51茶馆

Cyflwyniad

Dyma ymateb y Llywodraeth i ymgynghoriad deddfwriaeth yr Adolygiad o Laddiad Domestig (DHR), a lansiwyd ar 16 Gorffennaf 2023 ac a barhaodd am 8 wythnos, gan ddod i ben ar 11 Awst. Roedd yr ymgynghoriad yn agored i鈥檙 cyhoedd a gwahoddwyd adborth gan amrywiaeth o randdeiliaid, gan gynnwys sefydliadau trais yn erbyn menywod a merched, cyrff proffesiynol, gwasanaethau ac asiantaethau, ac unigolion mewn profedigaeth oherwydd lladdiad domestig neu hunanladdiad sy鈥檔 gysylltiedig 芒 cham-drin domestig.

Mae鈥檙 ddogfen hon yn rhoi trosolwg o鈥檙 ymgynghoriad a鈥檙 ymatebion a dderbyniwyd, yn crynhoi鈥檙 them芒u allweddol a gododd o鈥檙 ymatebion i鈥檙 ymgynghoriad ac yn amlygu canlyniadau penodol yr ymgynghoriad.

Rydym yn ddiolchgar i bawb a roddodd o鈥檜 hamser i ymateb i鈥檙 ymgynghoriad hwn, yn arbennig y rhai sydd wedi鈥檜 heffeithio鈥檔 bersonol gan gam-drin domestig angheuol.

Os hoffech wneud unrhyw sylwadau ynghylch y ddogfen ymateb hon, yr ymgynghoriad cyhoeddus neu鈥檙 diwygiadau deddfwriaethol, cysylltwch 芒鈥檙 Swyddfa Gartref yn y cyfeiriad a ganlyn:

E-bost: DHRReform@homeoffice.gov.uk

Mae鈥檙 adroddiad hwn hefyd ar gael yn: /government/consultations/domestic-homicide-review-legislation-consultation

Gellir gwneud cais am fersiynau o鈥檙 cyhoeddiad hwn mewn fformatau eraill drwy DHRReform@homeoffice.gov.uk

Cwynion neu sylwadau

Os oes gennych unrhyw gwynion neu sylwadau am y broses ymgynghori dylech gysylltu 芒鈥檙 Swyddfa Gartref yn y cyfeiriad uchod

Cefndir

Cam-drin domestig yw鈥檙 math mwyaf cyffredin o drais yn erbyn menywod a merched ac mewn rhai achosion, gall fod yn angheuol. Mae鈥檙 Llywodraeth wedi ymrwymo i sicrhau ei bod yn gwneud popeth o fewn ei gallu i ddeall ac atal cam-drin domestig angheuol yn well.

Deddfwriaethir ar gyfer DHRs drwy Ddeddf Trais Domestig, Troseddu a Dioddefwyr 2004. Maent yn adolygiadau aml-asiantaeth sy鈥檔 ceisio nodi a gweithredu gwersi a ddysgwyd o farwolaeth lle:

Dylid ystyried pob lladdiad a hunanladdiad domestig sy鈥檔 bodloni鈥檙 meini prawf a nodir yn Neddf Trais Domestig, Troseddau a Dioddefwyr 2004 a鈥檙 canllawiau statudol ar gyfer DHR. Dylai DHRs gael eu comisiynu gan y Bartneriaeth Diogelwch Cymunedol leol wrth iddynt ganolbwyntio ar argymhellion ar gyfer asiantaethau lleol, fodd bynnag gallant hefyd gynnwys argymhellion cenedlaethol i wella diogelu dioddefwyr er mwyn atal trasied茂au pellach.

Camaliniad rhwng Adolygiadau Lladdiad Domestig a Deddf Cam-drin Domestig 2021

Cyflwynodd Deddf Cam-drin Domestig 2021 ddiffiniad statudol o gam-drin domestig sy鈥檔 ymgorffori ystod o gam-drin y tu hwnt i 鈥榙rais, cam-drin ac esgeulustod鈥� i gynnwys ymddygiad sy鈥檔 rheoli neu鈥檔 gorfodi, cam-drin emosiynol a cham-drin economaidd. Mae Deddf Cam-drin Domestig 2021 hefyd yn rhoi diffiniad cliriach o ba berthnasoedd y gall cam-drin domestig ddigwydd o鈥檜 mewn, gan nodi y gall ymddygiad camdriniol rhwng unigolion sydd 芒 鈥榗hysylltiad personol鈥� drwy berthnasoedd agos neu deuluol ^{[footnote 1]} gael ei ddosbarthu fel cam-drin domestig. O dan y ddeddfwriaeth bresennol, nid yw DHRs yn cyd-fynd 芒鈥檙 diffiniad o gam-drin domestig a ddarperir gan Ddeddf Cam-drin Domestig 2021. Ar hyn o bryd gellir comisiynu DHRs pan fydd lladdiad domestig yn digwydd mewn achosion lle mae unigolion yn cyd-fyw ond heb gysylltiad personol, nad yw鈥檔 ychwanegu at ein dealltwriaeth o gam-drin domestig.

Y term 鈥榣laddiad鈥�

Ar hyn o bryd, gellir comisiynu DHRs lle mae marwolaeth yn gysylltiedig 芒 cham-drin domestig, naill ai o ganlyniad i laddiad, dioddefwr yn cymryd ei fywyd ei hun neu mewn amgylchiadau sy鈥檔 anesboniadwy ond sy鈥檔 peri pryder. Roedd canllawiau statudol Aml-asiantaeth 2016 ar gyfer cynnal Adolygiadau Lladdiad Domestig yn egluro y gellid cynnal DHRs ar gyfer hunanladdiadau sy鈥檔 gysylltiedig 芒 cham-drin domestig i gydnabod nifer y dioddefwyr sy鈥檔 marw drwy hunanladdiad o ganlyniad i gam-drin domestig, a鈥檙 angen i ddeall yn well ac atal y marwolaethau hyn. Gan nad yw natur marwolaethau sy鈥檔 dod o fewn cwmpas DHR yn lladdiadau yn unig, gall y term 鈥榣laddiad鈥� mewn DHR fod yn ddryslyd ac yn broblematig i deuluoedd ar 么l i鈥檞 hanwyliaid farw trwy hunanladdiad sy鈥檔 gysylltiedig 芒 cham-drin domestig. Nid yw鈥檙 term 鈥榣laddiad鈥� ychwaith yn berthnasol wrth gynnal adolygiad o farwolaethau a ddyfarnwyd fel rhai 鈥榓nesboniadwy鈥� neu 鈥榓nnisgwyl鈥� gan Grwner.

Er mwyn mynd i鈥檙 afael 芒鈥檙 diffygion hyn yn y ddeddfwriaeth DHR bresennol, cynhaliodd y Llywodraeth ymgynghoriad cyhoeddus yn gwahodd safbwyntiau ar ddiwygio Deddf Trais Domestig, Troseddu a Dioddefwyr 2004 er mwyn:

• Sicrhau bod DHR yn cael ei gomisiynu pan yw鈥檙 farwolaeth, neu pan yw鈥檔 ymddangos ei bod wedi, deillio o gam-drin domestig fel y鈥檌 diffinnir gan Ddeddf Cam-drin Domestig 2021; a

• Diwygio鈥檙 term 鈥榣laddiad鈥� mewn DHRs i adlewyrchu ystod y marwolaethau sy鈥檔 dod o fewn cwmpas adolygiad.

Crynodeb o鈥檙 ymatebion

Crynodeb Gweithredol

Roedd yr ymatebion i鈥檙 ymgynghoriad yn cefnogi diwygio鈥檙 amgylchiadau lle cynhelir DHR yn Neddf Trais Domestig, Troseddau a Dioddefwyr 2004 o 鈥榙rais, cam-drin ac esgeulustod鈥� i鈥檙 diffiniad o gam-drin domestig yn Neddf Cam-drin Domestig 2021. Mae鈥檙 diffiniad statudol yn cydnabod ymddygiad rheoli neu orfodi, cam-drin emosiynol a cham-drin economaidd fel cam-drin domestig (yn ogystal ag ymddygiadau camdriniol eraill) ac mae鈥檔 pennu鈥檙 cyd-destun perthynol lle gall cam-drin domestig ddigwydd fel rhywbeth rhwng unigolion sydd 芒 鈥榗hysylltiad personol鈥� drwy berthnasoedd agos neu deuluol^{[footnote 2]}, yn hytrach nag unigolion yn cyd-fyw yn unig. Byddai cynnwys y diffiniad hwn yn benodol mewn deddfwriaeth DHR yn sicrhau bod DHRs yn canolbwyntio ar farwolaethau sy鈥檔 gysylltiedig 芒 cham-drin domestig ac felly鈥檔 cyfrannu鈥檔 well at ein dealltwriaeth o gam-drin domestig ac yn dal yr hyn a ddysgwyd i atal cam-drin domestig angheuol.

Roedd yr ymgynghoriad yn cynnig ailenwi DHRs, ac o鈥檙 awgrymiadau a gynigiwyd gan ymatebwyr, 鈥楢dolygiadau o Farwolaethau Cysylltiedig 芒 Cham-drin Domestig鈥� (neu eiriad tebyg i gyfleu鈥檙 pwynt hwn) oedd yr enw mwyaf cyffredin a gyflwynwyd. Bydd yr enw hwn yn sicrhau bod pob marwolaeth sy鈥檔 gysylltiedig 芒 cham-drin domestig yn cael ei thrin yr un mor ddifrifol 芒 lladdiad domestig, ac mae鈥檙 adolygiadau鈥檔 adlewyrchu amgylchiadau marwolaethau sy鈥檔 dod o fewn cwmpas adolygiad.

Trosolwg o鈥檙 ymgynghoriad

Mae鈥檙 ddeddfwriaeth DHR a nodir yn Neddf Trais Domestig, Troseddau a Dioddefwyr 2004 yn berthnasol i sefydliadau ac asiantaethau sy鈥檔 gweithio gyda dioddefwyr cam-drin domestig, aelodau o鈥檙 teulu a ffrindiau sydd wedi cael profedigaeth oherwydd cam-drin domestig angheuol a chyflawnwyr cam-drin domestig. Efallai y bydd gan rai o鈥檙 sefydliadau hyn hefyd ddyletswyddau statudol i ddiogelu dioddefwyr cam-drin domestig. Ceisiodd y Swyddfa Gartref ymgysylltu 芒鈥檙 grwpiau canlynol drwy鈥檙 ymgynghoriad:

• asiantaethau gorfodi鈥檙 gyfraith (cyrff heddlu/plismona, Gwasanaeth Erlyn y Goron)

• sefydliadau gofal iechyd

• awdurdodau lleol

• sefydliadau addysgol/cyrff myfyrwyr

• sefydliadau trais yn erbyn menywod a merched

• gwasanaethau 鈥榞an ac ar gyfer鈥� arbenigol

• sefydliadau lladdiad/hunanladdiad domestig -gysylltiedig-芒-gam-drin domestig

• aelodau o鈥檙 teulu neu ffrindiau sydd wedi dioddef profedigaeth oherwydd lladdiad domestig

• aelodau o鈥檙 teulu neu ffrindiau sydd wedi dioddef profedigaeth oherwydd marwolaeth sy鈥檔 gysylltiedig 芒 cham-drin domestig (nid lladdiad)

Gan fod yr ymgynghoriad hefyd ar gael i鈥檙 cyhoedd, roedd aelodau o鈥檙 cyhoedd a oedd 芒 diddordeb arbennig yn y pwnc hefyd yn gallu ymateb.

Derbyniodd yr ymgynghoriad cyhoeddus ymatebion gan amrywiaeth o sefydliadau ac unigolion, trwy arolwg ar-lein, cyflwyniadau e-bost a thrwy鈥檙 post. Roedd rhai cwestiynau yn orfodol i鈥檙 ymateb cyffredinol i鈥檙 arolwg eu cynnwys yn y dadansoddiad. At ddibenion dadansoddi, y cwestiynau gorfodol oedd, C1 (A ydych chi鈥檔 ymateb fel unigolyn neu ar ran sefydliad?), C4 (A ydych chi o blaid diweddaru deddfwriaeth DHR fel bod DHR yn cael ei ystyried ar gyfer pob marwolaeth sydd wedi neu sy鈥檔 ymddengos ei bod wedi digwydd yn ganlyniad i gam-drin domestig, fel y mae cam-drin domestig yn cael ei ddiffinio yn Neddf Cam-drin Domestig 2021?) a C5 (A ydych chi o blaid ailenwi 鈥榓dolygiadau dynladdiad domestig鈥�?). Cafwyd cyfanswm o 331 o ymatebion cyflawn. Roedd mwyafrif yr ymatebion gan neu ar ran sefydliadau (222; 67%), gyda鈥檙 gweddill gan unigolion (109; 33%). O鈥檙 rhai a ymatebodd fel neu ar ran sefydliad, roedd mwyafrif y sefydliadau yn Awdurdodau Lleol (26%), a鈥檙 ail gategori mwyaf oedd sefydliadau gofal iechyd (21%).

Tabl 1: Sefydliadau a gynrychiolir yn yr ymgynghoriad

Sefydliadau a gynrychiolir yn yr ymgynghoriad	Canran Ymateb (o ymatebion nad ydynt yn wag)	Cyfanswm yr ymatebion
Awdurdod Lleol	26%	56
Sefydliad Gofal Iechyd	21%	46
Elusen/darparwr gwasanaeth trais yn erbyn menywod a merched	18%	40
Partneriaeth Diogelwch Cymunedol	14%	30
Asiantaeth gorfodi鈥檙 gyfraith (yr heddlu, corff plismona, Gwasanaeth Erlyn y Goron)	7 %	16
Sefydliad/Partneriaeth Cam-drin Domestig	4 %	8
Arall	4 %	8
Swyddfa Comisiynydd Heddlu a Throseddu	3 %	6
Gwasanaeth T芒n ac Achub	1%	3
Corff/rhwydwaith diogelu	1%	3
Sefydliad addysgol/ymchwil neu gorff myfyrwyr	1 %	2
Cyfanswm yr ymatebion nad ydynt yn wag	100%	218
Ymatebion gwag	-	4
Cyfanswm yr ymatebion	-	222

Tabl 2: Unigolion a gynrychiolir yn yr ymgynghoriad

Unigolion a gynrychiolir yn yr ymgynghoriad	Canran Ymateb (o ymatebion nad ydynt yn wag)	Cyfanswm yr ymatebion
Gweithio yn y Sector Iechyd/Gofal Cymdeithasol/Diogelu	19 %	20
Awdur DHR /Cadeirydd DHR/Panel DHR	14%	15
Aelod o鈥檙 teulu neu ffrind mewn profedigaeth oherwydd lladdiad domestig	12%	13
Aelod o鈥檙 teulu neu ffrind mewn profedigaeth oherwydd math arall o farwolaeth yn ymwneud 芒 cham-drin domestig (nid lladdiad)	11%	12
Gweithio yn y sector cam-drin domestig	10%	11
Dioddefwr/Goroeswr/Profiad Bywyd/Wedi鈥檌 effeithio鈥檔 bersonol	9%	10
Academydd/ymchwilydd/myfyriwr	8%	9
Gweithiwr cymorth/Eiriolwr/Eiriolwr Trais Domestig Annibynnol	6%	7
Gweithio yn y sector plismona/diogelwch cymunedol	5%	5
Arall	4%	4
Gweithio yn y Sector trais yn erbyn menywod a merched	2%	2
Cyfanswm yr ymatebion nad ydynt yn wag	100%	108
Ymatebion gwag	-	1
Cyfanswm yr ymatebion	-	109

Cafwyd ymatebion i鈥檙 ymgynghoriad o bob rhanbarth yng Nghymru a Lloegr. Ar gyfer y cwestiwn dewisol 鈥楤le ydych chi鈥檔 byw鈥�, rhoddwyd cyfanswm o 284 o ymatebion. Yr ateb mwyaf cyffredin i sylwadau oedd De-ddwyrain Lloegr (22%). Roedd y dadansoddiad llawn fel a ganlyn:

Tabl 3: Lleoliadau ymatebwyr

Lleoliad	Canran Ymateb (o ymatebion nad ydynt yn wag)	Cyfanswm yr ymatebion
De-ddwyrain Lloegr	22%	63
De-orllewin Lloegr	15%	43
Gogledd-orllewin Lloegr	10%	27
Llundain Fwyaf	10%	27
Swydd Efrog a鈥檙 Humber	8%	23
Dwyrain Lloegr	8%	22
Gorllewin Canolbarth Lloegr	7%	21
Gogledd-ddwyrain Lloegr	7%	19
Dwyrain Canolbarth Lloegr	7%	19
Gwell gennyf beidio 芒 dweud	3%	8
Arall (nodwch)	2%	6
Cymru	2%	5
Yr Alban	0%	1
Gogledd Iwerddon	0%	0
Cyfanswm yr ymatebion nad ydynt yn wag	100%	284
Ymatebion gwag	-	47
Cyfanswm yr ymatebion	-	331

Cwestiynau allweddol

Roedd yr ymgynghoriad yn gofyn am adborth ar y newidiadau arfaethedig i鈥檙 ddeddfwriaeth DHR. Roedd yr arolwg ar-lein yn cynnwys cyfanswm o 17 cwestiwn. Roedd cwestiynau 1-3 a 7-17 yn ymwneud 芒鈥檙 ymatebydd ac maent wedi鈥檜 crynhoi yn yr adran 鈥楳ath o ymatebwyr鈥�. Roedd cwestiynau 4-6 yn ymwneud 芒 deddfwriaeth DHR. Roedd y 3 chwestiwn hyn i gyd yn gwestiynau caeedig, gyda鈥檙 opsiwn i roi sylwadau pellach neu eglurhad mewn ymateb testun rhydd. Gosodwyd y rhain fel a ganlyn:

Cwestiwn 4. A ydych chi o blaid diweddaru deddfwriaeth DHR fel bod DHR yn cael ei ystyried ar gyfer pob marwolaeth sydd wedi neu sy鈥檔 ymddangos fel ei bod wedi digwydd o ganlyniad i gam-drin domestig, fel bod cam-drin domestig wedi鈥檌 ddiffinio yn Neddf Cam-drin Domestig 2021 (gweler isod)?

• Ydw
• Nac ydw
• Ddim yn gwybod

Cwestiwn 5. A ydych chi o blaid ailenwi 鈥榓dolygiadau lladdiad domestig鈥�?

• Ydw
• Nac ydw
• Ddim yn gwybod

Cwestiwn 6. Os caiff 鈥榓dolygiadau lladdiad domestig鈥� eu hailenwi, a ddylai鈥檙 Llywodraeth:

• Cyflwyno鈥檙 term 鈥榓dolygiad o farwolaethau cam-drin domestig鈥� ar gyfer achosion o farwolaethau sy鈥檔 gysylltiedig 芒 cham-drin domestig nad ydynt yn laddiadau, gan gadw鈥檙 termau 鈥榓dolygiad lladdiad domestig鈥� ar gyfer lladdiadau domestig
• Ail-enwi pob 鈥榓dolygiad lladdiad domestig鈥� yn 鈥榓dolygiadau marwolaeth cam-drin domestig鈥�
• Defnyddio term (neu dermau) arall i adlewyrchu鈥檔 well yr ystod o farwolaethau sy鈥檔 dod o fewn cwmpas DHR (nodwch os gwelwch yn dda)

Methodoleg

Roedd y gwaith dadansoddi鈥檔 cynnwys cynhyrchu tablau amlder (cyfrif a chanran) ar gyfer cwestiynau arolwg ymateb sefydlog a datblygu fframweithiau codio ar gyfer ymatebion testun rhydd.

Nodwyd tri chod amlycaf ar gyfer pob ymateb unigryw, er y gallai fod mwy na thair thema yn bresennol yn ateb yr ymatebydd. Roedd mwyafrif yr ymatebion a gyflwynwyd drwy e-bost yn dilyn strwythur yr arolwg ar-lein, ond nid oedd hyn yn ofynnol. Cyfunwyd ymatebion all-lein ag ymatebion ar-lein cyn eu dadansoddi.

Mae鈥檙 canrannau a amlygwyd drwy gydol y ddogfen ymateb i鈥檙 ymgynghoriad wedi鈥檜 talgrynnu i鈥檙 rhif cyfan agosaf. Mae鈥檔 bosibl bod pob cwestiwn wedi cael nifer wahanol o ymatebion, yn seiliedig ar y math o gwestiwn a dewis yr atebwr ynghylch a ddylai ateb.

Dim ond i gofnodi barn amrywiol y cyfranogwyr sydd wedi dewis ymateb i gynigion yr ymgynghoriad y gellir defnyddio canfyddiadau鈥檙 ymgynghoriad. Oherwydd natur hunan-ddewisol y dull ymgynghori cyhoeddus, ni ddylid ystyried bod y canfyddiadau鈥檔 gynrychioliadol yn ystadegol o farn gr诺p neu sector.

Ymatebion i gwestiynau penodol

Cwestiwn 4

Cyflwynodd Deddf Cam-drin Domestig 2021 ddiffiniad statudol o gam-drin domestig sy鈥檔 ymgorffori ystod o gam-drin y tu hwnt i 鈥榙rais, cam-drin ac esgeulustod鈥� i gynnwys ymddygiad sy鈥檔 rheoli neu鈥檔 gorfodi, cam-drin emosiynol a cham-drin economaidd (yn ogystal ag ymddygiadau camdriniol eraill). Byddai cynnwys y diffiniad hwn yn benodol yn Neddf Trais Domestig, Troseddu a Dioddefwyr 2004 yn sicrhau bod DHRs yn cyfrannu鈥檔 well at ein dealltwriaeth o gam-drin domestig, ac yn dal yr hyn a ddysgwyd i atal cam-drin domestig angheuol.

Mae cwmpas y cyd-destun perthynol y gall cam-drin domestig ddigwydd ynddo hefyd wedi鈥檌 ddiffinio yn Neddf Cam-drin Domestig 2021 fel rhwng unigolion sydd 芒 鈥榗hysylltiad personol鈥�. Ar hyn o bryd, gellir comisiynu DHRs pan fydd lladdiad domestig yn digwydd mewn achosion lle mae unigolion yn cyd-fyw ond heb gysylltiad personol, nad yw鈥檔 ychwanegu at ein dealltwriaeth o gam-drin domestig.

Roedd cwestiwn 4 yn gofyn i ymatebwyr ateb y cwestiwn naill ai ag ymateb 鈥淵dw鈥�, 鈥淣ac ydw鈥� neu 鈥淒dim yn gwybod鈥�.

Roedd gan ymatebwyr hefyd yr opsiwn o wneud sylwadau pellach ar eu hateb i C4 i egluro鈥檙 rhesymeg y tu 么l i鈥檞 hateb.

Ymateb i鈥檙 Ymgynghoriad

Cafwyd cyfanswm o 331 o ymatebion i C4.

Atebodd 311 o ymatebwyr (94%) 鈥淵dw鈥� o blaid diweddaru deddfwriaeth DHR fel bod DHR yn cael ei ystyried ar gyfer pob marwolaeth sydd wedi neu鈥檔 ymddangos fel ei bod wedi digwydd o ganlyniad i gam-drin domestig, atebodd 12 ymatebydd (4%) 鈥楴ac ydw鈥� ac atebodd 8 ymatebydd (2%) 鈥楧dim yn gwybod鈥�.

Tabl 4: A ydych chi o blaid diweddaru deddfwriaeth DHR fel bod DHR yn cael ei ystyried ar gyfer pob marwolaeth sydd wedi neu sy鈥檔 ymddangos ei bod yn ganlyniad cam-drin domestig, gan fod cam-drin domestig wedi鈥檌 ddiffinio yn y Ddeddf Cam-drin Domestig 2021?

Ateb	Canran ymateb	Cyfanswm yr ymatebion
Ydw	94%	311
Nac ydw	4%	12
Ddim yn Gwybod	2%	8
Cyfanswm	100%	331

O鈥檙 311 o ymatebion 鈥業e鈥� i C4, gwnaeth 158 o ymatebwyr sylwadau pellach i egluro eu rhesymau o blaid diweddaru deddfwriaeth DHR.

Y thema fwyaf cyffredin ar draws yr atebion oedd y byddai diweddaru deddfwriaeth DHR yn helpu i gysoni DHRs 芒 deall cam-drin domestig, gan gynnwys cefnogi cysondeb mewn penderfyniadau i gynnal DHRs pan nodir rheolaeth orfodol, cam-drin economaidd neu gam-drin seicolegol. Y thema fwyaf cyffredin nesaf oedd y byddai angen canllawiau pellach i egluro鈥檙 ddeddfwriaeth DHR bresennol sy鈥檔 nodi bod DHR wedi鈥檌 sefydlu yn dilyn marwolaeth y mae marwolaeth person 16 oed neu h欧n wedi, neu鈥檔 ymddangos i fod wedi deillio o drais, cam-drin neu esgeulusdod. Roedd y geiriad hwn y tu allan i gwmpas yr ymgynghoriad hwn, ond mae rhagor o fanylion am sut y mae鈥檙 Llywodraeth yn ymateb wedi鈥檜 cynnwys yn Adran 4 o鈥檙 ymateb hwn i鈥檙 ymgynghoriad.

Mae鈥檙 ddeddfwriaeth DHR bresennol yn cynnwys cyfeiriad penodol at 鈥榚sgeulustod鈥� a chodwyd pryderon y gallai dileu鈥檙 term fod 芒 goblygiadau negyddol i gydnabyddiaeth gyhoeddus o gam-drin ymhlith dioddefwyr h欧n a phobl ag anabledd. Gellid colli cam-drin domestig rhwng y rhai nad ydynt yn 鈥榖ersonol gysylltiedig鈥� neu o fewn teuluoedd a chymunedau estynedig, megis cam-drin ar sail 鈥榓nrhydedd鈥�, neu unigolion sy鈥檔 byw gyda鈥檌 gilydd e.e. cyd-letywyr, pe bai鈥檙 diffiniad statudol o gam-drin domestig yn cael ei fabwysiadu mewn deddfwriaeth DHR. Nodwyd hefyd y gallai fod gorgyffwrdd o adolygiadau statudol sy鈥檔 cael eu comisiynu ar gyfer marwolaethau unigolion 16-18 oed, gan fod DHRs yn cael eu comisiynu ar gyfer unigolion dros 16 oed ac mae Deddf Cam-drin Domestig 2021 yn diffinio plant fel dioddefwyr cam-drin domestig yn eu rhinwedd eu hunain os ydynt yn 18 oed neu鈥檔 iau ac yn gweld, yn clywed, neu鈥檔 profi effeithiau cam-drin domestig, ac yn perthyn i鈥檙 sawl sy鈥檔 cyflawni鈥檙 drosedd neu鈥檙 dioddefwr.

Ymateb y Llywodraeth

Gan fod cefnogaeth aruthrol i ychwanegu鈥檙 diffiniad statudol o gam-drin domestig i ddeddfwriaeth DHR, bydd y Llywodraeth yn diweddaru鈥檙 amgylchiadau pan ystyrir bod DHR yn cynnwys y diffiniad o gam-drin domestig yn unol 芒 Deddf Cam-drin Domestig 2021. Y canlyniad fydd y dylid ystyried DHR pan fo marwolaeth person, 16 oed neu h欧n, wedi bod, neu鈥檔 ymddangos fel ei bod wedi bod o ganlyniad i gam-drin domestig, fel y鈥檌 diffinnir yn Neddf Cam-drin Domestig 2021.

Mae鈥檙 Llywodraeth yn adolygu鈥檙 canllawiau statudol sy鈥檔 sail i DHRs a bydd yn egluro pan yw marwolaeth wedi bod, neu鈥檔 ymddangos felei bod wedi deillio o gam-drin domestig fel y鈥檌 diffinnir yn Neddf Cam-drin Domestig 2021 (ac mae鈥檙 dioddefwr yn 16 oed neu鈥檔 h欧n), ac felly a yw Dylid comisiynu DHR. Bydd rhagor o fanylion hefyd yn cael eu cynnwys i gefnogi gwneud penderfyniadau ar gyfer DHRs ar gyfer marwolaethau o ganlyniad i esgeulustod, cam-drin ar sail 鈥榓nrhydedd鈥� ac ar gyfer cynnal adolygiadau cyfochrog ar gyfer unigolion 16-18 oed. Ein barn ni yw na fyddai comisiynu DHRs mewn achosion lle bu marwolaeth y dioddefwr o ganlyniad i weithredoedd gan unigolyn nad oedd yn 鈥榖ersonol gysylltiedig鈥� ag ef, ac felly heb ei ddiffinio fel cam-drin domestig, yn hybu ein dealltwriaeth o gam-drin domestig ac felly bydd yn cael ei eithrio o Ddeddf Trais Domestig, Troseddu a Dioddefwyr 2004.

Cynhelir ymgynghoriad cyhoeddus ar y canllawiau diwygiedig.

Cwestiwn 5

Mae DHRs hefyd yn cael eu comisiynu mewn achosion o hunanladdiadau sy鈥檔 gysylltiedig 芒 cham-drin domestig, marwolaethau anesboniadwy ac mewn achosion o esgeulustod ac felly nid yw鈥檙 term 鈥榣laddiad鈥� yn cynrychioli鈥檔 ddigonol yr ystod o farwolaethau y gellir eu hadolygu.

Ceisiodd yr ymgynghoriad hwn ddeall y consensws ynghylch ailenwi DHRs mewn ymateb i adborth gan ymarferwyr DHR fod y term 鈥榣laddiad鈥� yn ddryslyd wrth adolygu achos nad yw wedi鈥檌 ddyfarnu鈥檔 lladdiad. Roedd teuluoedd a ffrindiau mewn profedigaeth oherwydd hunanladdiad yn gysylltiedig 芒 cham-drin domestig hefyd wedi bod yn galw am gonfensiynau enwi amgen ar gyfer DHRs. Rydym wedi ymrwymo i sicrhau bod pob marwolaeth sy鈥檔 gysylltiedig 芒 cham-drin domestig yn cael ei thrin yr un mor ddifrifol 芒 lladdiad domestig, ac i鈥檙 adolygiadau adlewyrchu鈥檙 amgylchiadau.

Roedd cwestiwn 5 yn gofyn i ymatebwyr ateb y cwestiwn naill ai ag ymateb 鈥淚e鈥�, 鈥淣a鈥� neu 鈥淒dim yn gwybod鈥�.

Ymateb i鈥檙 Ymgynghoriad

O鈥檙 331 o ymatebion a roddwyd, dewisodd 299 o ymatebwyr 鈥榶dw鈥�, a oedd yn fwyafrif llethol (90%). Dewisodd 19 o ymatebwyr 鈥榥ac ydw鈥� (6%), ac fe wnaeth13 o ymatebwyr ddewis 鈥榙dim yn gwybod鈥� neu roi ateb arall (4%). Roedd y cwestiwn hwn yn cynnwys yr opsiwn i ymatebwyr egluro eu rhesymau mewn blwch testun rhydd. Y thema fwyaf cyffredin oedd ailenwi DHRs i gyd-fynd 芒鈥檙 ddealltwriaeth ehangach a鈥檙 diffiniad statudol o gam-drin domestig. Cododd ymatebwyr enghreifftiau o deulu a ffrindiau鈥檙 dioddefwr yn dibynnu ar y DHR i ddeall cam-drin domestig yn well, dryswch ynghylch y term lladdiad pan gymerodd y dioddefwr ei fywyd ei hun ac awgrym y byddai enw arall yn fwy addas i gynrychioli ehangder y marwolaethau sy鈥檔 gysylltiedig 芒 cham-drin domestig.

Yr ail them芒u mwyaf cyffredin oedd ailenwi DHRs a fyddai鈥檔 egluro bod DHRs hefyd yn cael eu cynnal ar gyfer hunanladdiadau sy鈥檔 gysylltiedig 芒 cham-drin domestig, a chais am gynnwys mwy o eglurder mewn canllawiau statudol ar gyfer cynnal DHRs yn yr achosion hyn. Dywedodd ymatebwyr y byddai ailenwi DHRs yn hybu gwell dealltwriaeth o hunanladdiadau sy鈥檔 gysylltiedig 芒 cham-drin domestig, yn helpu i godi ymwybyddiaeth o鈥檙 marwolaethau hyn, ac yn sicrhau bod DHRs yn cael eu comisiynu yn yr achosion hyn. Nodwyd hefyd y gallai ailenwi DHRs ganiat谩u mwy o synnwyr o gyfiawnder i deulu a ffrindiau dioddefwyr cam-drin domestig a gymerodd eu bywydau eu hunain gan fod eu hanwylyd yn cael ei gydnabod yn haeddiannol.

Ymateb y Llywodraeth

Gan fod mwyafrif yr ymatebwyr yn cytuno y dylid ailenwi DHRs, bydd y Llywodraeth yn ailenwi DHRs. Fe fu cwestiwn 6 o鈥檙 ymgynghoriad yn gymorth pellach i lywio鈥檙 confensiwn enwi newydd, a drafodir isod. Ystyriwyd yr ymatebion a oedd yn egluro pam na ddylid ailenwi DHRs.

Mae rhagor o fanylion am ddarparu canllawiau ychwanegol i gefnogi鈥檙 broses DHR wedi鈥檜 cynnwys yng nghasgliad ymateb y Llywodraeth i鈥檙 ymgynghoriad hwn.

Cwestiwn 6

Ymateb i鈥檙 ymgynghoriad

Roedd mwyafrif clir o blaid sut y dylai鈥檙 Llywodraeth symud ymlaen pe byddai DHRs yn cael eu hail-enwi. Roedd ychydig dros hanner yr ymatebwyr (52%) o blaid ailenwi鈥檙 holl DHRs yn 鈥榓dolygiadau marwolaeth cam-drin domestig鈥�. Roedd chwarter (25%) yr ymatebwyr o blaid defnyddio term (neu dermau) amgen i adlewyrchu鈥檔 well yr ystod o farwolaethau sy鈥檔 dod o fewn cwmpas DHR, ac roedd 23% arall o blaid cyflwyno鈥檙 term 鈥榓dolygiad marwolaeth cam-drin domestig鈥� ar gyfer achosion o farwolaethau cysylltiedig 芒 cham-drin domestig nad ydynt yn laddiadau, tra鈥檔 cadw鈥檙 term 鈥榓dolygiad laddiad domestig鈥� ar gyfer lladdiadau domestig. Ni roddodd deuddeg o ymatebwyr ateb i鈥檙 cwestiwn hwn.

Tabl 5: Barn am ailenwi DHRs

Os caiff DHRs eu hailenwi, a ddylai鈥檙 llywodraeth:	Canran ymateb (o ymatebion nad ydynt yn wag)	Nifer yr Ymatebion
Ail-enwi pob 鈥楢dolygiad Lladdiad Domestig鈥� yn 鈥楢dolygiadau Marwolaethau Cam-drin Domestig鈥�	52%	166
Defnyddio term (neu dermau) arall i adlewyrchu鈥檔 well yr ystod o farwolaethau sy鈥檔 dod o fewn cwmpas DHR (nodwch)	25%	79
Cyflwyno鈥檙 term 鈥榓dolygiad o farwolaethau cam-drin domestig鈥� ar gyfer achosion o farwolaethau sy鈥檔 gysylltiedig 芒 cham-drin domestig nad ydynt yn laddiadau, tra鈥檔 cadw鈥檙 term 鈥榓dolygiad lladdiad domestig鈥� ar gyfer lladdiadau domestig	23%	74
Cyfanswm yr ymatebion nad ydynt yn wag	100%	319
Ymatebion gwag	-	12
Cyfanswm yr ymatebion	-	331

Er bod mwyafrif yr ymatebwyr yn teimlo y dylid ailenwi DHRs yn 鈥榓dolygiadau marwolaeth cam-drin domestig鈥�, roedd yr ymatebion testun rhydd yn codi pryderon ynghylch addasrwydd y term 鈥榤arwolaeth鈥� ar gyfer marwolaethau o fewn cwmpas DHR. Nododd ymatebwyr fod y gair marwolaeth (fel y鈥檌 diffinnir yn gyffredin) yn dileu beiusrwydd cyflawnwyr ac na fyddai鈥檔 addas wrth gyfeirio at DHRs ar gyfer hunanladdiadau sy鈥檔 gysylltiedig 芒 cham-drin domestig neu farwolaethau anesboniadwy.

Mae diffiniadau o 鈥榝arwolaeth鈥� yn cynnwys cyfeiriad at 鈥榝arwolaeth a achosir gan ddamwain neu drais鈥�^{[footnote 3]}, 鈥榤arwolaeth o ganlyniad i drychineb鈥�^{[footnote 4]} a 鈥榤arwolaethau o ganlyniad i ryfel neu ddamweiniau traffig鈥�^{[footnote 5]}.

Roedd cyfran uwch o鈥檙 ymatebion o blaid ailenwi pob DHR yn hytrach na chael enwau gwahanol ar DHRs ar gyfer hunanladdiad yn gysylltiedig 芒 cham-drin domestig a DHRs. Awgrymodd y rhai a oedd o blaid defnyddio un enw ar gyfer pob DHR y byddai cael enwau lluosog yn ddryslyd a nodwyd y byddai un enw yn sicrhau bod cydraddoldeb ar draws pob marwolaeth sy鈥檔 dod o fewn cwmpas DHR. Awgrymodd y rhai a oedd o blaid cadw鈥檙 term 鈥榣laddiad鈥� ar gyfer DHR fod y term yn dal cryn bwysau ac y gallai dileu鈥檙 cyfeiriad penodol at laddiad olygu nad yw difrifoldeb y drosedd yn cael ei amlygu鈥檔 ddigonol.

Cynigiodd 47 o ymatebwyr derm amgen i 鈥榓dolygiad marwolaeth cam-drin domestig鈥�. Roedd yr ymatebwyr yn gallu cynnig mwy nag un term amgen. O鈥檙 holl dermau amgen a awgrymwyd ac a ddadansoddwyd, argymhellodd oddeutu hanner y dylid ailenwi鈥檙 Adolygiadau o Farwolaethau sy鈥檔 Gysylltiedig 芒 Cham-drin Domestig yn DHRs (neu ddefnyddio geiriad tebyg i gyfleu鈥檙 pwynt hwn) i adlewyrchu鈥檔 well yr ystod o farwolaethau sy鈥檔 dod o fewn cwmpas DHR. Roedd awgrymiadau eraill yn amrywio o ddefnyddio lladdiad a hunanladdiad yn enw鈥檙 adolygiadau ac ystumio tuag at ddiogelu, gweithio amlasiantaethol, a bod yn agored i niwed.

Ymateb y Llywodraeth

Gan fod y rhan fwyaf o鈥檙 ymatebion (166; 52%) o blaid ailenwi DHRs ag un term/ymadrodd, bydd y Llywodraeth yn gweithredu un enw ar gyfer pob DHR i adlewyrchu鈥檔 well yr ystod o farwolaethau sy鈥檔 dod o fewn cwmpas adolygiad. Codwyd pryderon sylweddol ynghylch awgrym y Llywodraeth o 鈥楢dolygiadau o Farwolaethau Cam-drin Domestig鈥�, a鈥檙 dewis arall mwyaf poblogaidd oedd 鈥楢dolygiadau o Farwolaethau Cysylltiedig 芒 Cham-drin Domestig鈥�.

Mae ailenwi DHRs yn Adolygiadau o Farwolaethau Cysylltiedig 芒 Cham-drin Domestig yn ymgorffori 鈥榗am-drin domestig鈥� yn uniongyrchol a bydd yn sicrhau bod yr adolygiadau鈥檔 parhau i adeiladu ar ein dealltwriaeth o farwolaethau sy鈥檔 gysylltiedig 芒 cham-drin domestig. Ar gyfer hunanladdiadau sy鈥檔 gysylltiedig 芒 cham-drin domestig, efallai na fydd cyflawnwr neu gyhuddiadau troseddol clir am gam-drin domestig ac felly nid yw鈥檙 term 鈥榣laddiad鈥� yn berthnasol. Nid yw鈥檙 term lladdiad ychwaith yn addas pan fydd Crwner yn ystyried bod marwolaeth yn anesboniadwy neu鈥檔 annisgwyl.

Nod DHR yw nodi gwersi y gellir eu dysgu o farwolaethau sy鈥檔 gysylltiedig 芒 cham-drin domestig, yn hytrach na chynnal ymchwiliad troseddol i鈥檙 sawl sy鈥檔 gyfrifol am y farwolaeth.

Them芒u ychwanegol y tu allan i gwmpas yr ymgynghoriad

Roedd nifer o them芒u ychwanegol wedi鈥檜 codio o鈥檙 ymatebion testun rhydd sy鈥檔 disgyn y tu allan i gwmpas diwygiadau i ddeddfwriaeth DHR. Mae鈥檙 them芒u hyn, ynghyd 芒鈥檙 camau y mae鈥檙 Llywodraeth yn eu cymryd i fynd i鈥檙 afael 芒 nhw i sicrhau y gall DHRs barhau i adeiladu ar ein dealltwriaeth o gam-drin domestig ac atal lladdiad domestig, wedi鈥檜 hamlinellu isod.

Tynnodd ymatebwyr sylw at y ffaith ei bod yn bwysig gwahaniaethu rhwng adolygu lladdiadau domestig a phan oedd y dioddefwr wedi lladd ei hun yn dilyn cam-drin domestig. Mae鈥檙 Llywodraeth yn adolygu canllawiau statudol DHR a bydd yn cynnwys manylion ar sut i gynnal adolygiadau ar gyfer hunanladdiadau yn dilyn marwolaeth sy鈥檔 gysylltiedig 芒 cham-drin domestig. Bydd y canllawiau hefyd yn ceisio rhoi mwy o eglurder i gefnogi ardaloedd lleol i benderfynu pa hunanladdiadau y dylid eu hystyried ar gyfer adolygiad. Bydd y Llywodraeth yn ymgynghori ar y fersiwn wedi鈥檌 diweddaru o鈥檙 canllawiau statudol yn y misoedd nesaf.

Mynegodd ymatebwyr bryderon hefyd am yr amser a gymerir i gwblhau a chyhoeddi鈥檙 Adolygiadau yn dilyn proses sicrhau ansawdd y Swyddfa Gartref. Rydym yn ceisio lleihau鈥檙 amser a gymerir i gwblhau DHRs a gwella eu hansawdd trwy roi hyfforddiant gorfodol ar waith i unigolion a gomisiynir i gynnal DHRs (Cadeiryddion DHR). Mae cadeirio DHR yn gofyn am lefel uchel o sgil, llywio asiantaethau a rhanddeiliaid lleol, ymgysylltu 芒 theulu a ffrindiau dioddefwyr lladdiad domestig a gwybodaeth ymarferol am gam-drin domestig. Bydd gweithredu hyfforddiant cynhwysfawr ar gyfer Cadeiryddion DHR yn sicrhau y gall unigolion gynnal DHR yn effeithiol, nodi argymhellion a chynhyrchu adroddiad o ansawdd uchel.

Rydym hefyd wedi ymrwymo i greu mecanwaith goruchwylio cryfach ar gyfer DHRs i sicrhau bod eu hargymhellion yn cael eu gweithredu a chyflawni newid gwirioneddol mewn polisi a darpariaeth gwasanaeth i ddiogelu dioddefwyr cam-drin domestig ac atal lladdiad domestig. Yn gyffredinol, rydym yn ceisio creu agwedd fwy rhagweithiol at y broses adolygu ac yn y pen draw lleihau graddfeydd amser.

Fel yr amlinellwyd yn y Nodyn Economaidd a gyhoeddwyd ochr yn ochr 芒鈥檙 ymgynghoriad, nid yw鈥檙 Llywodraeth yn rhagweld y byddai鈥檙 newidiadau arfaethedig yn cynyddu nifer y DHRs a gomisiynir. Er ein bod yn gwerthfawrogi y gall DHRs gymryd llawer o amser a bod yn ddrud, maent yn hollbwysig i wella ein dealltwriaeth o gam-drin domestig ac atal rhagor o laddiadau domestig.

Casgliad a鈥檙 camau nesaf

Hoffem ddiolch i bawb a ymatebodd i鈥檙 ymgynghoriad hwn, yn arbennig y rhai sydd wedi鈥檜 heffeithio鈥檔 bersonol gan gam-drin domestig angheuol.

O鈥檙 ymatebion a dderbyniwyd, roedd consensws ynghylch ychwanegu鈥檙 diffiniad statudol o gam-drin domestig i ddeddfwriaeth DHR, felly bydd y Llywodraeth yn diweddaru鈥檙 amgylchiadau pan ystyrir bod DHR yn cynnwys y diffiniad o gam-drin domestig yn unol 芒 Deddf Cam-drin Domestig 2021.

Roedd y mwyafrif llethol o鈥檙 ymatebion i鈥檙 ymgynghoriad o blaid ailenwi DHRs i adlewyrchu鈥檔 well yr ystod o farwolaethau sy鈥檔 dod o fewn cwmpas adolygiad. Cytunodd hanner yr ymatebion i ailenwi pob DHR i un enw yn hytrach na chadw DHR mewn achosion o laddiad domestig a defnyddio enw arall ar gyfer adolygiadau o hunanladdiadau sy鈥檔 gysylltiedig 芒 cham-drin domestig. Roedd yr ymateb i鈥檙 ymgynghoriad yn dangos llai o gefnogaeth i awgrym y Llywodraeth o 鈥楢dolygiadau o Farwolaethau Cam-drin Domestig鈥�, a鈥檙 dewis arall mwyaf poblogaidd a awgrymwyd oedd 鈥楢dolygiadau o Farwolaethau Cysylltiedig 芒 Cham-drin Domestig鈥�. O ganlyniad i鈥檙 consensws i ailenwi DHRs, ffafriaeth am derm sengl ac enw amgen mwyafrifol a gynigir, bydd y Llywodraeth yn diwygio enw DHRs i 鈥楢dolygiadau o Farwolaethau Cysylltiedig 芒 Cham-drin Domestig鈥�.

Bydd y Llywodraeth yn ceisio gwneud y gwelliannau arfaethedig drwy鈥檙 Bil Dioddefwyr a Charcharorion. Mae Deddf Trais Domestig, Troseddau a Dioddefwyr 2004 yn cwmpasu Cymru, Lloegr a Gogledd Iwerddon. Fodd bynnag, dim ond yng Nghymru a Lloegr y mae Deddf Cam-drin Domestig 2021 a鈥檙 diffiniad statudol cysylltiedig o gam-drin domestig yn berthnasol. Oherwydd hynny, bydd y gwelliant hwn yn newid enw DHRs a鈥檙 amgylchiadau pan gomisiynir adolygiadau ar gyfer marwolaethau sy鈥檔 gysylltiedig 芒 cham-drin domestig yng Nghymru a Lloegr yn unig.

Rydym ar hyn o bryd yn adolygu鈥檙 canllawiau statudol sy鈥檔 sail i DHRs a byddwn yn cynnwys rhagor o fanylion am gynnal adolygiadau o hunanladdiad sy鈥檔 gysylltiedig 芒 cham-drin domestig, cynnal adolygiadau statudol cyfochrog a sicrhau bod cam-drin domestig ymhlith dioddefwyr h欧n yn parhau i gael ei gydnabod. Bydd y canllawiau yn destun ymgynghoriad.

Fel rhan o鈥檙 ymrwymiadau diwygio DHR a amlinellir yn y Cynllun Mynd i鈥檙 Afael 芒 Cham-drin Domestig 2022, rydym yn caffael hyfforddiant gorfodol ar gyfer Cadeiryddion DHR ac yn rhoi systemau goruchwylio mwy cadarn ar waith i sicrhau bod argymhellion a gwersi a ddysgir o adolygiadau yn cael eu gweithredu i gyflawni newid gwirioneddol.

Rydym yn gwneud cynnydd tuag at wella鈥檙 broses DHR ac yn ddiolchgar i deulu a ffrindiau dioddefwyr cam-drin domestig a lladdiad domestig a鈥檙 rhai sy鈥檔 ymwneud 芒鈥檙 broses DHR am eu cefnogaeth barhaus yn y dasg hollbwysig o ddeall ac atal lladdiad domestig yn well.

Egwyddorion ymgynghori

Mae鈥檙 egwyddorion y dylai adrannau鈥檙 Llywodraeth a chyrff cyhoeddus eraill eu mabwysiadu ar gyfer ymgysylltu 芒 rhanddeiliaid wrth ddatblygu polisi a deddfwriaeth wedi鈥檜 nodi yn [Egwyddorion Ymgynghori Swyddfa鈥檙 Cabinet 2018](https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/691383/Consultation_Principles__1.pdf](https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/691383/Consultation_Principles__1.pdf)