51茶馆

1. Cyflwyniad

Mae鈥檙 cyfarwyddyd hwn yn trafod gwarchod y buddion gor-redol hynny a gollodd eu statws gor-redol ar ganol nos ar 12 Hydref 2013 (adran 117 o Ddeddf Cofrestru Tir 2002 a rheol 2 o Orchymyn Deddf Cofrestru Tir 2002 (Darpariaethau Trosiannol) (Rhif 2) 2003). Mae鈥檙 buddion hyn fel a ganlyn:

• hawl faenoraidd
• hawl o ran atgyweirio cangell
• rhyddfraint (am wybodaeth bellach gweler cyfarwyddyd ymarfer 18 rhyddfreintiau: cofrestru o dan Ddeddf Cofrestru Tir 2002)
• hawl i rent a neilltuwyd i鈥檙 Goron wrth roi unrhyw ystad rydd-ddaliol (p鈥檜n ai a yw鈥檙 hawl yn breinio yn y Goron o hyd ai peidio)
• hawl anstatudol mewn perthynas ag arglawdd neu fur m么r neu afon
• hawl i daliad yn lle degwm

Gellir gwarchod y buddion hyn:

• lle bo鈥檙 teitl yn gofrestredig, trwy rybudd yn y gofrestr
• lle nad yw鈥檙 teitl yn gofrestredig eto, trwy rybuddiad yn erbyn cofrestriad cyntaf.
• ar yr amod eu bod yn rhwymo鈥檙 perchennog cofrestredig ar y pryd (gweler Cafodd y tir ei gofrestru cyn 13 Hydref 2013). Bydd ffi yn daladwy o dan y Gorchymyn Ffi Cofrestru Tir cyfredol, gweler Cofrestrfa Tir EF: Ff茂oedd Gwasanaethau Cofrestru

Gall ceisydd sy鈥檔 dymuno gwarchod ei fudd trwy rybudd neu rybuddiad yn erbyn cofrestriad cyntaf wneud cais am chwiliad swyddogol o鈥檙 map mynegai i weld a oes unrhyw ran o鈥檙 wlad a chwilir yn gofrestredig ac, os felly, y rhifau teitl a鈥檙 math o gofrestriad a ddatgelwyd. Gweler cyfarwyddyd ymarfer 10: chwiliadau swyddogol o鈥檙 map mynegai.

Os nad oes angen darpariaethau indemniad arnoch o ran chwiliad o鈥檙 map mynegai, gallech ystyried defnyddio . Mae鈥檙 gwasanaeth hwn ar gael yn ddi-d芒l i gwsmeriaid e-wasanaethau Busnes sydd 芒 mynediad i鈥檙 porthol ac mae鈥檔 darparu canlyniadau chwilio ar unwaith.

2. Buddion sydd eisoes yn cael eu gwarchod gan gofnodion yn y gofrestr

O ganlyniad i wybodaeth a ddarperir i Gofrestrfa Tir EF gyda chais, mae鈥檔 bosibl bod cofnod wedi cael ei wneud eisoes i warchod budd o鈥檙 fath. Lle gwneir cofnod o鈥檙 fath, peidiodd y budd 芒 bod yn fudd gor-redol (adran 29(3) o Ddeddf Cofrestru Tir 2002). Mewn achos o鈥檙 fath ni fydd angen gwneud cais ychwanegol i warchod y budd.

Er enghraifft, os yw鈥檙 cofnod canlynol yn ymddangos yn y gofrestr.

Felly, mae rhent y Goron a gr毛wyd gan drawsgludiad 17 Gorffennaf 1893 yn warchodedig eisoes ac wedi peidio 芒 bod yn fudd gor-redol.

Mae enghreifftiau o gofnodion eraill a all ymddangos yn y gofrestr fel a ganlyn:

Ein barn yw mai rhybuddion o ran hawliau maenoraidd yw鈥檙 cofnodion hyn ac felly bydd y cyfryw hawliau wedi peidio 芒 bod yn fuddion gor-redol felly nid oes angen eu gwarchod bellach. Fodd bynnag, gall fod dadleuon i gefnogi鈥檙 safbwynt gwrthwynebus. Felly gellir gwneud ceisiadau am rybudd o ran hawliau maenoraidd penodol er bod un o鈥檙 cofnodion hyn yn ymddangos yn y gofrestr eisoes.

3. Cofnodi rhybuddion yn y gofrestr

Gall cais i gofnodi rhybudd fod naill ai am:

• rybudd unochrog
• a gytunwyd

Ceir gweithdrefnau gwahanol ar gyfer cofnodi rhybuddion unochrog a rhybuddion a gytunwyd ac ar gyfer dileu鈥檙 cofnodion ar 么l iddynt gael eu gwneud. Mae ffurfiau鈥檙 cofnodion yn y gofrestr yn wahanol hefyd. Fodd bynnag, effaith pob math o rybudd yw gwarchod blaenoriaeth y budd sy鈥檔 berthnasol iddynt ar yr amod bod y budd yn ddilys. I gael rhagor o wybodaeth, gweler .

3.1 Natur ac effaith rhybuddion

Cofnod yn y gofrestr o ran baich budd sy鈥檔 effeithio ar ystad gofrestredig neu arwystl yw rhybudd. Mae effaith rhybudd yn gyfyngedig iawn. Nid yw cofnodi rhybudd yn gwarantu bod y budd a warchodir ganddo yn ddilys neu hyd yn oed ei fod yn bodoli (adran 32 o Ddeddf Cofrestru Tir 2002). Unig effaith rhybudd yw sicrhau na chaiff blaenoriaeth y budd a warchodir ei gohirio yn awtomatig os yw gwarediad cofrestradwy dilynol am gydnabyddiaeth 芒 gwerth yn cael ei gofrestru, os yw鈥檙 budd yn ddilys. Byddwch yn ymwybodol y collir statws gor-redol unwaith mae鈥檙 budd yn cael ei nodi ac nid oes modd ei ail greu hyd yn oed os yw鈥檙 rhybudd yn cael ei ddileu (adran 29(3) o Ddeddf Cofrestru Tir 2002).

Unwaith iddo gael ei gofnodi yn y gofrestr, ni chaiff unrhyw rybudd heblaw rhybudd unochrog ei ddileu oni bai fod y cofrestrydd yn fodlon bod y budd a warchodir wedi dod i ben, neu fod y budd a hawlir yn annilys fel arall. Bydd yn rhaid i rywun sy鈥檔 gwneud cais i ddileu rhybudd a gytunwyd gyflwyno tystiolaeth i fodloni鈥檙 cofrestrydd bod hyn yn wir.

3.2 Y ddyletswydd i ymddwyn yn rhesymol

Ni ddylai rhywun gyflwyno cais am rybudd heb achos rhesymol. Os yw鈥檔 gwneud hyn mae arno ddyletswydd i unrhyw un sy鈥檔 dioddef niwed, a gall y sawl yr effeithir yn wrthwynebus arno ddwyn achos am iawndal (adran 77 o Ddeddf Cofrestru Tir 2002).

3.3 Rhybuddion unochrog

Mae modd cofnodi rhybudd unochrog heb gydsyniad y perchennog perthnasol. Nid oes rhaid i鈥檙 ceisydd fodloni鈥檙 cofrestrydd bod ei hawliad yn ddilys ac nid oes rhaid iddo gyflwyno tystiolaeth i gefnogi ei hawliad i鈥檙 budd. Fodd bynnag, bydd y cofrestrydd yn gwirio i sicrhau bod y budd a hawlir o鈥檙 fath y gellir ei warchod trwy rybudd unochrog.

Ni chaiff y perchennog perthnasol ei hysbysu o鈥檙 cais tan ar 么l i鈥檙 cofnod gael ei wneud felly ni fydd modd iddo wrthwynebu鈥檙 cais fel arfer. Fodd bynnag, caiff ei hysbysu bob tro ar 么l i鈥檙 cais gael ei gwblhau. Yna gall wneud cais ar unrhyw amser i ddileu鈥檙 rhybudd a, thrwy wneud hyn, fynnu bod y sawl sy鈥檔 hawlio mantais y budd a warchodir brofi dilysrwydd ei hawliad.

Mae dwy ran i unrhyw gofnod o rybudd unochrog sy鈥檔 ymddangos yn y gofrestr. Mae鈥檙 rhan gyntaf yn rhoi manylion byr y budd a warchodir ac yn nodi bod y cofnod yn rhybudd unochrog; mae鈥檙 ail ran yn rhoi enw a chyfeiriad y sawl a ddynodir gan y ceisydd fel buddiolwr y rhybudd. Mae angen y wybodaeth hon gan mai i鈥檙 buddiolwr y caiff y rhybudd ei gyflwyno a鈥檙 buddiolwr fydd yn gorfod profi dilysrwydd y budd os yw鈥檙 perchennog perthnasol yn gwneud cais i ddileu鈥檙 rhybudd.

Byddai enghraifft o rybudd unochrog fel a ganlyn:

3.4 Gwneud cais am rybudd unochrog

3.4.1 Y ffurflen gais

Rhaid gwneud cais am rybudd unochrog trwy gynnwys y trafodiad 鈥榬hybudd unochrog鈥� yn eich cais ac uwchlwytho ffurflen UN1. Mae鈥檙 ffi arferol yn daladwy.

3.4.2 Manylion natur hawliad y ceisydd

Mae鈥檔 rhaid nodi manylion am natur y budd a hawlir ym mhanel perthnasol ffurflen UN1. Gellir rhoi鈥檙 wybodaeth hon naill ai:

• ar ffurf datganiad gan y buddiolwr neu rywun wedi鈥檌 awdurdodi ganddo, neu
• mewn tystysgrif a roddir gan drawsgludwr

Nid oes angen i鈥檙 ceisydd uwchlwytho unrhyw ddogfen arall i gefnogi ei gais. Fodd bynnag, os yw鈥檔 gwneud hynny, bydd y cofrestrydd yn cadw copi ohoni ac yn cyfeirio ati yng nghofnod y rhybudd. O ganlyniad byddai鈥檙 ddogfen ar gael i鈥檙 cyhoedd ei harchwilio. Byddwn yn cadw unrhyw ddogfen o鈥檙 fath yn electronig, hyd yn oed os yw鈥檔 ddogfen wreiddiol, ac yna caiff ei dinistrio (rheol 203(2) o Reolau Cofrestru Tir 2003).

3.4.3 Adnabod buddiolwr y rhybudd

Mae鈥檔 rhaid i gais am rybudd unochrog nodi pwy sydd i鈥檞 enwi yn y cofnod fel buddiolwr y rhybudd a darparu hyd at dri chyfeiriad ar gyfer gohebu i鈥檞 cofnodi yn y gofrestr.

Gall y cyfeiriadau fod yn rhai post, DX neu gyfeiriadau electronig, er bod rhaid i un ohonynt fod yn gyfeiriad post, er nad oes rhaid iddo fod yn y DU (mae rheolau 198-9 o Reolau Cofrestru Tir 2003 yn rhoi rhagor o wybodaeth am gyfeiriadau ar gyfer gohebu a phryd rydym yn ystyried bod gohebu wedi digwydd). Anfonir unrhyw rybudd dileu o ran y rhybudd unochrog at y buddiolwr yn y cyfeiriad(-au) ar gyfer gohebu yn y gofrestr. Lle bo鈥檔 briodol gall un cyfeiriad fod 鈥榦 dan ofal鈥� trawsgludwr y buddiolwr i sicrhau nad yw rhybudd dileu yn cael ei anwybyddu mewn camgymeriad ar 么l ei dderbyn.

3.4.4 Cofrestru buddiolwr newydd neu ychwanegol rhybudd unochrog

Er mwyn cadw鈥檙 gofrestr yn gyfoes, gall rhywun sydd 芒 hawl neu wedi cael yr hawl i fantais budd a warchodir gan rybudd unochrog wneud cais i鈥檞 gofnodi fel buddiolwr y rhybudd hwnnw.

Rhaid i鈥檙 cais fod ar ffurflen UN3 a rhaid cyflwyno鈥檙 ffi safonol a bennir o dan y 鈥� gweler .

3.5 Rhybuddion a gytunwyd

Dim ond o dan yr amgylchiadau canlynol y gellir cofnodi rhybudd a gytunwyd yn y gofrestr:

• trwy, neu gyda chydsyniad y perchennog perthnasol (neu rywun sydd 芒 hawl i鈥檞 gofrestru felly), neu
• yw鈥檙 ceisydd yn gallu bodloni鈥檙 cofrestrydd bod y budd a hawlir yn ddilys

Nid oes rhaid inni gyflwyno rhybudd i鈥檙 perchennog perthnasol cyn cymeradwyo cais am rybudd a gytunwyd a wnaed heb gydweithrediad y perchennog. Yn y rhan fwyaf o achosion byddwn yn penderfynu鈥檙 cais ar sail y dystiolaeth a uwchlwythwyd, heb ymgynghori 芒鈥檙 perchennog. Fodd bynnag, os yw鈥檙 cais yn un sy鈥檔 seiliedig ar dystiolaeth yn hytrach na chydweithrediad y perchennog, byddwn bob amser yn rhoi gwybod i鈥檙 perchennog bod y cofnod wedi鈥檌 wneud wrth gwblhau鈥檙 cais. Pan fo鈥檙 cais yn un am rybudd a gytunwyd i warchod yr hawl i atgyweirio cangell eglwys, byddwn bob amser yn anfon rhybudd.

Mae鈥檔 rhaid i gofnodion o rybuddion a gytunwyd roi manylion y budd a warchodir ganddynt. Gwneir hyn yn aml trwy gyfeirio at ddogfen sy鈥檔 disgrifio neu a greodd y budd. Gellir sganio a chadw鈥檙 ddogfen ei hun yn electronig a鈥檌 gwneud ar gael i鈥檞 harchwilio. Unwaith mae鈥檙 ddogfen wedi cael ei sganio, caiff ei dinistrio, hyd yn oed os mai鈥檙 ddogfen wreiddiol yw.

Byddai enghraifft o rybudd a gytunwyd fel a ganlyn:

3.6 Gwneud cais am rybudd a gytunwyd

3.6.1 Y ffurflen gais

Rhaid gwneud cais am rybudd a gytunwyd trwy gynnyws y trafodiad 鈥榬hybudd a gytunwyd鈥� yn eich cais ac uwchlwytho ffurflen AN1.

3.6.2 Ceisiadau yn seiliedig ar dystiolaeth yn hytrach na chydsyniad

Yn ymarferol, mae鈥檔 debygol y gwneir y rhan fwyaf o geisiadau o鈥檙 fath hon heb gydsyniad y perchennog cofrestredig. Lle bo鈥檙 cydsyniad ar gael, gweler Ceisiadau a wneir gyda chydweithrediad y perchennog perthnasol.

Lle bo鈥檙 cais yn cael ei wneud heb gydsyniad rhaid ei gyflwyno gyda thystiolaeth ddigonol i fodloni鈥檙 cofrestrydd ynghylch dilysrwydd hawliad y ceisydd (rheol 81(1) o Reolau Cofrestru Tir 2003).

Wrth gwrs, bydd y dystiolaeth sy鈥檔 ofynnol i fodloni鈥檙 cofrestrydd ynghylch dilysrwydd yr hawliad yn amrywio yn 么l y cais. Mae enghreifftiau o鈥檙 math o dystiolaeth all fodloni鈥檙 cofrestrydd ynghylch dilysrwydd hawliad i鈥檞 gweld yn Tystiolaeth o hawliad y ceisydd.

3.6.3 Tystiolaeth o hawliad y ceisydd

Rhyddfraint

Yn achos rhyddfraint mae angen grant y Goron ar ffurf Siarter neu Lythyrau Breinio. Gellir ei hawlio hefyd trwy bresgripsiwn (sy鈥檔 rhagdybio defnydd ers cyn 1189 neu grant diweddarach a gollwyd). Mae rheol 217(1) o Reolau Cofrestru Tir 2003 yn gwahaniaethu rhwng:

• 鈥榬hyddfraint sy鈥檔 effeithio鈥� 鈥� 鈥渞hyddfraint sy鈥檔 ymwneud ag ardal ddiffiniedig o dir ac sy鈥檔 hawl wrthwynebus sy鈥檔 effeithio ar, neu sy鈥檔 gallu effeithio ar deitl i ystad neu arwystl鈥�, a
• 鈥榬hyddfraint gysylltiedig鈥� 鈥� 鈥渞hyddfraint nad yw鈥檔 rhyddfraint sy鈥檔 effeithio鈥�

Gellir cofrestru rhyddfraint. I gael rhagor o wybodaeth, gweler .

Ystyrir mai rhyddfreintiau cysylltiedig yw鈥檙 rhan fwyaf o ryddfreintiau ac nid ydynt yn fuddion gor-redol am nad ydynt yn effeithio ar dir. Nid oes modd, felly, iddynt fod yn destun cais am rybudd.

Mae awdurdod cryf i gefnogi鈥檙 farn mai rhyddfraint gysylltiedig fydd rhyddfraint marchnad. Hyd yn oed os yw鈥檙 rhyddfraint marchnad yn ymwneud ag ardal y gellir ei diffinio o hyd, nid yw鈥檔 ymddangos ei bod yn rhoi hawl i ddeiliad y rhyddfraint fynd i鈥檙 tir heb gydsyniad perchennog y tir, ac felly nid yw鈥檔 rhoi hawliau eiddo sy鈥檔 effeithio鈥檔 wrthwynebus ar deitl unrhyw ystad neu arwystl.

Er mwyn profi dilysrwydd hawliad y ceisydd i ryddfraint sy鈥檔 effeithio at ddiben rhybudd a gytunwyd, fel arfer bydd yn rhaid darparu copi ardystiedig (ynghyd 芒 chyfieithiad ardystiedig os yw鈥檙 copi o鈥檙 ddogfen yn Lladin) o鈥檙 Siarter neu Lythyrau Breinio. Byddwn yn derbyn y canlynol fel copi ardystiedig:

• trawsgript
• llungopi
• ffotograff (ar yr amod ei fod yn ddarllenadwy)
• copi ardystiedig o鈥檙 cofnod perthnasol yn y Rholau Siarter neu鈥檙 Rholau Patent a ddarperir gan yr Archifau Cenedlaethol (Y Swyddfa Cofnodion Cyhoeddus gynt)
• copi o ddetholiad o galendr cyhoeddedig o Rolau Siarter a Phatent (ar yr amod bod y detholiad yn cynnwys manylion digonol)

Bydd yn rhaid ein bodloni hefyd y breiniwyd y rhyddfraint yn y ceisydd am y rhybudd a gytunwyd a gall fod angen arnom dystiolaeth ar ffurf datganiad statudol neu ddatganiad o wirionedd ei bod yn cael ei harfer o hyd, ac ystyrir y gofyniad olaf hwn yn angenrheidiol lle hawlir y rhyddfraint trwy bresgripsiwn. Gweler am wybodaeth ynghylch defnyddio datganiadau o wirionedd i gefnogi ceisiadau i Gofrestrfa Tir EF.

Hawliau maenoraidd

Yn ei adroddiad Land Registration for the 21st Century 鈥� A Conveyancing Revolution (Law Com 271), Barn Comisiwn y Gyfraith yw bod ystyr penodol i 鈥榟awliau maenoraidd鈥�. Mae hawliau o鈥檙 fath yn fwy cyfyngedig na鈥檙 hawliau perthynol y tybir eu bod yn gynwysedig mewn trawsgludiad Maenor yn rhinwedd Deddf Cyfraith Eiddo 1925 adran 62(3) (neu Ddeddf Trawsgludo 1881 adran 6(3)). Rhestrwyd yr hawliau o dan sylw yn fanwl ym mharagraffau 5 a 6 Atodlen 12 i Ddeddf Cyfraith Eiddo 1922. Er bod y rhestr hawliau hon yn berthnasol i effaith breinio o dan Ddeddf Cyfraith Eiddo 1922, serch hynny gellir ei hystyried yn 鈥渄datganiad cynhwysfawr o鈥檙 hawliau hyn鈥� (gweler Law Com 271 ym mhar 8.41). Maent fel a ganlyn:

Mae鈥檙 cofrestrydd yn rhannu鈥檙 un farn. Fodd bynnag, rydym yn ymwybodol fod sawl barn wahanol ar hyn.

Er mwyn profi dilysrwydd ei hawliad at ddiben rhybudd a gytunwyd fel arfer bydd yn rhaid i鈥檙 ceisydd gyflwyno:

• tystiolaeth bod y tir o dan sylw yn gopi-ddaliad y faenor o dan sylw gynt (fel arfer gwneir hyn trwy gyflwyno copi o鈥檙 weithred freinio neu gytundeb iawndal)
• tystiolaeth ei fod yn ddefod y faenor o dan sylw bod gan yr arglwydd yr hawliau a hawlir, er enghraifft trwy dystiolaeth o rolau鈥檙 llys
• tystiolaeth bod yr hawliau o dan sylw wedi goroesi breinio (fel arfer gwneir hyn trwy gyflwyno copi o鈥檙 weithred freinio neu gytundeb iawndal)
• tystiolaeth o deitl y ceisydd i鈥檙 hawliau maenoraidd penodol a hawlir (bydd hyn fel arfer yn cynnwys crynodeb neu dalfyriad teitl sy鈥檔 dangos teitl y ceisydd i arglwyddiaeth y faenor a bod yr hawliau heb gael eu hollti o鈥檙 arglwyddiaeth)

Mewn achos lle bo bwriad gwneud cais am gofrestriad safonol mwynfeydd a mwynau (sy鈥檔 fudd corfforeol) gweler . Ni ddylid drysu鈥檙 ceisiadau hyn 芒 cheisiadau i warchod hawliau maenoraidd (sy鈥檔 fudd anghorfforeol). Nid yw adran 117 o Ddeddf Cofrestru Tir 2002 yn effeithio ar gofrestriad safonol mwynfeydd a mwynau.

Rhent y Goron

Mae rhent y Goron yn cynnwys ond heb fod yn gyfyngedig i鈥檙:

• rhent sy鈥檔 daladwy i鈥檙 Goron am dir rhydd-ddaliol mewn maenor hen ddem锚n, neu鈥檙
• rhent a neilltuwyd i鈥檙 Goron o dan grant ystad rydd-ddaliol, p鈥檜n ai a oedd yr ystad honno mewn maenor hen ddem锚n ai peidio

Fel rheol, bydd yn rhaid i鈥檙 ceisydd uwchlwytho copi o鈥檙 grant y mae鈥檙 rhent y Goron yn deillio ohono, a lle nad y Goron yw鈥檙 ceisydd, tystiolaeth o ddisgyniad rhent y Goron i鈥檙 ceisydd a chadarnhad bod rhent y Goron i鈥檞 dalu o hyd.

Hawl anstatudol o ran arglawdd neu fur m么r neu afon

Mae hawl anstatudol o ran arglawdd neu fur m么r neu afon yn berthnasol i atebolrwydd perchen (yn hytrach na chytundebol) sydd wedi codi trwy grant, cyfamod a gefnogir gan rent-d芒l, presgripsiwn, defod neu ddeiliadaeth. Lle bo鈥檙 atebolrwydd wedi codi trwy grant neu gyfamod a gefnogir gan rent-d芒l, bydd yn rhaid i鈥檙 ceisydd fel arfer gyflwyno copi o鈥檙 weithred y deilliodd yr hawl ohoni a thystiolaeth o ddisgyniad yr hawl i鈥檙 ceisydd.

Lle bo鈥檙 hawl wedi codi trwy bresgripsiwn neu ddefod, bydd yn rhaid i鈥檙 ceisydd fel arfer gyflwyno datganiad statudol neu ddatganiad o wirionedd sy鈥檔 disgrifio sut y cododd yr hawl a sut aeth ei budd i鈥檙 ceisydd. Gweler am wybodaeth ynghylch defnyddio datganiadau o wirionedd i gefnogi ceisiadau i Gofrestrfa Tir EF.

Mae鈥檔 debyg y bydd atebolrwydd sy鈥檔 codi o ganlyniad i ddeiliadaeth yn anghyffredin iawn oherwydd ymddengys na allai unrhyw atebolrwydd o鈥檙 fath godi trwy grant ar 么l 1189 heblaw grant gan y Goron. Lle bo gan y ceisydd dystiolaeth o grant o鈥檙 fath dylid ei huwchlwytho yn ogystal 芒 thystiolaeth sy鈥檔 dangos sut y mae budd yr hawl yn breinio yn y ceisydd. Fodd bynnag, y farn yw ei fod yn fwy tebygol na fydd copi o鈥檙 grant ar gael mewn achosion o鈥檙 fath a bydd cais i brofi bodolaeth atebolrwydd deiliadol trwy ddangos (trwy dystiolaeth datganiad statudol neu ddatganiad o wirionedd) bod perchnogion dilynol y tir o dan sylw wedi cynnal a chadw鈥檙 arglawdd, mur m么r neu afon am lawer o flynyddoedd.

Hawl i daliad yn lle degwm

Ymddengys mai鈥檙 unig daliadau yn lle degwm sy鈥檔 dal i fodoli yw鈥檙 rheiny sy鈥檔 daladwy allan o dir neu yn cael eu codi ar dir trwy unrhyw Ddeddf Seneddol heblaw un o鈥檙 Deddfau Degwm. Gelwir y taliadau hyn yn 鈥榬henti 欧d鈥� yn aml ond dylid nodi nad yw pob taliad a elwir yn 鈥榬hent 欧d鈥� yn cael ei dalu yn lle degwm.

Fel arfer bydd yn rhaid i鈥檙 ceisydd gyflwyno tystiolaeth ynghylch y ddarpariaeth statudol sy鈥檔 sail i鈥檙 taliad, tystiolaeth bod budd yr hawl i鈥檙 taliad wedi disgyn i鈥檙 ceisydd a chadarnhad bod y taliad i鈥檞 dalu o hyd.

Hawl o ran atgyweirio cangell eglwys

Atebolrwydd atgyweirio cangell yw atebolrwydd perchennog y tir i dalu am atgyweirio cangell eglwys plwyf (gweler Aston Cantlow a Wilmcote gyda Chyngor Plwyfol Eglwysig Billesley yn erbyn Wallbank [2003] UKHL 37). Yng Nghymru, mae gan Gorff Cynrychioliadol yr Eglwys yng Nghymru鈥檙 hawl i gasglu鈥檙 arian ac yn Lloegr, mae gan y cyngor plwyfol eglwysig yr hawl. Gall fod atebolrwydd lle鈥檙 oedd tir gynt ynghlwm 芒 rheithordy. Nid oes rhaid i gyn dir rheithorol o鈥檙 fath fod yn agos i adeilad eglwys. Ymhlith y perchnogion mae hyn yn effeithio arnynt mae unigolion preifat, corfforaethau eglwysig, prifysgolion a cholegau a chyrff corfforaethol eraill. Gelwir y perchnogion hyn yn rheithorion lleyg.

Mae rhai wedi dadlau nad yw atebolrwydd atgyweirio cangell yn fudd mewn tir y gellir ei warchod trwy rybudd. Ar hyn o bryd mae Cofrestrfa Tir EF yn gweithredu ar y sail ei fod yn fudd o鈥檙 fath. Ond byddwn yn cyflwyno rhybudd i鈥檙 perchennog cyn cofnodi rhybudd a gytunwyd.

Fel arfer bydd yn rhaid i鈥檙 ceisydd gyflwyno datganiad statudol neu ddatganiad o wirionedd sy鈥檔 manylu sut cododd yr atebolrwydd a sut mae budd yr hawl i鈥檞 orfodi wedi disgyn i鈥檙 ceisydd. Lle bo鈥檙 atebolrwydd neu ei fudd wedi bod yn destun gweithred, dylid cyflwyno copi o鈥檙 weithred os yw ar gael i鈥檙 ceisydd. Gweler am wybodaeth ynghylch defnyddio datganiadau o wirionedd i gefnogi ceisiadau i Gofrestrfa Tir EF.

3.6.4 Ceisiadau a wneir gyda chydweithrediad y perchennog perthnasol

Oni bai fod y ceisydd yn gallu bodloni鈥檙 cofrestrydd bod y budd a hawlir yn ddilys, bydd yn rhaid i鈥檙 cais gael ei wneud gan neu gyda chydsyniad y perchennog perthnasol neu gan neu gyda chydsyniad rhywun 芒 hawl i wneud cais i鈥檞 gofrestru fel y perchennog perthnasol.

Lle bo hawl gan y ceisydd (neu鈥檙 sawl sy鈥檔 rhoi ei gydsyniad) i鈥檞 gofrestru fel perchennog, bydd yn rhaid uwchlwytho tystiolaeth o鈥檙 hawl honno. Dyma dair enghraifft gyffredin lle gall fod gan rywun hawl i鈥檞 gofrestru fel perchennog:

• mae wedi derbyn trosglwyddiad o鈥檙 ystad neu arwystl yn ddiweddar ond nid yw鈥檔 gofrestredig fel perchennog eto. Er enghraifft, lle uwchlwythir ffurflen AN1 ar yr un pryd 芒鈥檙 cais i gofrestru
• bu farw鈥檙 unig berchennog perthnasol a鈥檙 ceisydd yw鈥檙 cynrychiolydd personol y ceisydd yw ymddiriedolwr mewn methdaliad y perchennog perthnasol ac mae鈥檙 ystad neu arwystl yn rhan o ystad y methdalwr

Lle bo cydberchnogion neu rywrai sydd 芒 hawl i鈥檞 cydgofrestru fel y perchennog perthnasol, bydd yn rhaid iddynt i gyd gydsynio neu ymuno fel ceiswyr.

Mae modd rhoi unrhyw gydsyniad a gyflwynir gyda鈥檙 cais ym mhanel ffurflen AN1 neu gellir ei uwchlwytho ar wah芒n.

3.7 Amrywio budd a nodwyd

Lle bo budd a nodwyd yn y gofrestr yn cael ei amrywio, dylid gwarchod blaenoriaeth y budd, fel y鈥檌 hamrywiwyd, yn y gofrestr 鈥� gweler am ragor o wybodaeth.

3.8 Dileu a thynnu rhybuddion o鈥檙 gofrestr

3.8.1 Dileu rhybudd unochrog

鈥楧ileu鈥� rhybudd unochrog yw鈥檙 term a ddefnyddir (adran 36 o Ddeddf Cofrestru Tir 2002) i ddisgrifio鈥檙 drefn lle bo angen i fuddiolwr y rhybudd brofi dilysrwydd y budd a hawlir. Os nad yw鈥檔 gallu gwneud hyn, caiff y rhybudd ei ddileu.

Dim ond y perchennog perthnasol (neu rywun 芒 hawl i鈥檞 gofrestru fel y perchennog perthnasol) sydd 芒 hawl i ddileu rhybudd unochrog ond gall wneud hyn ar unrhyw amser heb roi ei resymau.

Os yw鈥檙 cais yn cael ei wneud gan rywun 芒 hawl i鈥檞 gofrestru fel y perchennog perthnasol, bydd yn rhaid i鈥檙 ceisydd ddarparu tystiolaeth o鈥檌 hawl hefyd. Bydd y cofrestrydd yn derbyn tystysgrif trawsgludwr i gadarnhau hawl y ceisydd.

Rhaid gwneud cais i ddileu rhybudd unochrog ar ffurflen UN4 (adran 36 o Ddeddf Cofrestru Tir 2002 a rheol 86 o Reolau Cofrestru Tir 2003). I wneud cais, dylech gynnwys trafodiad 鈥榙ileu rhybudd unochrog鈥� yn eich cais ac uwchlwytho ffurflen UN4. Nid oes ffi am wneud y cais.

Pan fydd y cofrestrydd yn derbyn cais i ddileu rhybudd unochrog bydd yn cyflwyno rhybudd o鈥檙 cais i鈥檙 buddiolwr, sy鈥檔 cael cyfnod penodedig o 15 diwrnod gwaith i wrthwynebu鈥檙 cais. Os nad yw鈥檙 buddiolwr yn gwrthwynebu鈥檙 cais o fewn y cyfnod hwnnw, neu unrhyw estyniad, caiff y rhybudd ei ddileu.

Os yw鈥檙 buddiolwr yn gwrthwynebu, bydd yn rhaid iddo esbonio鈥檙 sail i鈥檞 wrthwynebiad oherwydd y byddwn yn ystyried yn gyntaf a oes gan ei wrthwynebiad unrhyw gyfle o lwyddo. Os nad yw鈥檔 gallu llwyddo, caiff ei ddileu (adran 73(6) o Ddeddf Cofrestru Tir 2002). Er mwyn llwyddo bydd yn rhaid i鈥檙 buddiolwr ddarparu manylion y gyfraith neu ffeithiau sy鈥檔 rhoi hawl iddo gael y rhybudd.

Unwaith rydym wedi penderfynu nad yw gwrthwynebiad yn ddi-sail byddwn yn rhoi manylion i鈥檙 ceisydd. Os oes unrhyw anghydfod ynghylch a ddylid dileu鈥檙 rhybudd nad oes modd ei ddatrys trwy gytundeb, caiff ei gyfeirio at is-adran Cofrestru Tir y Siambr Eiddo, Tribiwnlys yr Haen Gyntaf. Gweler a am ragor o wybodaeth.

3.8.2 Tynnu rhybudd unochrog ymaith

Rhaid i gais i dynnu rhybudd unochrog ymaith gael ei wneud gan y buddiolwr cofrestredig, ei gynrychiolydd personol neu ymddiriedolwr mewn methdaliad neu gan drawsgludwr ar ran y ceisydd.

Rhaid gwneud y cais ar ffurflen UN2 (rheol 85 o Reolau Cofrestru Tir 2003). I wneud cais, dylech gynnwys trafodiad 鈥榯ynnu rhybudd unochrog ymaith鈥� yn eich cais ac uwchlwytho ffurflen UN2. Nid oes ffi am gais i dynnu rhybudd unochrog ymaith.

3.8.3 Dileu rhybudd a gytunwyd

Rhaid gwneud cais i ddileu rhybudd a gytunwyd ar ffurflen CN1 (rheol 87 o Reolau Cofrestru Tir 2003). I wneud cais, dylech gynnwys trafodiad 鈥榙ileu rhybudd (ac eithrio rhybudd unochrog) yn eich cais ac uwchlwytho ffurflen CN1, ynghyd 芒鈥檙 dystiolaeth briodol i fodloni鈥檙 cofrestrydd bod y budd a warchodir wedi dod i ben.

Nid yw Deddf Cofrestru Tir 2002 na Rheolau Cofrestru Tir 2003 yn cyfyngu ar bwy sy鈥檔 gallu gwneud cais i ddileu, ond ni all y cofrestrydd gymeradwyo鈥檙 cais os nad yw鈥檔 fodlon bod y budd a warchodir wedi dod i ben. Os yw鈥檙 budd a warchodir gan y rhybudd wedi dod i ben yn rhannol yn unig, bydd yn rhaid i鈥檙 cofrestrydd wneud cofnod priodol.

4. Rhybuddiad yn erbyn cofrestriad cyntaf

Lle bo budd gor-redol yn effeithio ar ystad gyfreithiol sy鈥檔 ddigofrestredig, gall y sawl sydd 芒 mantais y budd hwnnw wneud cais i gofrestru rhybuddiad yn erbyn cofrestriad cyntaf. Am ragor o wybodaeth am rybuddiadau yn erbyn cofrestriad cyntaf yn gyffredinol gweler .

Yn achos rhyddfraint sy鈥檔 effeithio mae modd cofrestru rhybuddiad yn erbyn cofrestriad cyntaf y rhyddfraint honno ac yn erbyn cofrestriad unrhyw ystad mewn tir y mae鈥檔 effeithio arni. Er bod modd cofrestru rhybuddiad yn erbyn cofrestriad cyntaf rhyddfraint sy鈥檔 effeithio (yn hytrach nag yn erbyn y tir mae鈥檔 gysylltiedig ag ef), ni fydd rhybuddiad o鈥檙 fath yn gwarchod yn erbyn cais am gofrestriad cyntaf y tir mae鈥檔 gysylltiedig ag ef, am nad yw鈥檔 effeithio (sy鈥檔 golygu nad oes gan berchennog y rhyddfraint gysylltiedig hawl i fudd sy鈥檔 effeithio ar ystad gymwys yn 么l adran 15(1)(b) o Ddeddf Cofrestru Tir 2002) ar y tir hwnnw.

4.1 Natur ac effaith rhybuddiadau yn erbyn cofrestriad cyntaf

Mae effaith rhybuddiad yn erbyn cofrestriad cyntaf yn gyfyngedig iawn. Mae鈥檔 rhoi hawl i鈥檙 rhybuddiwr gael rhybudd gan y cofrestrydd o unrhyw gais am gofrestriad cyntaf sy鈥檔 effeithio ar y tir a gynhwysir yn y rhybuddiad yn erbyn cofrestriad cyntaf (adran 16 o Ddeddf Cofrestru Tir 2002) neu pan fydd perchennog yr ystad gyfreithiol sy鈥檔 gysylltiedig 芒鈥檙 rhybuddiad yn gwneud cais i ddileu鈥檙 rhybuddiad (adran 18(3) o Ddeddf Cofrestru Tir 2002).

Ar dderbyn y rhybudd mae鈥檔 rhaid i鈥檙 rhybuddiwr benderfynu, o fewn y cyfnod rhybudd penodedig (gweler rheol 197 o Reolau Cofrestru Tir 2003), a yw am wrthwynebu鈥檙 cais am gofrestriad cyntaf. Am ragor o wybodaeth am yr ymarfer a threfnau sy鈥檔 berthnasol i wrthwynebiadau gweler .

Nid oes gan rybuddiad yn erbyn cofrestriad cyntaf unrhyw effaith arall yn y gyfraith ac yn benodol nid yw鈥檔 cadarnhau dilysrwydd budd y rhybuddiwr neu roi unrhyw flaenoriaeth iddo.

4.2 Y ddyletswydd i ymddwyn yn rhesymol

Ni ddylai rhywun gyflwyno rhybuddiad yn erbyn cofrestriad cyntaf heb achos rhesymol. Os yw鈥檔 gwneud hynny, bydd arno ddyletswydd i unrhyw un sy鈥檔 dioddef niwed, a gall y sawl yr effeithir arno鈥檔 wrthwynebus ddwyn achos am iawndal (adran 77 o Ddeddf Cofrestru Tir 2002).

4.3 Gwneud cais am rybuddiad yn erbyn cofrestriad cyntaf

4.3.1 Ffurflen gais

Rhaid gwneud cais am rybuddiad yn erbyn cofrestriad cyntaf ar [ffurflen CT1], gan amg谩u鈥檙 ffi a bennwyd o dan y Gorchymyn Ffi Cofrestru Tir cyfredol, gweler Cofrestrfa Tir EF: Ff茂oedd Gwasanaethau Cofrestru.

4.3.2 Stent y tir y sy鈥檔 destun y rhybuddiad

Mae鈥檔 rhaid i鈥檙 ffurflen CT1 roi manylion digonol i鈥檔 galluogi i adnabod stent y tir sy鈥檔 destun y rhybuddiad ar fap yr Arolwg Ordnans (rheol 42 o Reolau Cofrestru Tir 2003). Yn y rhan fwyaf o achosion bydd yn rhaid darparu cynllun oni bai fod disgrifiad post yn dynodi鈥檙 eiddo. Lle bo cynllun yn cael ei ddefnyddio bydd yn rhaid ei baratoi i raddfa briodol a dangos yn glir, trwy ymylu neu gyfeirnod arall, stent penodol y tir sydd i fod yn destun y rhybuddiad. Os nad ydych yn darparu cynllun ac nad oes modd inni adnabod yr eiddo fel arall, byddwn yn gwrthod y cais am rybuddiad.

Nid yw rhyddfreintiau cysylltiedig yn effeithio ar dir ond gellir cyflwyno rhybuddiad o ran cofrestriad cyntaf rhyddfraint o鈥檙 fath 鈥� gweler Rhybuddiad yn erbyn cofrestriad cyntaf. Os yw mewn trefn caiff y rhybuddiad ei gofrestru yn y mynegai disgrifiadau geiriol a gedwir o dan reol 10(1)(b) o Reolau Cofrestru Tir 2003.

4.3.3 Manylion natur hawl y rhybuddiwr

Rhaid nodi manylion am natur y budd a hawlir gan y rhybuddiwr ym mhanel 10 ffurflen CT1, sy鈥檔 ddatganiad o wirionedd a wneir naill ai gan neu ar ran y rhybuddiwr neu gan drawsgludwr:

• ar ffurf datganiad statudol
• mewn tystysgrif a roddir gan drawsgludwr

Nid oes yn rhaid i鈥檙 rhybuddiwr gyflwyno unrhyw ddogfen arall i gefnogi ei hawl.

5. Buddion nad ydynt yn cael eu gwarchod gan rybudd neu rybuddiad yn erbyn cofrestriad cyntaf cyn 13 Hydref 2013

Os na warchodwyd un o鈥檙 buddion a drafodir yn y cyfarwyddyd trwy rybudd neu rybuddiad yn erbyn cofrestriad cyntaf cyn 13 Hydref 2013, ni ddaethant i ben yn awtomatig ar y dyddiad hwnnw. Disgrifir y sefyllfa isod.

Rhaid i鈥檙 llysoedd ystyried o hyd a fydd yn bosibl a phryd, ar 么l 12 Hydref 2013, i ddaliwr budd newid y gofrestr fel bod rhybudd yn cael ei gofnodi lle y mae鈥檙 perchennog cofrestredig yn rhydd o鈥檙 budd yn dilyn cofrestriad cyntaf neu鈥檔 dilyn cofrestriad gwarediad am gydnabyddiaeth 芒 gwerth. Rhaid iddynt ystyried hefyd a fydd indemniad fyth yn daladwy lle na ellir newid y gofrestr yn y ffordd hon.

Bydd Cofrestrfa Tir EF yn parhau i dderbyn ceisiadau i gofrestru rhybuddion i warchod buddion gor-redol a gollodd eu gwarchodaeth awtomatig ar 么l 13 Hydref 2013 ac ni fydd yn edrych i weld a yw鈥檙 perchennog cofrestredig wedi newid oddi ar y dyddiad hwn cyn parhau 芒鈥檙 cais.

5.1 Cafodd y tir ei gofrestru ar 么l 12 Hydref 2013

Cyn cofrestriad cyntaf bydd unrhyw fuddion o鈥檙 fath yn rhwymo perchennog cyfreithiol y tir am fod pob un ohonynt yn fudd cyfreithiol. Ar gofrestriad cyntaf bydd yn dal yr ystad yn rhydd o鈥檙 cyfryw fuddion oni bai eu bod wedi eu gwarchod trwy rybudd ar adeg cofrestriad cyntaf.

Pan wneir cais am gofrestriad cyntaf, bydd y cofrestrydd yn cofnodi baich budd sy鈥檔 ymddangos wrth iddo archwilio鈥檙 teitl ei fod yn effeithio ar yr ystad gofrestredig rheol 35 o Reolau Cofrestru Tir 2003).

5.2 Cafodd y tir ei gofrestru cyn 13 Hydref 2013

Hyd yn oed os yw鈥檙 budd heb gael ei warchod trwy gofnodi rhybudd yn y gofrestr, bydd y tir yn ddarostyngedig iddo o hyd. Ond, oni bai y cofnodir rhybudd o鈥檙 fath, bydd rhywun sy鈥檔 caffael yr ystad gofrestredig am gydnabyddiaeth 芒 gwerth trwy warediad cofrestradwy ar 么l 12 Hydref 2013 yn rhydd o鈥檙 budd hwnnw (adran 29 o Ddeddf Cofrestru Tir 2002). Hyd y cofrestrir y cyfryw warediad gall y sawl sydd 芒 mantais y budd wneud cais i鈥檞 warchod trwy gofnodi rhybudd.

6. Pethau i鈥檞 cofio