflawnwyr cam-drin i leihau aildroseddu ac ailddatgan ein hymrwymiad i gefnogi dioddefwyr. Mae鈥檙 Cynllun Mynd i鈥檙 Afael 芒 Cham-drin Domestig yn nodi鈥檙 manylion am yr ystod o fesurau y mae Llywodraeth EM yn eu cymryd i alluogi鈥檙 system gyfan i weithredu鈥檔 fwy cydlynol ac effeithiol.

Manylion cyswllt

Ar gyfer ymholiadau, cysylltwch 芒:

domesticabuseenquiries@homeoffice.gov.uk