51²è¹Ý

°ä²â´Ú±ô·É²â²Ô¾±²¹»åÌý

Troseddau gwastraff a safleoedd gwastraff sy’n perfformio’n wael ac sy’n :

• niweidio’r amgylchedd
• difetha cymunedau lleol
• tanseilio busnesau cyfreithlon
• costio tua biliwn o bunnoedd y flwyddyn i economi’r DU

Mae Llywodraeth y DU, ochr yn ochr â Llywodraeth yr Alban, Llywodraeth Cymru a’r Adran Amaethyddiaeth, yr Amgylchedd a Materion Gwledig (DAERA) yng Ngogledd Iwerddon, wedi ymrwymo i fynd i’r afael â’r mater hwn.

Mae gwastraff sy’n cael ei drin yn anghyfreithlon hefyd yn bygwth ein dyheadau am economi gylchol; dyfodol lle mae gwastraff yn cael ei leihau drwy barhau i ddefnyddio ein hadnoddau am gyfnod hirach. Drwy fynd i’r afael ag ymddygiad troseddol, byddwn yn atal niwed a hefyd yn sicrhau bod adnoddau’n cael eu hailgylchu neu eu hadfer yn briodol ac yn cael eu bwydo’n ôl i’r economi.Ìý

I wneud hyn, mae angen i ni fynd i’r afael â’r bwlch gwybodaeth sy’n llesteirio’r gwaith o reoleiddio a rheoli gwastraff yn effeithiol, drwy gyflwyno gwasanaeth olrhain gwastraff digidol gorfodol. Bydd hyn yn trawsnewid y systemau hen ffasiwn presennol ar gyfer cofnodi symudiadau gwastraff.

Ym mis Chwefror 2025, i ymateb i adborth gan y diwydiant, fe wnaethom gyhoeddi y byddai’r gwasanaeth olrhain gwastraff digidol ar waith o fis Ebrill 2026 ymlaen. Mae’r diweddariad hwn yn rhoi rhagor o fanylion am y canlynol:

• y gwasanaeth a gaiff ei gyflwyno
• pwy fydd angen cydymffurfio â gofynion olrhain gwastraff digidol gorfodol, a phryd

Dull newydd o gyflawniÌý

Mae’r diwydiant gwastraff yn cynnwys nifer fawr o weithredwyr cymhleth. Mae hyn yn cynnwys tua:

• 12,000 o weithredwyr safleoedd gwastraff
• 150,000 o ddeiliaid esemptiad gwastraff cofrestredig
• 300,000 o gludwyr, broceriaid a delwyr gwastraff cofrestredig

Mae’r rhain yn gweithio ledled y DU mewn amrywiaeth eang o sectorau sydd â lefelau amrywiol o allu digidol.Ìý

Er mwyn datblygu gwasanaeth sefydlog, effeithiol a hawdd ei ddefnyddio, mae angen i ni ei ddatblygu fesul cam. Mae hyn yn dechrau drwy greu sylfaen gadarn sy’n darparu rhai o’r manteision arfaethedig. Gellir ychwanegu agweddau ychwanegol wrth i ni ddysgu o brofi elfennau craidd y gwasanaeth. Bydd hyn yn ein galluogi i fireinio ac addasu ein dull gweithredu wrth i ni symud tuag at wasanaeth olrhain gwastraff mwy cyflawn o’r dechrau i’r diwedd.Ìý

Ar ôl asesu’r opsiynau a’r arferion gorau yn rhyngwladol, bydd elfen gyntaf ein gwasanaeth olrhain gwastraff yn canolbwyntio ar safleoedd derbyn gwastraff gan fewnbynnu data am yr holl wastraff y maent yn ei dderbyn. Mae hyn yn cynnwys gwastraff sy’n cynnwys llygryddion organig parhaus (POPs). Yn dilyn y cam hwn, rydym yn bwriadu ehangu’r gwasanaeth i weithredwyr gwastraff eraill.

Beth yw ystyr safleoedd derbyn gwastraff?

Bydd yn rhaid i’r rhai sydd â thrwydded i dderbyn gwastraff gofnodi manylion y gwastraff a dderbynnir ar y gwasanaeth olrhain gwastraff digidol o fis Hydref 2026 ymlaen.Ìý

Rydym yn cydnabod bod modd derbyn gwastraff hefyd o dan fathau eraill o awdurdodiadau, fel esemptiadau cofrestredig. Ond mae nifer gweithredwyr y rhain yn llawer mwy ac yn fwy amrywiol o ran maint a mathau o weithredu.

Byddwn yn ystyried dros y misoedd nesaf a oes unrhyw sectorau neu gategorïau gweithredu penodol yn y grŵp hwn. Byddai’n ddoeth gorfodi pobl i ddefnyddio’r gwasanaeth ochr yn ochr â deiliaid trwyddedau. Byddwn yn cadarnhau erbyn mis Medi 2025, os yw hyn yn wir.

Canolfannau Newydd i Ailgylchu Gwastraff y Cartref 

Fel y cyhoeddwyd eisoes, ni fydd angen i weithredwyr Canolfannau Ailgylchu Gwastraff y Cartref gofnodi gwastraff cartrefi a dderbynnir yn y gwasanaeth olrhain gwastraff. Ìý

Byddwn yn ymgysylltu ag awdurdodau lleol ynghylch pa mor ymarferol yw cofnodi gwastraff masnachol a dderbynnir yn y safleoedd hyn yn ystod y cam cychwynnol.

Ffyrdd o gyflwyno dataÌý

Yn ystod ymchwil defnyddwyr yng ngham blaenorol y prosiect, dywedodd defnyddwyr fod creu cofnodion â llaw ar wasanaeth tebyg i 51²è¹Ý yn cymryd llawer o amser ac yn feichus. Roedd hyn yn bennaf oherwydd lefel yr wybodaeth sydd ei hangen ar gofnod symud gwastraff (yr wybodaeth sydd ei hangen ar hyn o bryd ar nodiadau trosglwyddo gwastraff a nodiadau cludo gwastraff peryglus). Roeddent hefyd yn dweud ei bod yn anodd defnyddio prototeipiau sydd wedi’u dylunio i gasglu data sy’n cael ei uwchlwytho o ffeiliau csv. Roedd yr adborth yn awgrymu defnydd mwy cyffredin o ryw fath o system ddigidol i gofnodi manylion symudiadau gwastraff gan weithredwyr y sector gwastraff nag a amcangyfrifwyd yn flaenorol.

O’r adborth hwn, rydym nawr yn bwriadu darparu datrysiad yn bennaf sy’n integreiddio â meddalwedd presennol defnyddwyr drwy gasglu data’n awtomatig drwy ryngwyneb rhaglennu cymwysiadau (API). Pan fydd cwmnïau’n defnyddio meddalwedd fasnachol, bydd yn bwysig i ni ymgysylltu’n uniongyrchol â’r cwmnïau hyn er mwyn deall a galluogi’r dull hwn sy’n cael ei yrru gan API.

Mae profion defnyddwyr wedi dangos bod y rhai sy’n defnyddio meddalwedd olrhain gwastraff yn argymell hynny’n gryf oherwydd ei bod wedi cael effeithiau cadarnhaol ar eu busnes.  Fodd bynnag, byddwn hefyd yn archwilio ac yn profi ffordd arall i bobl ddarparu eu gwybodaeth yn ddigidol.

Beth yw manteision y dull hwn o ddarparu’r gwasanaeth?Ìý

Drwy ddechrau gyda gwasanaeth ar gyfer grŵp llai o ddefnyddwyr, sydd wedi’u diffinio’n well ac y gellir eu hadnabod yn well, gallwn wneud y canlynol:

• ymgysylltu’n fwy effeithiol a deall eu hanghenion a’u gofynion yn fwy hyderus
• datblygu gwasanaeth cychwynnol sy’n gweithio i fusnesau a rheoleiddwyr

Disgwyliwn i’r grŵp hwn fod yn fwy tebygol o fod â’r gallu digidol i addasu’n haws ond byddwn yn archwilio hyn ymhellach drwy ymchwil defnyddwyr.ÌýÌý

Mae gennym wybodaeth gywir hefyd am nifer y gweithredwyr sy’n gweithio o dan drwyddedau. Mae hyn yn wahanol i gludwyr, broceriaid, delwyr neu ddeiliaid esemptiadau, lle gallai pobl fod wedi cofrestru’r rhain ond heb fod yn eu gweithredu. Felly, byddwn yn gallu monitro gwybodaeth yn gywir, gan ein galluogi i dargedu cyfathrebiadau a gweithgarwch i sicrhau bod pob safle trwyddedig yn defnyddio’r gwasanaeth.Ìý

Drwy’r wybodaeth a ddarperir gan y safleoedd sy’n derbyn, byddwn hefyd yn gallu cael dealltwriaeth fwy cywir o nifer y symudiadau gwastraff. Bydd hyn yn helpu i lywio datblygiad y gwasanaeth digidol i sicrhau ei fod yn gallu delio’n effeithiol â nifer y trafodion.

Sut bydd hyn yn helpu i fynd i’r afael â throseddau gwastraff?Ìý

Yn y pen draw, bydd cysylltu systemau tameidiog a digideiddio cadw cofnodion yn ei golygu ei bod yn:

• ei gwneud yn haws i gynhyrchwyr gwastraff a chwmnïau gwastraff cyfreithlon gydymffurfio â gofynion adrodd
• anoddach i weithredwyr twyllodrus gystadlu yn y diwydiant a chyflawni troseddau gwastraff, megis tipio anghyfreithlon, safleoedd gwastraff anghyfreithlon neu allforion gwastraff anghyfreithlon

Darparu gwasanaeth sy’n casglu gwybodaeth gan dderbynyddion gwastraff yw’r cam cyntaf tuag at hyn.ÌýGyda mynediad at ddata llwyth gwastraff unigol, gall rheoleiddwyr mewn archwiliadau ar ochr y ffordd wirio’n gyflym a oedd gwastraff yn cael ei ddanfon i safle cyfreithlon, gan sicrhau cydymffurfiad. Drwy’r cofnodion digidol, byddant hefyd yn gallu cael gafael ar wybodaeth well am y cludwyr sydd wedi danfon y gwastraff. Bydd hyn yn galluogi archwiliadau mwy effeithiol o’r gadwyn wastraff os canfyddir problem gydag unrhyw wastraff ar safle derbyn. Bydd hefyd yn helpu rheoleiddwyr i fynd ati’n rhagweithiol i nodi a chymryd y camau angenrheidiol:

• os yw’n ymddangos bod safle’n derbyn mwy o wastraff nag a awdurdodir gan eu trwydded
• os oes unrhyw fathau o wastraff a allai fod yn broblemus yn cael eu derbyn gan safle ac a allai achosi problemau amgylcheddol lleol os na fydd yn cael ei reoli’n briodol

Cymorth i ddefnyddwyr sydd wedi’u hallgáu’n ddigidol

Mae’r gyfraith yn mynnu ein bod yn darparu mecanwaith amgen ar gyfer y rhai sy’n bodloni’r diffiniad o berson sydd wedi’i allgáu’n ddigidol.   Ìý

Gan ddechrau gyda gweithredwyr sydd â thrwyddedau gwastraff, credwn y bydd nifer y rhai nad ydynt yn gallu defnyddio systemau electronig yn isel iawn.  Ìý

Fodd bynnag, fe fyddwn yn cynnwys gofynion eraill yn yr is-ddeddfwriaeth.

Ffi tâl gwasanaeth

Byddwn yn gwneud rhagor o waith i asesu beth mae hyn yn ei olygu i’r tâl gwasanaeth.  Ìý

Ein bwriad yw gwasgaru costau dros gyfanswm nifer y gweithredwyr y disgwylir iddynt fod yn defnyddio’r gwasanaeth ar ôl iddo gael ei ddarparu’n llawn, er mwyn sicrhau na fydd y rhai yn y cam cyntaf yn talu mwy.  Ar hyn o bryd, nid ydym yn rhagweld y bydd y ffi gwasanaeth yn wahanol iawn i’r hyn a gyhoeddwyd yn flaenorol.

Allforion a mewnforion gwastraff y rhestr werdd

Rydym yn adolygu’r gofynion ochr yn ochr â gofynion system ddigidol newydd yr UE (DIWASS). Bydd DIWASS yn effeithio’n uniongyrchol ar allforwyr a mewnforwyr yng Ngogledd Iwerddon, gydag effeithiau ehangach posibl ar y rhai sy’n gweithredu ym Mhrydain. Ìý

Byddwn yn cyhoeddi diweddariad pellach ar hyn maes o law.  Mae’n hanfodol monitro allforion gwastraff y rhestr werdd yn effeithiol er mwyn nodi ac atal allforion gwastraff peryglus nad ydynt yn cydymffurfio.

´¡³¾²õ±ð°ù±ô±ð²Ô²Ô¾±Ìý

Dyma’r dyddiadau arfaethedig ar gyfer datblygu’r gwasanaeth digidol a’r ddeddfwriaeth gysylltiedig:Ìý

• o dymor yr hydref 2025 ymlaen - bydd gwasanaeth TG ar gael i grŵp o ddefnyddwyr a wahoddir mewn niferoedd cynyddol (cam beta preifat)
• o dymor y gwanwyn 2026 ymlaen - bydd gwasanaeth TG ar gael yn gyhoeddus i bob gweithredwr safle derbyn trwyddedig ei ddefnyddio (cam beta cyhoeddus)
• erbyn mis Ebrill 2026 - pob gwlad wedi gosod is-ddeddfwriaeth i orfodi gweithredwyr safleoedd derbyn i ddefnyddio’r gwasanaeth o fis Hydref 2026 ymlaen
• o fis Hydref 2026 - y gwasanaeth yn orfodol i weithredwyr safleoedd derbyn
• o fis Ebrill 2027 ymlaen - bwriad i ehangu’r gwasanaeth i weithredwyr eraill (manylion i’w cadarnhau)

Y camau nesafÌý

Mae’n bwysig ein bod yn ymgysylltu â sylfaen defnyddwyr gwbl gynrychioliadol. Mae hyn yn ein galluogi i gasglu’r wybodaeth a’r adborth angenrheidiol i siapio dyluniad y gwasanaeth, gan ei wneud yn syml ac yn hawdd ei ddefnyddio.

Rydym yn bwriadu dod â defnyddwyr yn nes at ddyluniad y gwasanaeth drwy:

• weithgorau ar gyfer gweithredwyr diwydiant masnachol ac awdurdodau lleol
• grŵp technegol i helpu i ddatblygu a llywio’r API

Bydd y cyfarfodydd yn dechrau ym mis Gorffennaf 2025.ÌýÌý

Byddwn hefyd yn cyhoeddi diweddariadau a gohebiaeth yn rheolaidd drwy .ÌýÌýÌý

Rhagor o wybodaeth

Mae rhagor o wybodaeth ar gael am y prosiect hwn:Ìý

• Ìý
• cofrestru eich diddordeb mewn Ìý

Mae rhagor o fanylion am y canlynol yn ymateb y Llywodraeth a gyhoeddwyd yn flaenorol ar wasanaeth olrhain gwastraff digidol gorfodol:

• cwmpas y gwasanaeth olrhain gwastraff digidol
• pa wybodaeth fydd angen ei chofnodi

Manylion cyswlltÌý

Os oes gennych ymholiadau ynghylch polisi olrhain gwastraff digidol, gorfodol cysylltwch â ni drwy anfon e-bost i wastetracking@defra.gov.uk