51茶馆

1. Crynodeb Gweithredol

Cyhoeddwyd y Gronfa Ffyniant Bro (LUF) gan Drysorlys EM (TEM), yr Adran Ffyniant Bro, Tai a Chymunedau (DLUHC) a鈥檙 Adran Drafnidiaeth (DfT) ym mis Mawrth 2021, gyda chyfanswm cyllid o 拢4.8 biliwn.

Mae LUF yn ceisio gwella bywyd pob dydd drwy fuddsoddi mewn seilwaith cyfalaf a gaiff effaith wirioneddol ar leoedd lleol ar draws pob rhan o鈥檙 DU. Er ei bod yn agored i bob man, ceir rhywfaint o flaenoriaethu cyllid yn 么l yr angen (h.y. mannau lle gall wneud y gwahaniaeth mwyaf i fywyd pob dydd, gan gynnwys ardaloedd cyn-ddiwydiannol, trefi difreintiedig a chymunedau arfordirol).

惭补别鈥檙 Gronfa鈥檔 canolbwyntio ar dri math o ymyriad:

• Buddsoddiadau trafnidiaeth gan gynnwys trafnidiaeth gyhoeddus, teithio llesol, atgyweirio pontydd, lonydd blaenoriaeth bysiau, gwelliannau i ffyrdd lleol, a gwelliannau hygyrchedd.
• Adfywio a buddsoddi yng nghanol trefi, i uwchraddio adeiladau sy鈥檔 ddolur llygad a seilwaith sydd wedi dyddio, caffael ac adfywio safleoedd tir llwyd, buddsoddi mewn seilwaith cymunedol diogel a lleihau troseddu, a dod 芒 gwasanaethau cyhoeddus a mannau cymunedol diogel i ganol trefi a dinasoedd.
• Buddsoddiad diwylliannol sef cynnal, adfywio, neu ailddefnyddio鈥檔 greadigol amgueddfeydd, orielau, atyniadau ymwelwyr (a mannau gwyrdd cysylltiedig) ac asedau treftadaeth yn ogystal 芒 chreu mannau newydd sy鈥檔 eiddo i鈥檙 gymuned i gefnogi鈥檙 celfyddydau a bod yn fannau diwylliannol.

Mae Prosbectws LUF yn nodi鈥檙 hyn y mae鈥檙 polisi am ei gyflawni, drwy fuddsoddi mewn seilwaith i wella bywyd bob dydd, canolbwyntio ar wella twf economaidd, balchder mewn lle, a dod 芒 chymunedau ynghyd. Mae hyn yn golygu mynd i鈥檙 afael 芒 gwahaniaethau economaidd a sbarduno ffyniant fel rhan o hybu ffyniant bro ac adawyd ar 么l rhanbarthau o鈥檙 DU, gwella bywydau drwy roi balchder i bobl yn eu cymunedau lleol, ac wrth i鈥檙 wlad ymadfer o effeithiau economaidd digynsail Covid-19, buddsoddi mewn prosiectau sydd nid yn unig yn dod 芒 buddion economaidd, ond sydd hefyd yn helpu i uno cymunedau. Er mwyn gwneud y gwerthusiad o LUF mor effeithiol 芒 phosibl , rydym wedi ceisio datblygu鈥檙 bwriadau hyn a gwneud y mwyaf o ddysgu. Felly, bydd yr hyn a gaiff ei fonitro a鈥檌 werthuso yn mynd y tu hwnt i鈥檙 effeithiau cychwynnol a nodir yn y Prosbectws, gan dynnu ar y dystiolaeth ddiweddaraf a鈥檙 Papur Gwyn Ffyniant Bro i nodi鈥檙 effeithiau y bydd LUF yn eu cael ar gymdeithas yn gyffredinol.

Yn ychwanegol, cynlluniwyd y Gronfa gyda disgresiwn lleol mewn golwg, gyda lleoedd lleol yn datblygu prosiectau i ddiwallu anghenion lleol. Bydd y problemau ym mhob lle yn amrywio yn dibynnu ar gyd-destun y lle. Gall problemau ac atebion lleol fod yn wahanol i鈥檙 darlun cenedlaethol, gan nad yw hwn yn bolisi sy鈥檔 addas i bawb.

Nod y Gronfa Ffyniant Bro yw targedu鈥檙 problemau eang canlynol:

Problem 1: Mae gwahaniaethau gofodol ledled y DU mewn canlyniadau economaidd gan gynnwys safonau byw, cyflog a chynhyrchiant is.

Problem 2: Mae gwahaniaethau gofodol mewn canlyniadau cymdeithasol gan gynnwys lefelau is o gydlyniant cymdeithasol, balchder mewn lle, lefelau uwch o droseddu a thai gwael.

Problem 3: Mae gwahaniaethau gofodol mewn canlyniadau iechyd gan gynnwys lefelau uwch o ddiabetes, ysmygu, alcoholiaeth, a marwolaethau cynamserol mewn ardaloedd o amddifadedd uwch.

Arweiniodd adolygiad o lenyddiaeth academaidd ac adnoddau polisi at Theori Newid y bydd y gwerthusiad yn ceisio鈥檌 phrofi. O ystyried them芒u ymyrryd lluosog y Gronfa, mae damcaniaethau newid thematig yn cael eu datblygu a byddant yn cyfrannu at gynllun y gwerthusiad.

惭补别鈥檙 gwaith o fonitro a gwerthuso鈥檙 Gronfa yn cynnwys pedair elfen allweddol:

• Monitro a ddefnyddir i olrhain cyflwyno a chostau prosiectau ac i nodi ymhle y gallai fod angen cymorth ychwanegol drwy gydol y rhaglen.
• Gwerthuso prosesau a fydd yn ceisio deall sut y cyflenwyd y Gronfa mewn ardaloedd a ariannwyd, gan gynhyrchu gwersi i鈥檙 hyn a weithiodd yn dda, yr hyn nad oedd yn gweithio yn 么l y bwriad, a r么l llywodraeth ganolog o ran hwyluso鈥檙 ddarpariaeth.
• Gwerth am arian a gwerthusiadau effaith, sy鈥檔 cael eu cwmpasu a鈥檜 datblygu ar hyn o bryd, a fydd yn anelu at ddangos a oedd y Gronfa鈥檔 sicrhau gwerth am arian trethdalwyr ac a gyflawnodd y canlyniadau a鈥檙 effeithiau dymunol yn effeithiol.

2. Cyflwyniad

惭补别鈥檙 ddogfen hon yn nodi dull yr Adran Ffyniant Bro, Tai a Chymunedau (DLUHC), a dull yr Adran Drafnidiaeth, o fonitro a gwerthuso鈥檙 Gronfa Ffyniant Bro (LUF). Fe鈥檌 datblygwyd ar y cyd ar draws y llywodraeth, gan gynnwys yr Adran dros Ddiwylliant, y Cyfryngau a Chwaraeon (DCMS), Trysorlys EM, a鈥檙 Tasglu Gwerthuso (ETF), ynghyd ag arbenigedd allanol o ganolfan Beth sy鈥檔 Gweithio ar gyfer Twf Economaidd Lleol. Mae鈥檔 bwriadu hysbysu鈥檙 cyhoedd, a rhanddeiliaid, am gyd-destun cynnal y gwerthusiad, y rhesymeg sy鈥檔 ei sbarduno a rhai o鈥檙 allbynnau y bydd yn eu cynhyrchu yn y pen draw.

Nodau鈥檙 ddogfen yw darparu strategaeth sy鈥檔 amlinellu鈥檙 gweithgareddau a fydd yn cael eu cynnal i ateb cwestiynau allweddol ar yr hyn sy鈥檔 gweithio a pham. Bydd y dystiolaeth a gynhyrchir yn cyfrannu鈥檔 么l at weithredu鈥檙 gwaith o gyflenwi鈥檙 Gronfa ac yn cryfhau鈥檙 dull a ddefnyddir ar gyfer cronfeydd eraill sy鈥檔 cyfrannu at amcanion yr agenda ffyniant bro. Cynlluniwyd y strategaeth i fod yn hyblyg, er mwyn i鈥檙 dull esblygu wrth i鈥檙 gwaith o gyflenwi鈥檙 Gronfa fynd rhagddo.

Mae monitro a gwerthuso yn weithgareddau allweddol sydd wrth wraidd deall beth sy鈥檔 gweithio a pham. Fel yr amlinellir yn Llyfr Magenta, 鈥済werthuso yw鈥檙 asesiad systematig o gynllun, gweithrediad a chanlyniadau ymyriad鈥�. Er bod monitro鈥檔 gallu dangos cynnydd o ran cyrraedd nodau penodol, ac yn gallu arwain yr addasiadau angenrheidiol i ymateb, mae gwerthuso鈥檔 nodi a yw鈥檙 amcanion cyffredinol wedi鈥檜 cyflawni ac i ba raddau y mae newid wedi digwydd o ganlyniad uniongyrchol i ymyriad.

2.1 Y Gronfa Ffyniant Bro

惭补别鈥檙 Gronfa Ffyniant Bro (LUF) yn cyflawni blaenoriaethau lleol sy鈥檔 cael effaith weladwy ar bobl a chymunedau ar draws pob rhan o鈥檙 DU, gan gynnwys Cymru, yr Alban a Gogledd Iwerddon. 惭补别鈥檙 Gronfa鈥檔 buddsoddi mewn seilwaith cyfalaf sy鈥檔 gwella bywyd pob dydd ac sy鈥檔 cael effaith wirioneddol ar leoedd lleol. Ar gyfer Cylch 1, buddsoddodd y Gronfa mewn prosiectau ar draws tair thema: adfywio canol trefi a strydoedd mawr, uwchraddio trafnidiaeth leol, a buddsoddi mewn asedau diwylliannol a threftadaeth. Targedir cyllid tuag at leoedd sydd 芒鈥檙 angen mwyaf arwyddocaol, fel y鈥檜 mesurir gan y mynegai o leoedd 芒 blaenoriaeth. Mae hwn yn ystyried angen lleoedd am adferiad a thwf economaidd, gwell cysylltedd trafnidiaeth ac adfywio, yn unol ag amcanion y Gronfa Ffyniant Bro. Y gallu i gyflenwi, gwerth am arian, a chyweddu strategaethau oedd y meini prawf allweddol a ystyriwyd hefyd wrth asesu cynigion. I gael gwybod rhagor am y broses hon, gweler y Gronfa Ffyniant Bro: nodyn esboniadol ar y broses asesu a gwneud penderfyniadau.

惭补别鈥檙 Gronfa Ffyniant Bro yn gronfa olynol i鈥檙 Gronfa Twf Lleol (LGF) a oedd, drwy gyfres o gytundebau 芒 Phartneriaethau Menter Leol, yn buddsoddi mewn cyfalaf sgiliau, yn adeiladu cartrefi newydd ac yn cefnogi prosiectau seilwaith gan gynnwys gwelliannau i drafnidiaeth a rhwydweithiau band eang cyflym iawn. Yn wahanol i gronfa LGF a oedd ar gael i Loegr yn unig, mae鈥檙 Gronfa Ffyniant Bro (LUF) ar gael i ardaloedd lleol ledled Cymru, Lloegr, yr Alban a Gogledd Iwerddon.

惭补别鈥檙 Gronfa Ffyniant Bro yn un elfen o鈥檙 cynllun cyffredinol i hybu ffyniant bro o ran cyfleoedd ledled y DU fel y nodir yn y Papur Gwyn Ffyniant Bro a gyhoeddwyd ym mis Chwefror 2022. Ers 2019, mae llywodraeth y DU wedi cefnogi lleoedd i adfywio canol trefi, cadw asedau cymunedol a thyfu eu heconom茂au drwy raglenni fel y Gronfa Ffyniant Bro (LUF) gwerth 拢4.8 biliwn, cronfa Getting Building gwerth 拢900 miliwn, a chronfa Tai Tir Llwyd (BHF) gwerth 拢400 miliwn yn Lloegr, y Gronfa Perchnogaeth Gymunedol (COF) gwerth 拢150 miliwn ledled y DU, y Gronfa Trefi gwerth 拢3.6 biliwn, y Gronfa Adfywio Cymunedol (CRF) gwerth 拢220 miliwn a Chronfa Ffyniant Gyffredin y DU (UKSPF) gwerth 拢2.6 biliwn.

Bydd y Gronfa Ffyniant Bro yn cael ei dyrannu drwy broses gystadleuol gydag arian i鈥檞 wario o 2021-2022 i 2024-2025 a disgwylir sawl cylch o gyllid. Ym mis Hydref 2021, dyfarnwyd cyfanswm o 拢1.7 biliwn i 105 o geisiadau llwyddiannus yn ystod cylch cyntaf y Gronfa. Lansiwyd ail gylch y Gronfa ym mis Mawrth 2022.

Fel y nodwyd ym Mhrosbectws y Gronfa Ffyniant Bro, y meysydd thematig allweddol ar gyfer ymyrryd ar gyfer y cylch ariannu cyntaf yw:

• Buddsoddiadau trafnidiaeth gan gynnwys (er enghraifft) trafnidiaeth gyhoeddus, teithio llesol, atgyweirio pontydd, lonydd blaenoriaeth bysiau, gwelliannau i ffyrdd lleol a gwaith cynnal a chadw strwythurol mawr, a gwelliannau hygyrchedd. Gofynnwyd am gynigion ar gyfer cynlluniau trafnidiaeth lleol bach, canolig a thrwy eithriad rhai mwy o faint i leihau allyriadau carbon, gwella ansawdd aer, lleihau tagfeydd, cefnogi twf economaidd, a gwella profiad defnyddwyr trafnidiaeth.
• Adfywio a buddsoddi yng nghanol trefi, gan adeiladu ar fframwaith y Gronfa Trefi i uwchraddio adeiladau sy鈥檔 ddolur llygad a seilwaith sydd wedi dyddio, caffael ac adfywio safleoedd tir llwyd, buddsoddi mewn seilwaith cymunedol diogel a lleihau troseddu, a dod 芒 gwasanaethau cyhoeddus a mannau cymunedol diogel i ganol trefi a dinasoedd.
• Buddsoddiad diwylliannol sef cynnal, adfywio, neu ailddefnyddio鈥檔 greadigol amgueddfeydd, orielau, atyniadau ymwelwyr (a mannau gwyrdd cysylltiedig) ac asedau treftadaeth yn ogystal 芒 chreu mannau newydd sy鈥檔 eiddo i鈥檙 gymuned i gefnogi鈥檙 celfyddydau a bod yn fannau diwylliannol.

Mae cynaliadwyedd amgylcheddol yn thema drawsbynciol a disgwylir i fentrau gefnogi amcanion Sero Net a materion fel amddiffynfeydd rhag llifogydd.

2.2 Dull o ddatblygu Strategaeth Monitro a Gwerthuso鈥檙 Gronfa Ffyniant Bro

Mae strategaeth monitro a gwerthuso鈥檙 Gronfa Ffyniant Bro yn cynnwys pedair adran. 惭补别鈥檙 rhain yn disgrifio鈥檙 her sy鈥檔 wynebu lleoedd, sylfaen ddamcaniaethol sylfaenol y strategaeth monitro a gwerthuso, nodau ac amcanion y strategaeth honno, a鈥檙 dull monitro a gwerthuso cyffredinol.

Dadansoddi Problemau sy鈥檔 crynhoi鈥檙 dadansoddiad a gynhaliwyd i鈥檙 heriau sy鈥檔 wynebu lleoedd. 惭补别鈥檙 dadansoddiad yn seiliedig ar dystiolaeth o鈥檙 llenyddiaeth sydd ar gael ac ymgysylltu 芒 rhanddeiliaid.

Theori Newid (ToC) sy鈥檔 darparu鈥檙 sail ddamcaniaethol i adeiladu鈥檙 dull monitro a gwerthuso. Defnyddiwyd dull theori newid ar sail actorion i gael dealltwriaeth fanwl o鈥檙 ffordd y mae鈥檙 Gronfa鈥檔 bwriadu mynd i鈥檙 afael 芒鈥檙 problemau a nodwyd yn y dadansoddiad o broblemau. Yna cafodd hyn ei drosi鈥檔 ToC cyffredinol ar gyfer y Gronfa, gan ddisgrifio pum lefel o newid (Gweithgareddau, Allbynnau, Canlyniadau Canolraddol, Canlyniadau ac Effeithiau) yn ogystal 芒鈥檜 llwybrau achosol. 惭补别鈥檙 adran hefyd yn disgrifio鈥檙 tybiaethau a鈥檙 rhagdybiaethau ac yn darparu cyfeiriadau at lenyddiaeth lle bo鈥檙 rheini ar gael.

Nodau ac Amcanion Monitro a Gwerthuso sy鈥檔 manylu ar nodau allweddol y Strategaeth Monitro a Gwerthuso a鈥檙 hyn rydym yn bwriadu ei gyflawni.

惭补别鈥檙 Dull Monitro a Gwerthuso yn nodi鈥檙 pedwar prif weithgaredd a gynhelir i asesu darpariaeth, gwerth am arian ac effaith y Gronfa Ffyniant Bro, a rhai o鈥檙 cwestiynau allweddol y bydd y gweithgareddau hyn yn ceisio eu hateb.

3. Dadansoddi Problemau

Fel y nodir yn y Papur Gwyn Ffyniant Bro:

Mae gan y DU wahaniaethau daearyddol mwy na llawer o wledydd datblygedig eraill yn 么l mesurau lluosog, gan gynnwys cynhyrchiant, cyflog, cyrhaeddiad addysgol ac iechyd. Mae ardaloedd trefol a threfi arfordirol yn dioddef yn anghymesur o droseddu, tra bod gan leoedd 芒 lefelau arbennig o uchel o amddifadedd, megis hen gymunedau mwyngloddio, ystadau trefol anghysbell a threfi glan m么r, y lefelau uchaf o angen cymunedol a chyfleoedd gwael i鈥檙 bobl sy鈥檔 tyfu i fyny yno. 惭补别鈥檙 gwahaniaethau hyn yn aml yn fwy o fewn trefi, siroedd neu ranbarthau na rhyngddynt. 惭补别鈥檙 rhain yn hyper-leol a gall pocedi o gyfoeth ac amddifadedd fodoli yn yr un ardal. Yn wir, ceir llawer o鈥檙 ardaloedd gwaethaf o amddifadedd yn ninasoedd mwyaf llwyddiannus y DU. Er bod newid yn bosibl, mewn rhai achosion, mae鈥檙 gwahaniaethau hyn wedi parhau am lawer o鈥檙 ganrif ddiwethaf. Ac mae rhai o ddinasoedd mwyaf llwyddiannus y DU 鈥� fel Birmingham, Manceinion, Leeds, Glasgow a Chaerdydd 鈥� ar ei h么l hi鈥檔 rhyngwladol o ran cynhyrchiant ac incwm.

Mae Prosbectws y Gronfa Ffyniant Bro yn nodi鈥檙 hyn y mae鈥檙 polisi am ei gyflawni, drwy fuddsoddi mewn seilwaith i wella bywyd pob dydd, canolbwyntio ar wella twf economaidd, balchder mewn lle, a dod 芒 chymunedau at ei gilydd. Mae hyn yn golygu mynd i鈥檙 afael 芒 gwahaniaethau economaidd a sbarduno ffyniant fel rhan o hybu ffyniant bro i ranbarthau鈥檙 DU a adawyd ar ol, gwella bywydau drwy roi balchder i bobl yn eu cymunedau lleol, ac wrth i鈥檙 wlad wella o effeithiau economaidd digynsail Covid-19, buddsoddi mewn prosiectau sy鈥檔 dwyn buddion economaidd, ond sydd hefyd yn helpu i rwymo cymunedau gyda鈥檌 gilydd. Er mwyn gwneud y gwerthusiad o鈥檙 Gronfa Ffyniant Bro mor effeithiol 芒 phosibl, rydym wedi ceisio datblygu鈥檙 y bwriadau hyn a dysgu cymaint 芒 phosibl. Felly, bydd mwy na鈥檙 effeithiau cychwynnol a nodir yn y Prosbectws yn destun monitro a gwerthuso, gan ddefnyddio鈥檙 dystiolaeth ddiweddaraf a鈥檙 Papur Gwyn Ffyniant Bro i nodi鈥檙 effeithiau y bydd y Gronfa yn eu cael ar gymdeithas yn gyffredinol.

Yn ogystal, cynlluniwyd y Gronfa gyda disgresiwn lleol mewn golwg. Mae lleoedd lleol wedi cynllunio prosiectau i ddiwallu anghenion lleol. Bydd y problemau ym mhob lle yn amrywio yn dibynnu ar gyd-destun y lle. Gall problemau ac atebion lleol fod yn wahanol i鈥檙 darlun cenedlaethol, ac nid yw hwn yn bolisi sy鈥檔 cynnig un ateb sy鈥檔 addas i bawb.

Felly, at ddibenion y gwerthusiad hwn, rydym wedi nodi鈥檙 problemau eang canlynol sy鈥檔 wynebu lleoedd y bydd y Gronfa鈥檔 ceisio eu targedu:

Problem 1: Mae gwahaniaethau gofodol ledled y DU mewn canlyniadau economaidd gan gynnwys safonau byw, cyflog a chynhyrchiant is.

Problem 2: Mae gwahaniaethau gofodol mewn canlyniadau cymdeithasol gan gynnwys lefelau is o gydlyniant cymdeithasol, balchder mewn lle, lefelau uwch o droseddu a thai gwael.

Problem 3: Mae gwahaniaethau gofodol mewn canlyniadau iechyd gan gynnwys lefelau uwch o ddiabetes, ysmygu, alcoholiaeth, a marwolaethau cynamserol mewn ardaloedd o amddifadedd uwch.

Er bod y Gronfa Ffyniant Bro yn canolbwyntio ar seilwaith cyfalaf, mae鈥檔 bwysig cydnabod mai dim ond un o nifer o鈥檙 ffactorau lawer sy鈥檔 cyfrannu at y problemau a nodir uchod yw diffyg buddsoddiad cyfalaf. Cynigia鈥檙 Papur Gwyn Ffyniant Bro fod ffyniant bro鈥檔 cael ei gyflawni gan system o chwe math o gyfalaf sy鈥檔 atgyfnerthu ei gilydd: ffisegol, anniriaethol, dynol, ariannol, cymdeithasol a sefydliadol. Bydd diffyg buddsoddi mewn seilwaith cyfalaf yn effeithio ar y rhan fwyaf, os nad pob un, o鈥檙 chwe math o gyfalaf y soniwyd amdanynt uchod mewn rhyw ffordd.

Drwy gyfres o weithdai ac ymgynghoriadau rhwng DLUHC a鈥檙 Adran Drafnidiaeth a chyda chyngor gan DCMS, rydym wedi cynhyrchu鈥檙 crynodeb lefel uchel canlynol o ddadansoddi problemau isod.

Crynodeb Problem:

Problem 1: Mae gwahaniaethau gofodol ledled y DU o ran canlyniadau economaidd gan gynnwys safonau byw, cyflog a chynhyrchiant is.

Crynodeb:

• Mae perchnogaeth tir dameidiog o ran canol trefi a strydoedd mawr a dyheadau croes perchnogion tir ac eiddo yn arwain at heriau gyda strategaeth gynllunio a datblygu gydgysylltiedig.
• Mae gan leoedd fynediad gwael at gyllid, sy鈥檔 arwain at ddiffyg cyllid ar gyfer buddsoddi mewn seilwaith trafnidiaeth, diwylliannol a dinesig allweddol.
• Mae materion trafnidiaeth a chysylltedd digidol yn gwneud lleoedd yn llai deniadol i bobl a busnesau. Mewn rhai ardaloedd, gall rhwydweithiau trafnidiaeth gyhoeddus fod yn dameidiog, gan arwain at deithiau hirach sy鈥檔 anghyfleus neu鈥檔 anymarferol. I鈥檙 rhai sy鈥檔 teithio mewn car, gall tagfeydd ac amseroedd teithio hirach effeithio ar y pellter y mae rhywun yn barod i鈥檞 deithio am swydd. Gall cysylltedd digidol gwael ei gwneud yn llai deniadol i fusnesau sefydlu mewn lle neu i bobl weithio gartref.
• Nid yw twf economaidd y diwydiannau creadigol wedi鈥檌 ddosbarthu鈥檔 gyfartal ledled y DU, ac mae twf yn canolbwyntio ar Lundain a鈥檙 de-ddwyrain.
• Mae yna fethiant marchnad sy鈥檔 arwain at wahaniaeth o ran cyfranogiad / ymgysylltiad 芒鈥檙 celfyddydau / diwylliant ac felly canlyniadau is-optimaidd.
• Adeiladau nad ydynt yn addas i ofynion yr oes bresennol. Nid yw trefniadaeth ofodol trefi a strydoedd mawr yn addas i ddefnydd 么l-ddiwydiannol.
• Ffactorau economaidd-gymdeithasol parhaus megis diweithdra ac amddifadedd rhwng cenedlaethau ar lefel deuluol, symudedd cymdeithasol gwael, anghydraddoldeb daearyddol a diboblogi cyffredinol uchel.

Problem 2: Mae gwahaniaethau gofodol mewn canlyniadau cymdeithasol yn y DU, lle mae gan rai mannau lefelau is o gydlyniant cymdeithasol, balchder mewn lle, lefelau uwch o droseddu a thai gwael.

Crynodeb:

• Mae dosbarthiad daearyddol anwastad o gyllid diwylliannol, gan leihau鈥檙 cyfle i gymunedau ryngweithio a chymryd rhan mewn profiadau a gweithgareddau a rennir a allai fod yn bwysig wrth bennu lefelau balchder lleol. Lle mae asedau diwylliannol ar gael ac yn rhad ac am ddim/fforddiadwy gerllaw, nid oes gan bawb y cyfalaf diwylliannol i deimlo鈥檔 gyfforddus yn eu defnyddio.
• . Gall hyn hefyd gyfrannu at unigedd a llai o gyswllt cymdeithasol.
• gan arwain at gydlyniant cymdeithasol gwael
• a thai o ansawdd gwael yn eistedd ochr yn ochr ag amddifadedd a thanberfformio economaidd yn cyfrannu at lai o falchder mewn lle.

Problem 3: Ceir amrywiad sylweddol mewn canlyniadau iechyd (corfforol, meddyliol a lles), sy鈥檔 gysylltiedig 芒 lefelau amddifadedd mewn mannau.

Crynodeb:

• Gall diffyg mannau cyhoeddus gwyrdd/glas (fel parciau a llynnoedd) gyfrannu at lai o ymdeimlad o les a llai o gyfleoedd am weithgareddau corfforol.
• Gall lefelau uwch o ddiweithdra mewn trefi gyfrannu at ganlyniadau iechyd gwael. Cael swydd oedd yr ail ffactor mwyaf yn gysylltiedig 芒 lles ac mae cydberthynas rhwng
• Gall diffyg buddsoddiad mewn seilwaith cymdeithasol sy鈥檔 cefnogi agweddau ar ddiwylliant a chymuned leol gael effeithiau negyddol ar iechyd, lles a ffyniant economaidd ein cymunedau.
• Gall diffyg lle diogel i bobl ifanc mewn cymuned leol, gan gynnwys diffyg pethau i鈥檞 gwneud y tu allan i鈥檙 ysgol, arwain at fwy o ofn yn y gymuned i bobl ifanc.

Atebion

Yn sgil nodi鈥檙 problemau eang hyn, canolbwyntiodd Cylch 1 y Gronfa ffyniant Bro ar dair thema fuddsoddi eang: uwchraddio trafnidiaeth leol, adfywio canol trefi a strydoedd mawr, a buddsoddi mewn asedau diwylliannol a threftadaeth.

Trafnidiaeth leol

Gall buddsoddi mewn rhwydweithiau trafnidiaeth lleol adfywio econom茂au lleol drwy hybu twf, gwella cysylltedd, a chreu lleoedd iachach, gwyrddach a mwy deniadol i fyw a gweithio ynddynt. Mae bron pob taith yn dechrau ac yn gorffen ar rwydweithiau trafnidiaeth lleol, felly gall buddsoddiad wneud gwahaniaeth gwirioneddol, pendant i drigolion, busnesau a chymunedau. Gall prosiectau trafnidiaeth lleol chwarae rhan ganolog yn y gwaith o wella lleoedd a chryfhau ymdrechion i hybu ffyniant bro. Gallai hyn gynnwys uwchraddio seilwaith bysiau a beicio i wella mynediad at swyddi gan gefnogi aer glanach a theithio gwyrddach ac iachach; targedu gwelliannau ffyrdd lleol at fannau cyfyng tagfeydd, ac atgyweirio pontydd i sicrhau nad yw cymunedau鈥檔 cael eu hynysu oddi wrth wasanaethau allweddol.

Adfywio

Mae canol trefi yn rhan hanfodol o鈥檔 cymunedau a鈥檔 heconom茂au lleol, gan ddarparu canolbwynt ar gyfer masnach manwerthu a lletygarwch, a chraidd disgyrchiant ystyrlon i gymunedau lleol. Mae llywodraeth y DU yn cydnabod bod newid ymddygiad defnyddwyr yn y blynyddoedd diwethaf wedi gwneud pethau鈥檔 anoddach i fanwerthwyr yng nghanol ein trefi a鈥檔 strydoedd mawr, mater a amlygwyd fwyfwy gan effaith Covid-19. Yn ogystal, er bod rhai ardaloedd lleol wedi elwa ar raglenni fel y Gronfa Trefi, nid yw rhai lleoedd fel trefi llai wedi gallu manteisio ar y buddsoddiad hwn eto.

Yng Nghyllideb 2018, cyhoeddodd llywodraeth y DU 鈥極ur Plan for the High Street鈥�, gan arwain nifer o fentrau gan gynnwys y Gronfa Trefi, i adnewyddu ac ail-lunio canol trefi a strydoedd mawr fel eu bod yn edrych ac yn teimlo鈥檔 well ac yn gallu ffynnu yn y tymor hir. Mae piler adfywio鈥檙 Gronfa Ffyniant Bro yn ceisio adeiladu ar yr athroniaeth hon ac ar y buddsoddiadau a wnaed hyd yn hyn drwy鈥檙 Gronfa Trefi.

Bydd y Gronfa鈥檔 helpu cymunedau i drawsnewid safleoedd adfeiliedig, gwag neu safleoedd a ddefnyddir yn wael yn ganolfannau masnachol a chymunedol bywiog y gall pobl leol ymfalch茂o ynddynt.

Asedau diwylliannol a threftadaeth

Gall buddsoddi mewn asedau diwylliannol adfywio lleoedd, gan arwain at ganlyniadau economaidd a chymdeithasol cadarnhaol ar lefel leol. Gall helpu i gadw a thyfu gweithlu medrus iawn, denu twristiaid i gryfhau busnes lleol, a darparu cyfleoedd i dyfu cysylltiadau pobl a chymunedau 芒 lleoedd. Yn ogystal, gall cefnogi datblygiad perthynas fwy cadarnhaol rhwng pobl a lle gael effaith gadarnhaol ar iechyd meddwl a chorfforol. Yn fyr, mae diwylliant a threftadaeth yn bethau sy鈥檔 dod 芒 phobl at ei gilydd ledled y wlad ac yn cryfhau cymunedau.

Mae canfyddiad o le yn ffactor 鈥榯ynnu鈥� pwysig mewn penderfyniadau buddsoddi a lleoliad busnes, a gall effeithio ar allu lle i ddenu talent 鈥� yn enwedig pobl ifanc 鈥� a chadw gweithwyr. Mae gan lawer o drefi dreftadaeth ac ymdeimlad cryf o le eisoes, ac maent yn elwa ar eu hasedau diwylliannol a dinesig yn uniongyrchol, o refeniw twristiaeth ac ymwelwyr, ac yn anuniongyrchol, drwy ysbrydoli ymdeimlad o falchder lleol a chydlyniant cymunedol, gan wneud lleoedd yn fwy deniadol i fyw a gweithio ynddynt. Ochr yn ochr 芒 threfi, mae ardaloedd gwledig hefyd yn aml yn meddu ar dapestri cyfoethog o asedau treftadaeth a diwylliant lleol.

Nid yw diogelu treftadaeth wedi鈥檌 gyfyngu i ddenu twristiaid yn unig; mae llawer o ganol trefi a dinasoedd ledled y DU yn hanesyddol ac yn hardd ynddynt eu hunain ac mae sicrhau bod hyn yn parhau yn hanfodol er mwyn sicrhau dyfodol y busnesau sydd yno, gan weithio ar y cyd 芒 thema adfywio a buddsoddi yng nghanol trefi y Gronfa Ffyniant Bro.

Egwyddorion allweddol

Yn ogystal ag anelu at fynd i鈥檙 afael 芒 phroblemau lleol penodol fel y nodwyd gan awdurdodau lleol, nod y Gronfa hefyd yw cynnal dwy egwyddor allweddol drwy gydol ei gweithredu:

• Egwyddor 1: Dylai rhaglenni鈥檙 Gronfa Ffyniant Bro fod yn gyson ag uchelgeisiau Sero Net y llywodraeth a chyfrannu at gyrraedd targedau amgylcheddol lleol.
• Egwyddor 2: Dylai鈥檙 rhaglen gyfrannu at lai o seilos rhwng adrannau鈥檙 llywodraeth i wella rheoli economaidd cenedlaethol a galluoedd economaidd a rheoli economaidd lleol.

4. Theori Newid

Mae Theori Newid (ToC) yn mapio sut y disgwylir i ymyriad neu newid gyflawni鈥檙 amcanion a ddymunir. Dengys y cysylltiadau rhwng y mewnbynnau a鈥檙 gweithgareddau sy鈥檔 rhan o ymyriad, a sut y disgwylir i hyn arwain at allbynnau a chanlyniadau sy鈥檔 cynhyrchu鈥檙 effeithiau disgwyliedig.

Arweiniodd adolygiad o lenyddiaeth academaidd a dogfennau polisi at Theori Newid y bydd y gwerthusiad yn ceisio鈥檌 phrofi. O ystyried them芒u ymyrryd lluosog y Gronfa Ffyniant Bro, mae theor茂au newid thematig hefyd yn cael eu datblygu a byddant yn cyfrannu at gynllun y gwerthusiad.

Nodir Theori Newid ar lefel rhaglen yn ein theori newid lefel-uchel, gan ddangos y rhesymeg gyffredinol sy鈥檔 sail i鈥檙 Gronfa Ffyniant Bro. Bydd prosiectau lleol yn ymateb i broblemau sy鈥檔 seiliedig ar fannau ac felly bydd rhaglenni鈥檙 Gronfa鈥檔 amrywio鈥檔 sylweddol o ran them芒u ymyrryd, graddfa鈥檙 buddsoddiad a鈥檙 ddarpariaeth. Felly, gall canlyniadau ac effeithiau amrywio o鈥檙 Theori Newid ar lefel rhaglen ar gyfer prosiectau unigol.

Bydd yr amserlenni disgwyliedig ar gyfer cyflawni prosiectau, gwireddu canlyniadau ac effeithiau yn amrywio o ran natur ac amcanion pob prosiect. Er enghraifft, gallai ymyriad teithio llesol (megis adeiladu llwybr beicio newydd) ddisgwyl gweld canlyniadau canolraddol yn cael eu gwireddu鈥檔 fuan ar 么l i鈥檙 ymyriadau gael eu gweithredu (e.e. drwy gynyddu鈥檙 nifer sy鈥檔 dechrau beicio), ond ar gyfer prosiect adfywio masnachol ar raddfa fawr gall gymryd sawl blwyddyn i sylwi ar unrhyw newidiadau mewn cyfraddau cyflog a chyflogaeth canolrifol. Dylid nodi hefyd fod yr effeithiau a amlinellir yn y ToC yn debygol o ddod i鈥檙 amlwg dros gyfnod cymharol hir ar 么l y prosiect e.e. gallai gymryd 5 i 10 mlynedd i allu mesur effeithiau cynlluniau ar berfformiad economaidd.

Theori Newid Lefel Uchel:

Mewnbynnau:

• Mae 拢4.8 biliwn o gyllid canolog wedi鈥檌 ddyrannu i awdurdodau lleol ei wario ar gymysgedd o brosiectau ar draws tair thema, sef buddsoddi mewn trafnidiaeth, adfywio a diwylliant
• Canllawiau canolog ar ddewis a chyflenwi pecyn o ymyriadau鈥檔 llwyddiannus
• Canllawiau a chymorth prosiect llywodraeth ganolog
• Gwybodaeth leol am benderfynwyr ym mhob lle a chynnig prosiect

Gweithgareddau:

• Gall pob lle godi digon o gyfanswm arian i gyflenwi pecyn arfaethedig o ymyriadau
• Cymorth llywodraeth ganolog ar gyfer gwella a monitro parhaus

Ym mhob lle, gall penderfynwyr gynnig pecyn o ymyriadau:

1: Ymyriadau teithio llesol

2: Buddsoddiad trafnidiaeth gyhoeddus

3: Buddsoddiad mewn ffyrdd

4: Buddsoddiad diwylliannol

5: Adfywio masnachol

6: Adfywio dinesig

7: Adfywio preswyl

Allbynnau:

• Mae pob lle dethol yn cyflenwi鈥檙 pecyn o ymyriadau arfaethedig.
• Yn y rhan fwyaf o leoedd, bydd ansawdd cyflenwi a graddau鈥檙 cwblhau yn ddigonol i gyflawni o leiaf rhai o鈥檙 canlyniadau canolradd a ddisgwylir.

Canlyniadau Canolradd:

Gan ddibynnu ar y cyfuniad o weithgareddau y mae lleoedd yn eu gwneud, byddant yn disgwyl cymysgedd o鈥檙 canlyniadau canlynol:

1: Gwell GYC yr awr

2: Gwell cyflog canolrifol

3: Gwell cyfraddau cyflogaeth

4: Buddsoddiad preifat cynyddol

5: Mwy yn manteisio ar drafnidiaeth gyhoeddus a theithio llesol

6: Llai o amser teithio i鈥檙 canol trefol sylweddol agosaf

7: Gwell gwasanaeth 5G daearyddol a gwell gwasanaeth safle band eang gigabeit

8: Gwell disgwyliad oes iachus

9: Gwell lles

10: Gwell balchder mewn lle

11: Gwell mynediad at dai o ansawdd da

12: Llai o droseddu cymdogaeth

Effeithiau Tymor Hir:

• Gwell perfformiad economaidd (twf economaidd)
• Gwell canlyniadau cymdeithasol (e.e. balchder mewn lle)
• Gwell canlyniadau iechyd

Blaenioraethau rhaglen

• Gwell cydredeg o ran targedau amgylcheddol lleol a chenedlaethol
• Gwell galluoedd economaidd a rheoli economaidd lleol
• Llai o seilos rhwng adrannau llywodraeth i wella rheoli economaidd cenedlaethol

Gall nifer o alluogwyr ddylanwadu ar y cysylltiadau rhwng cyfnodau鈥檙 Theori Newid, sy鈥檔 hwyluso cyflenwad a llwyddiant rhaglenni. Mae cyflenwi rhaglenni hefyd yn agored i effeithiau allanoldeb, sy鈥檔 effeithiau gorlif negyddol posibl nad ydynt yn ganlyniadau nac effeithiau dymunol y rhaglen (er enghraifft, mae perygl bod polis茂au sy鈥檔 cynyddu gweithgarwch economaidd a gwerth tir mewn lleoedd yn arwain at ddadleoli ar gyfer grwpiau incwm is). Yn ogystal, gall risgiau effeithio ar gyflenwi rhaglenni a鈥檜 heffeithiau. Mae yna hefyd nifer o ragdybiaethau allweddol sy鈥檔 sail i鈥檙 cysylltiadau rhwng cydrannau鈥檙 Theori Newid. Rydym yn nodi鈥檙 galluogwyr, yr effeithiau allanoldeb a鈥檙 risgiau hynny, a鈥檙 rhagdybiaethau isod.

Galluogwyr allweddol

• Amodau macroeconomaidd sefydlog (gan gynnwys chwyddiant, ysgytiadau i鈥檙 economi fyd-eang, ysgytiadau i鈥檙 farchnad lafur).

• Adferiad llyfn o bandemig Covid-19 a llacio鈥檙 cyfyngiadau.

• Bod gan awdurdodau lleol y sgiliau a/neu鈥檙 mynediad at y sgiliau sydd eu hangen i gwblhau prosiectau, e.e. penseiri, dylunwyr, cynllunwyr dinasoedd, gallu adeiladu.

• Bod llywodraeth ganolog yn chwarae r么l gefnogol effeithiol i awdurdodau lleol.

• Bod llywodraeth ganolog yn gweithio鈥檔 effeithiol ar draws adrannau i gyflawni blaenoriaethau hybu ffyniant bro.

Effeithiau allanoldeb a risgiau allweddol

• Mae perygl bod polis茂au sy鈥檔 cynyddu gweithgarwch economaidd a gwerth tir mewn lleoedd yn arwain at ddadleoli ar gyfer grwpiau incwm is.

• Mae tystiolaeth werthuso o raglenni tebyg yn y gorffennol yn awgrymu bod perygl mai cymudwyr, yn hytrach na phreswylwyr, fydd yn elwa ar ymyriadau.

• Mae prosiectau adeiladu nad ydynt yn cydredeg ag ymrwymiadau Sero Net yn mentro cynyddu allyriadau yn y tymor hir.

• Gall buddsoddi mewn trafnidiaeth i wella seilwaith ffyrdd arwain at fwy o deithiau ceir preifat, a allai fod yn groes i鈥檙 nod o gynyddu鈥檙 nifer sy鈥檔 manteisio ar ffyrdd mwy cynaliadwy o deithio.

• Mae perygl y bydd chwyddiant tymor byr (Ym mis Chwefror 2022, mae chwyddiant ar ei uchaf ers 30 mlynedd sef 6.2% yn 么l . Rhagwelir rhagor o gynnydd ar gyfer 2022, y disgwylir iddo arwain at frig o dros 7% yng Ngwanwyn 2022. Gallai hyn effeithio鈥檔 sylweddol ar y costau ar gyfer cyflenwi, oherwydd costau cynyddol llafur, deunyddiau a chydrannau) yn cynyddu costau cyflenwi ac yn effeithio ar werth am arian y prosiect. Yn ogystal, gall cyfyngiadau ar yr ochr gyflenwi ei gwneud yn anodd cael gafael ar rai deunyddiau a chynhyrchion.

Rhagdybiaethau a thybiaethau allweddol

• Bod prosiectau鈥檔 cydredeg yn dda 芒 nodau strategol y Gronfa Ffyniant Bro.

• Bod prosiectau鈥檙 Gronfa yn cael eu cyflenwi mewn pryd yn 么l y cynllun.

• Os bydd lleoedd yn ymgysylltu 芒鈥檙 gymuned leol drwy gydol y broses o gynllunio a datblygu prosiectau, bydd ymyriadau鈥檔 fwy tebygol o gael cefnogaeth leol ac felly cael mwy o effaith.

• Bod angen i ardaloedd gael y swm gorau posibl o gyllid, digon i gael effaith wirioneddol.

• Os darperir cymorth i fynd i鈥檙 afael 芒 bylchau capasiti a gallu ac adeiladu partneriaethau, bod buddsoddiadau cyfalaf yn fwy tebygol o lwyddo i greu twf cynaliadwy yn lleol.

• Os bydd lleoedd yn gwella鈥檙 amgylchedd adeiledig, sgiliau a chyfleoedd busnes, a chysylltedd trafnidiaeth, bydd y newidiadau hyn yn gwella delwedd ac ymdeimlad o le ymhlith trigolion yn ogystal ag ymhlith darpar ymwelwyr a buddsoddwyr.

• Os bydd delwedd a鈥檙 ymdeimlad o le ymhlith trigolion, darpar ymwelwyr a buddsoddwyr yn gwella, yna yn y tymor hwy dylai hyn gynyddu鈥檙 galw a鈥檙 cyflenwad, gan wella twf economaidd.

• Os oes gan leoedd opsiynau trafnidiaeth o ansawdd da, yna bydd cysylltedd a鈥檙 nifer sy鈥檔 manteisio ar drafnidiaeth gyhoeddus/teithio llesol yn gwella, a all gael effaith gadarnhaol ar fusnesau newydd, cyflogaeth, buddsoddi a nifer yr ymwelwyr 芒 chanol trefi.

5. Nodau ac Amcanion Monitro a Gwerthuso

惭补别鈥檙 Gronfa Ffyniant Bro yn gyfle unigryw i ddatblygu gwell dealltwriaeth o鈥檙 hyn sy鈥檔 gweithio ar gyfer hybu ffyniant bro yn y DU. Oherwydd lledaeniad them芒u prosiectau a lleoliadau daearyddol yn nyraniad y Gronfa, mae cyfle i ddysgu o ystod eang o ymyriadau ledled y DU.

Bydd gwaith monitro a gwerthuso鈥檙 Gronfa yn cynnwys y prif elfennau a restrir isod:

Monitro:

Olrhain a yw lleoedd yn cyflawni鈥檙 hyn y dywedasant eu bod yn mynd i鈥檞 gyflawni, pan ddywedasant eu bod yn mynd i鈥檞 gyflawni, ac yn unol 芒鈥檙 costau a ragwelwyd.

Gwerthuso Prosesau:

Archwilio鈥檙 hyn a weithiodd yn dda, a鈥檙 hyn nad oedd yn gweithio fel y bwriadwyd, wrth gynllunio a chyflenwi鈥檙 gronfa, a pham.

Gwerthuso Effaith:

Asesu pa newidiadau sydd wedi digwydd, maint y newidiadau hynny ac i ba raddau y gellir eu priodoli i鈥檙 ymyriad.

Gwerthuso Gwerth am Arian:

Deall a oedd y Gronfa鈥檔 darparu gwerth am arian. 惭补别鈥檙 union ddull o weithredu hefyd yn dibynnu ar ganlyniadau鈥檙 astudiaeth ddichonoldeb a amlinellir isod (adran 6.3).

6. Dull Monitro a Gwerthuso

Bydd y Gronfa Ffyniant Bro yn ariannu prosiectau ledled y DU, gan ddefnyddio dulliau sy鈥檔 seiliedig ar le ar draws meysydd ymyrryd thematig. Yng Nghylch 1 y Gronfa, cafodd 105 o leoedd gyllid, gyda mwy o leoedd i gael cyllid mewn cylchoedd yn y dyfodol. Felly, mae nifer o lefelau lle gallem werthuso鈥檙 Gronfa, yn amrywio o werthusiadau ar sail lle o gynlluniau unigol (a gynhelir gan awdurdodau lleol a hyrwyddwyr cynlluniau eraill), gwerthusiadau thematig (e.e. canolbwyntio ar grwpiau o ymyriadau tebyg i wella ein dealltwriaeth o鈥檙 hyn sy鈥檔 gweithio), i asesu effaith ac effeithiolrwydd y cyflenwi ar lefel rhaglen o bosibl. Mae鈥檔 ofynnol i awdurdodau lleol adrodd ar ddata monitro i lywodraeth ganolog a chynnal eu gwerthusiadau eu hunain sy鈥檔 seiliedig ar le.

Rydym wrthi鈥檔 datblygu鈥檙 cynllun ar gyfer y gwerthusiad cyffredinol o鈥檙 rhaglen ac rydym yn bwriadu cynnal astudiaeth ddichonoldeb i asesu鈥檔 llawn yr opsiynau ar gyfer gwerthusiadau effaith a gwerth am arian. 惭补别鈥檙 adran ganlynol yn nodi nodau鈥檙 gwerthusiad ar lefel rhaglen a鈥檔 cynigion ar gyfer datblygu鈥檙 cynlluniau hyn ymhellach yn ystod y misoedd nesaf.

6.1 Monitro

Nod

Defnyddir monitro i olrhain cynnydd prosiectau ac i nodi lle y gallai fod angen cymorth ychwanegol drwy gydol y rhaglen. Bydd y data monitro a gesglir yn galluogi鈥檙 adran i wirio cynnydd yn erbyn cerrig milltir y prosiect, sicrhau bod cyllid yn cael ei wario yn unol 芒 thelerau y cytunwyd arnynt, a bod yr allbynnau y cytunwyd arnynt yn cael eu cyflawni. Bydd y gweithgaredd hwn hefyd yn ceisio nodi pwy sy鈥檔 elwa ar y rhaglen. Bydd y data a gesglir hefyd yn cyfrannu at werthusiadau proses, effaith a gwerth am arian y rhaglen.

Gallai鈥檙 cwestiynau allweddol gynnwys:

1. Sut mae lleoedd yn perfformio o ran:

a. Cynnydd yn erbyn cynllun cyflawni

b. Gwariant yn erbyn proffil

c. Cyflawni allbynnau y cytunwyd arnynt

ch. Nodi a lliniaru risgiau

d. Nodi heriau a chyfleoedd

2. A yw鈥檙 lle dan sylw yn bodloni gofynion sicrwydd er mwyn gallu rhoi鈥檙 taliadau nesaf?

3. Os na, pam felly? Pa gamau sydd eu hangen i fynd yn 么l ar y trywydd iawn?

Caiff y cwestiynau canlynol eu hateb yn rhannol drwy鈥檙 wybodaeth fonitro ond byddant yn cael eu harchwilio ymhellach yn rhan o鈥檙 gwerthusiad proses:

4. Pa gymorth sydd ei angen ar leoedd tra byddant yn y cyfnod cyflenwi?

5. Beth sy鈥檔 gweithio鈥檔 dda o ran cyflenwi, a beth sydd angen ei wella?

6. Pa wersi ar gyflawni y gellir eu rhannu o fewn cyfnod y rhaglen?

Ffynonellau data

Bydd derbynyddion y Gronfa鈥檔 gyfrifol am ddarparu data monitro bob chwarter a phob chwe mis. Nodwyd y data sy鈥檔 ofynnol ym mhob pwynt mewn canllawiau monitro a gwerthuso a rannwyd gyda derbynyddion Cylch 1 y Gronfa Ffyniant Bro ym mis Tachwedd 2021, ynghyd 芒 rhestri o ddangosyddion allbwn a chanlyniad 鈥渟afonedig鈥� (h.y. dangosyddion gyda diffiniadau safonol, unedau mesur, a gofynion tystiolaeth). Ar yr un pryd, cynhaliodd yr adran ymarfer casglu gwybodaeth, gan gynnwys proffiliau ariannol, cynlluniau cyflawni, allbynnau a risgiau, i ganfod 鈥渞hagolygon鈥� ar gyfer pob prosiect cyn iddo ddechrau. Bydd templed monitro, ynghyd 芒 chanllawiau manwl pellach ar sut i gwblhau hyn, yn cael ei rannu 芒 derbynyddion Cylch 1 y Gronfa yng Ngwanwyn 2022.

惭补别鈥檙 data monitro y gofynnir amdano gan dderbynyddion y Gronfa yn cydredeg 芒 strwythur Theori Newid ac, felly, mae鈥檔 cynnwys:

• Mewnbynnau a Gweithgareddau (e.e., swm a wariwyd ar gyflawni prosiectau)
• Allbynnau (e.e., faint o le diwydiannol newydd a gr毛wyd)
• Canlyniadau Canolraddol (e.e., newid yn nifer yr ymwelwyr)
• Canlyniadau (e.e., newid mewn buddsoddiad preifat)

Bydd yn ofynnol i dderbynyddion y Gronfa Ffyniant Bro adrodd ar fewnbynnau, gweithgareddau ac allbynnau hyd nes y cwblheir y prosiect ar y cynharaf ond, ar gyfer rhai dangosyddion 鈥� yn enwedig canlyniadau 鈥� efallai y bydd angen casglu ac adrodd ar ddata am sawl blwyddyn ar 么l cwblhau鈥檙 prosiect. Gan fod amgylchiadau pob prosiect yn unigryw, byddwn yn cytuno ar y telerau gyda phob derbynnydd pan fydd eu prosiectau wedi鈥檜 cadarnhau.

Rhagwelir y bydd DLUHC a DFT hefyd yn casglu ac yn dadansoddi data ar ganlyniadau/effeithiau yn unol ag amserlenni hirach, gan ddefnyddio data y tu hwnt i鈥檙 hyn a gesglir gan dderbynyddion y Gronfa. Er enghraifft, gallai hyn gynnwys setiau data gweinyddol, casgliadau ystadegol rheolaidd neu ymchwil bwrpasol megis arolygon. Caiff hyn ei archwilio ymhellach yn rhan o鈥檙 gwaith cynllunio manylach a fydd yn dilyn y strategaeth hon.

Gall derbynyddion y Gronfa gael y data y gofynnir amdano yn y templed monitro o wahanol ffynonellau. Rhagwelir y bydd y rhan fwyaf o鈥檙 data鈥檔 cael ei gasglu鈥檔 uniongyrchol gan dderbynyddion drwy gasglu data sylfaenol. Mewn rhai achosion, gall partneriaid prosiect ddarparu data; caiff y derbynnydd ddewis contractio鈥檙 gwaith casglu data allan i sefydliad trydydd parti; neu gall y derbynnydd gaffael data (e.e. ar gyfer olrhain canlyniadau penodol). Ym mhob achos o鈥檙 fath, cyfrifoldeb y derbynnydd o hyd fydd adrodd ar y data drwy鈥檙 prosesau monitro y cytunwyd arnynt.

Bydd y data monitro a gyflwynir i DLUHC a鈥檙 Adran Drafnidiaeth gan dderbynyddion y Gronfa Ffyniant Bro yn chwarae rhan hanfodol mewn prosesau sicrwydd a rheoli perfformiad, ond disgwylir iddo hefyd gyfrannu at bob lefel o werthuso. Ni ddisgwylir i ddysgu gael ei gyfyngu i adroddiadau gwerthuso interim a therfynol, gan y bydd dadansoddiad parhaus o鈥檙 data yn galluogi dysgu gwersi, a gwneud penderfyniadau mwy effeithiol, wrth i鈥檙 rhaglen fynd rhagddi. Lle bynnag y bo modd, bydd y mewnwelediadau a鈥檙 gwersi hyn yn cael eu lledaenu ymhlith derbynyddion a rhanddeiliaid perthnasol, er mwyn mynd i鈥檙 afael 芒 materion, gwella鈥檙 ddarpariaeth, a gwneud y mwyaf o effaith y gronfa.

6.2 Gwerthuso prosesau

Nod

Nod y gwerthusiad proses yw deall sut y cafodd y Gronfa Ffyniant Bro ei chyflenwi mewn ardaloedd a gafodd gyllid. Bydd yn cynhyrchu gwersi ar yr hyn a weithiodd yn dda a鈥檙 hyn nad oedd yn gweithio fel y bwriadwyd, a fydd yn cyfrannu at welliant parhaus mewn cylchoedd cyflenwi dilynol. Defnyddir y gwersi hyn a ddysgwyd hefyd i lywio鈥檙 gwaith o gynllunio polis茂au a chyflenwi cronfeydd eraill. Bydd gwaith cwmpasu pellach yn cael ei wneud i bennu鈥檙 fethodoleg ar gyfer y gwerthusiad proses, a cheir amlinelliad bras o鈥檙 dull arfaethedig isod.

Gallai鈥檙 cwestiynau allweddol gynnwys:

Proses ac ymgysylltu ar lefel rhaglen

1. Pa mor dda y gweithredwyd y gystadleuaeth a鈥檙 gronfa?

2. I ba raddau y mae鈥檙 broses wedi adeiladu arweinyddiaeth, partneriaethau a/neu allu mewn awdurdodau lleol (neu yng Ngogledd Iwerddon, sefydliadau fel prifysgolion)?

3. I ba raddau y mae鈥檙 Gronfa Ffyniant Bro wedi galluogi perthynas waith agosach o fewn llywodraeth ganolog o ran mynd i鈥檙 afael 芒 heriau twf economaidd ar draws pob rhan o鈥檙 Deyrnas Unedig?

4. I ba raddau y mae llai o seilos a chydweithrediad cryfach rhwng DLUHC, yr Adran Drafnidiaeth a Thrysorlys EM? A aethpwyd i鈥檙 afael 芒 heriau economaidd mewn mannau 芒 blaenoriaeth ledled y Deyrnas Unedig drwy ymyriadau symlach, teilwredig a chydlynol?

Cyflenwi ar lefel ymyriad

5. Wrth gynllunio eu prosiectau, i ba raddau yr ymgynghorodd ymgeiswyr am grantiau 芒 phob gr诺p perthnasol, gan gynnwys pobl o gefndiroedd sydd wedi鈥檜 hallg谩u a/neu o dan anfantais?

6. Lle鈥檙 oedd cais gan awdurdod lleol, i ba raddau yr oedd yn ymwybodol o anghenion grwpiau sydd wedi鈥檜 hallg谩u a/neu grwpiau o dan anfantais, ac a yw鈥檙 rhain yn cael sylw llawn yn y cais?

7. Pa gymorth a gafodd lleoedd gan y llywodraeth ganolog? A gafodd hynny effaith sylweddol ar gyflawni prosiectau鈥檔 llwyddiannus a鈥檙 canlyniadau a鈥檙 allbynnau a geisiwyd?

8. Pa gymorth oedd ei angen ar sefydliadau eraill yng Ngogledd Iwerddon i gyflenwi鈥檙 Gronfa Ffyniant Bro? A oeddent yn wahanol i awdurdodau lleol o ran gweithredu鈥檙 Gronfa?

9. Os cafodd partneriaid cyflenwi eu penodi, pa wahaniaeth a wnaethant wrth weithredu rhaglenni?

10. Pa gymorth sydd ei angen ar leoedd tra byddant yn y cyfnod cyflenwi?

11. Beth sy鈥檔 gweithio鈥檔 dda o ran cyflenwi, a beth sydd angen ei wella?

12. Pa wersi ar gyflenwi y gellir eu rhannu o fewn cyfnod y rhaglen?

13. A fethodd unrhyw leoedd 芒 chyrraedd eu nodau a鈥檜 hamcanion? A oedd gan y lleoedd hyn unrhyw nodweddion a rennir?

14. A oedd unrhyw alluogwyr neu hwyluswyr cyffredin a gyfrannodd yn gadarnhaol at wireddu canlyniadau?

15. A oedd unrhyw rwystrau cyffredin a gyfrannodd yn negyddol at wireddu canlyniadau?

Ffynonellau data

Bydd y gwerthusiad proses yn defnyddio data monitro rheolaidd a ddarperir gan leoedd. Gellir ategu hyn gyda setiau data gweinyddol i roi trosolwg meintiol o berfformiad pob lle yn erbyn ei ddangosyddion a鈥檌 fetrigau allweddol. Bydd cyfweliadau a grwpiau ffocws gydag arweinwyr lle a rheolwyr prosiect yn rhoi cipolwg ansoddol i ehangu ar ddata meintiol. Bydd y gweithgareddau ymchwil ansoddol hyn yn rhoi cipolwg gweithredol ar lawr gwlad ar yr hyn a weithiodd yn dda wrth gyflenwi a gweithredu鈥檙 Gronfa Ffyniant Bro, a鈥檙 hyn nad oedd yn gweithio fel y bwriadwyd.

惭补别鈥檙 canllawiau technegol a ddaw gyda鈥檙 Gronfa hefyd yn gofyn bod lleoedd yn datblygu a chyflwyno eu gwerthusiadau lleol eu hunain. Yn yr un modd 芒鈥檙 gweithgaredd monitro, rhagwelir y bydd lleoedd naill ai鈥檔 casglu eu data eu hunain neu鈥檔 comisiynu hyn i bartneriaid prosiect neu sefydliadau trydydd parti.

6.3 Gwerthusiadau effaith a gwerth am arian

Rydym wedi ymrwymo i gynnal gwerthusiadau effaith cadarn o ansawdd uchel ar ein polis茂au, lle bynnag y bo modd. O ystyried cymhlethdod model cyflenwi鈥檙 Gronfa Ffyniant Bro a鈥檙 potensial i leoedd llwyddiannus gael arian arall gyda nodau ac amcanion tebyg, bydd yn heriol cynllunio gwerthusiad effaith a all ddangos yn glir gysylltiadau achosol rhwng ymyriadau ac effeithiau. Fel y cyfryw, mae angen ymchwilio ymhellach i gwmpasu鈥檙 gwerthusiadau effaith a gwerth am arian er mwyn deall pa fethodoleg sydd ar gael i asesu effaith y Gronfa.

Ar gyfer gwerthusiadau effaith ar draws y rhaglen, cynhelir astudiaeth ddichonoldeb i ganfod beth y gellir ei gyflawni o ystyried cymhlethdod model cyflenwi鈥檙 Gronfa, ac a ellir meintioli canlyniadau ac effeithiau a鈥檜 priodoli鈥檔 uniongyrchol i鈥檙 Gronfa ar lefel y rhaglen. Bydd yr astudiaethau dichonoldeb yn taflu goleuni ar ba ddulliau gwerthuso sydd fwyaf priodol, yn seiliedig ar archwilio pa ganlyniad neu ganlyniadau y gellir eu defnyddio i fesur effaith 鈥� er enghraifft, dewis rhwng dulliau sy鈥檔 seiliedig ar theori neu ddulliau lled-arbrofol. Bydd hyn hefyd yn helpu sefydlu鈥檙 amseriadau ar gyfer cyflawni gweithgareddau gwerthuso, a鈥檙 gwaith casglu data sydd ei angen. Byddwn yn archwilio defnyddio setiau data gweinyddol, gan gynnwys Gwasanaeth Data Integredig y Swyddfa Ystadegau Gwladol a data gan adrannau eraill y llywodraeth, ar y cyd 芒 setiau data masnachol, i gynnal gwerthusiadau effaith 鈥� ond gallai hyn newid ac esblygu ar 么l cwblhau鈥檙 astudiaethau dichonoldeb.

Fel yr amlinellir yn adran 6, efallai yr awn hefyd ar drywydd yr opsiwn o gynnal gwerthusiadau effaith thematig. Gallai鈥檙 rhain ganolbwyntio ar grwpiau o ymyriadau tebyg i gasglu tystiolaeth fwy cadarn ynghylch a yw mathau penodol o ymyriadau yn effeithiol o ran cyflawni eu hamcanion. Gallai hyn hefyd roi cyfle i sefydlu grwpiau rheoli mewn ardaloedd sydd 芒 mathau tebyg o nodweddion ond na chawsant yr ymyriadau dan sylw. Wrth gynllunio gwerthusiadau thematig, gallem gael ein harwain gan y saith is-thema a amlinellir yn y Theori Newid: ymyriadau teithio llesol, buddsoddiadau trafnidiaeth gyhoeddus, buddsoddiadau ffyrdd, buddsoddiadau diwylliannol, adfywio masnachol, adfywio dinesig, ac adfywio cymunedol. Mae theor茂au newid mwy gronynnog ar gyfer y them芒u hyn ar y gweill, a thrwy鈥檙 astudiaethau dichonoldeb byddwn yn ceisio deall pa ddulliau a allai fod fwyaf priodol ar gyfer cynnal y lefel hon o werthusiad. Gall y gwerthusiadau effaith thematig hyn hefyd gynnwys astudiaethau achos sy鈥檔 archwilio data ansoddol a meintiol mewn mannau penodol, er mwyn adeiladu dealltwriaeth fwy cynhwysfawr o effaith ymyriadau.

Bydd y gallu i briodoli achosoldeb rhwng mewnbynnau/gweithgareddau ac effeithiau yn cael effaith uniongyrchol ar sut y gallwn, neu a allwn, gynnal gwerthusiad gwerth am arian. Os na allwn gysylltu canlyniadau ac effeithiau 芒鈥檙 Gronfa, ni fyddwn yn gallu asesu a yw鈥檔 sicrhau gwerth am arian. Mae鈥檔 allweddol, felly, ein bod yn archwilio a allwn asesu graddau鈥檙 berthynas achosol rhwng gweithgareddau ac effeithiau cyn y gallwn ystyried y dulliau a鈥檙 ffynonellau data a fydd fwyaf priodol i ddangos effeithiolrwydd, cynildeb, effeithlonrwydd a thegwch y Gronfa. Bydd angen i鈥檙 dull gwerthuso gwerth am arian sy鈥檔 deillio o hynny fod yn gymhleth i gyfrif am gymhlethdod model cyflenwi鈥檙 Gronfa a鈥檙 ystod bosibl o fanteision a allai ddod i鈥檙 amlwg.

Yn yr un modd 芒鈥檙 opsiwn o gynnal gwerthusiadau effaith thematig, gall yr astudiaethau dichonoldeb hefyd archwilio posibilrwydd cynnal gwerthusiadau gwerth am arian o brosiectau unigol, neu fathau o brosiectau wedi鈥檜 grwpio o dan yr is-them芒u ymyrryd a restrwyd yn flaenorol. Os yw鈥檔 ymarferol, bydd y gwerthusiadau gwerth am arian hyn ar lefel ymyriad yn anelu at ddarparu rhywfaint o dystiolaeth gadarn o 鈥榖eth sy鈥檔 gweithio鈥� os na allwn gynnal gwerthusiadau gwerth am arian ar lefel rhaglen.

7. Y camau nesaf

惭补别鈥檙 ddogfen hon yn cyflwyno strategaeth lefel uchel ar gyfer monitro a gwerthuso鈥檙 Gronfa Ffyniant Bro. Fe鈥檌 dilynir gan gam cynllunio gwerthuso manylach a fydd yn ystyried dulliau, methodoleg ac argaeledd data mewn perthynas 芒 phob un o鈥檙 prif weithgareddau gwerthuso (proses, effaith a gwerth am arian). Bydd y cam cynllunio hwn (a fydd yn ymgorffori鈥檙 asesiadau dichonoldeb a amlinellir uchod) yn ystyried ymhellach raddfa a logisteg y gweithgareddau gwerthuso, gan gynnwys pa weithgareddau a gynhelir yn fewnol neu a gomisiynir i arbenigwyr allanol.

Efallai bydd diweddariadau pellach i鈥檙 strategaeth yn cael eu cyhoeddi yn ddiweddarach yn 2022, gan gwmpasu cynllun y gweithgareddau gwerthuso effaith, proses a gwerth am arian.