51茶馆

Diben y ddogfen

Mae鈥檙 datganiad polisi yma yn cael ei wneud ar y cyd gan Lywodraeth Cymru, Ysgrifennydd Gwladol DEFRA, DAERA yng Ngogledd Iwerddon a Llywodraeth yr Alban (鈥榶 Pedair Gwlad鈥�).聽 Mae鈥檔 ofynnol yn 么l Rheoliadau Pecynwaith 2024[1] ac mae鈥檔 nodi effeithiau amgylcheddol arfaethedig y polisi ynghylch Cyfrifoldeb Estynedig Cynhyrchwyr dros becynwaith (pEPR) a sut y bwriedir i鈥檙 polisi gyflawni鈥檙 effeithiau hynny. Yn benodol, mae鈥檔 ymwneud 芒鈥檙 dogfennau llywodraethu craidd y mae鈥檔 rhaid i Weinyddwr y Cynllun eu cyhoeddi yn 2025; canlyniadau rydyn ni鈥檔 disgwyl i Weinyddwr y Cynllun weithio tuag atynt; a鈥檙 cyflawniadau y mae鈥檙 Pedair Gwlad yn disgwyl eu gweld yn ei flwyddyn gyntaf o weithredu.

Dogfennau Llywodraethu Gweinyddwr y Cynllun

Ym mlwyddyn gyntaf pEPR, rhaid i Weinyddwr y Cynllun gyhoeddi鈥檙 dogfennau canlynol sy鈥檔 mynegi, ar lefel uchel, ei ddull o gyflawni鈥檙 canlyniadau a鈥檙 cyflawniadau a nodir yn y ddogfen yma.

• Strategaeth (y 鈥淪trategaeth鈥�) erbyn mis Mehefin 2025 fan bellaf yn bodloni鈥檙 gofynion y manylir arnynt yn Atodlen 7 i鈥檙 Rheoliadau.聽 Mae hyn yn cynnwys amcanion a swyddogaethau Gweinyddwr y Cynllun, y canlyniadau y mae鈥檔 ceisio鈥檜 cyflawni, trefniadau llywodraethu, trefniadau cyflawni, sut mae鈥檙 rhain yn ategu canlyniadau鈥檙 cynllun; sut mae Gweinyddwr y Cynllun yn bwriadu ymwneud 芒鈥檙 rhai sydd 芒 diddordeb dilys yn y ffordd y mae鈥檔 cyflawni ei swyddogaethau; a sut mae鈥檔 bwriadu mesur ac adrodd ar gyflawni ei amcanion a chanlyniadau鈥檙 cynllun.
• Cynllun gweithredol (y 鈥淐ynllun Gweithredol鈥�) bob blwyddyn erbyn 28 Chwefror fan bellaf gan fodloni鈥檙 gofynion y manylir arnynt yn Atodlen 7 i鈥檙 Rheoliadau.聽 Mae hyn yn cynnwys blaenoriaethau ar gyfer y flwyddyn ariannol sydd i ddod gan ddechrau ar 1 Ebrill (y flwyddyn weithredol), rhagolygon o gostau gwaredu鈥檙 awdurdodau lleol a chostau ymgyrchoedd gwybodaeth gyhoeddus, ei ddull o gyfrifo鈥檙 ffioedd gwaredu sy鈥檔 daladwy gan y cynhyrchwyr atebol, a gweithgareddau gwybodaeth gyhoeddus a gweithgareddau cyfathrebu eraill y mae鈥檔 bwriadu eu cynnal yn y flwyddyn weithredol.

Bydd y Pedair Gwlad yn gweithio gyda Gweinyddwr y Cynllun dros y cyfnod ymsefydlu a chyflawni cychwynnol yma, gan gynnwys mewn perthynas 芒 strategaeth gyntaf Gweinyddwr y Cynllun.聽 Bydd y llywodraethau hefyd yn diweddaru鈥檙 datganiad polisi yn 么l yr angen, er enghraifft, i ystyried datblygiadau yn y dyfodol yngl欧n 芒 pholisi economi cylchol ar gyfer pecynwaith a r么l Gweinyddwr y Cynllun wrth gyflawni hwnnw.

Crynodeb o鈥檙 canlyniadau arfaethedig

Wrth gyflawni ei swyddogaethau o dan Reoliadau Pecynwaith 2024, rhaid i Weinyddwr y Cynllun weithredu yn unol 芒鈥檙 angen i hwyluso cyflawni鈥檙 effeithiau amgylcheddol a nodir yn y datganiad polisi yma[2]. Yr effeithiau amgylcheddol hyn yw:

• Defnyddio pecynwaith sy鈥檔 gynaliadwy yn amgylcheddol;
• Atal pecynwaith rhag mynd yn wastraff;
• Cynnydd mewn ailddefnyddio pecynwaith, ac ym maint ac ansawdd y deunyddiau pecynwaith sy鈥檔 cael eu hailgylchu; a gostyngiad yn y pecynwaith a roddir ar y farchnad.

Mae鈥檙 Pedair Gwlad o鈥檙 farn bod cyflawni鈥檙 canlyniadau hyn, gan gynnwys trwy Weinyddwr y Cynllun, yn ganolog i gefnogi鈥檙 newid i economi cylchol, ac ar yr un pryd cynyddu鈥檙 arbedion carbon sy鈥檔 gysylltiedig 芒 chylch bywyd pecynwaith i鈥檙 eithaf.

Y mesurau polisi allweddol 鈥� cyflawniadau Blwyddyn 1

Ffioedd sylfaenol y cynhyrchwyr a modiwleiddio

Mae鈥檙 polisi ynghylch pEPR yn cyflwyno rhwymedigaeth i鈥檙 cynhyrchwyr dalu am gostau casglu a gwaredu eu pecynwaith cartref pan ddaw鈥檔 wastraff. Mae hyn yn cysoni cyfrifoldeb y cynhyrchwyr dros becynwaith 芒鈥檙 egwyddor mai鈥檙 llygrwr sy鈥檔 talu. Wrth bennu ffioedd y cynhyrchwyr, dylai Gweinyddwr y Cynllun gyflawni鈥檙 amcanion perthnasol a鈥檙 canlyniadau a ddymunir yn y polisi.

Dylai Gweinyddwr y Cynllun gyhoeddi ffioedd sylfaenol terfynol ar gyfer y flwyddyn 2025/26 erbyn mis Mehefin 2025 fan bellaf, ar y sail y bydd digon o ddata cynhyrchwyr yn cael ei gyflwyno鈥檔 brydlon ar 么l iddo gael ei roi i wasanaeth digidol pEPR (Rhoi Gwybod am Ddata Pecynwaith), gan ganiat谩u gwiriadau rheoleiddio boddhaol. Bydd cyflwyno ffioedd sylfaenol yn cymell cynhyrchwyr i wella dyluniadau a gosod llai o ddeunydd ar y farchnad, gan arwain at atal pecynwaith rhag mynd yn wastraff.聽 Rhaid i Weinyddwr y Cynllun ddefnyddio dull modiwleiddio ffioedd o 2026/27 ymlaen i gymell y cynhyrchwyr i symud i becynwaith a all gael ei ailgylchu a鈥檌 ailddefnyddio.聽

Mae鈥檙 Rheoliadau yn ei gwneud yn ofynnol i Weinyddwr y Cynllun gyhoeddi datganiad polisi ar fodiwleiddio cyn gynted ag y bo鈥檔 ymarferol ar 么l iddo gael ei sefydlu ac yna adolygu鈥檙 polisi hwnnw o leiaf bob tair blynedd wedyn.聽 Mae鈥檙 Pedair Gwlad yn disgwyl i鈥檙 datganiad polisi cyntaf hwn gael ei gyhoeddi ochr yn ochr 芒 Strategaeth Gweinyddwr y Cynllun, erbyn mis Mehefin 2025 fan bellaf.聽 Dylai鈥檙 datganiad polisi cyntaf ar fodiwleiddio geisio:

• Gyrru鈥檙 cynhyrchwyr i ddefnyddio pecynwaith cartref sy鈥檔 haws i鈥檞 ailgylchu neu i鈥檞 ailddefnyddio,
• Dosrannu鈥檙 ffioedd i grwpiau o ddeunyddiau mewn ffordd sy鈥檔 helpu i gyflawni canlyniadau arfaethedig y cynllun, gan ystyried costau gwaredu a gwell canlyniadau amgylcheddol, gan gynnwys yr effaith ar garbon pan fo鈥檔 ymarferol,
• Mynegi sut y bydd modiwleiddio yn benodol yn rhoi hwb i ddefnyddio pecynwaith sy鈥檔 haws i鈥檞 ailgylchu a symud at ddewisiadau amgen a all gael eu hailddefnyddio, a hefyd
• Mynegi sut y bydd y ffioedd yn helpu ailgylchu ar raddfa fawr.

Mae鈥檙 Pedair Gwlad hefyd yn disgwyl i Weinyddwr y Cynllun fynd i鈥檙 afael 芒 chynaliadwyedd yn ehangach wrth ddatblygu ei Strategaeth. Disgwylir i Weinyddwr y Cynllun ystyried sut y gall helpu i leihau effeithiau amgylcheddol cynhyrchu, cludo a defnyddio鈥檙 pecynwaith, yn ogystal ag effaith amgylcheddol y pecynwaith pan ddaw鈥檔 wastraff. Disgwylir hefyd iddo gyfrannu鈥檔 llawn at gyflawni rhwymedigaethau rhyngwladol a domestig i ddatgarboneiddio.[3]

Methodoleg asesu ailgylchadwyedd聽

I helpu鈥檙 cynhyrchwyr i wneud y trawsnewidiad hwn mewn pecynwaith, rhaid i Weinyddwr y Cynllun ddatblygu a chynnal methodoleg asesu ailgylchadwyedd a dylai gyhoeddi hon cyn gynted 芒 phosibl ar 么l cael ei sefydlu[4]. Bydd y fethodoleg yn darparu dull safonol i gynhyrchwyr asesu ailgylchadwyedd pecynwaith a bydd yn llywio鈥檙 broses o fodiwleiddio ffioedd y cynhyrchwyr. Dylid diweddaru鈥檙 fethodoleg yn flynyddol yn unol 芒 chylchoedd adrodd pEPR.

Rheoli gwastraff pecynwaith yn effeithlon ac effeithiol gan yr awdurdodau lleol

Rhaid i Weinyddwr y Cynllun gyfrifo a dosbarthu taliadau i鈥檙 awdurdodau lleol am gasglu a gwaredu gwastraff pecynwaith cartref yn effeithlon. Dylai鈥檙 taliadau alluogi gwasanaethau鈥檙 awdurdodau lleol i gyflawni鈥檙 amcanion a nodir yn y datganiad yma a bodloni鈥檙 polis茂au domestig perthnasol ym mhob gwlad[5].听听

Wrth wneud asesiad o gostau gwaredu effeithlon, bydd Gweinyddwr y Cynllun yn ystyried y costau gwaredu y byddai鈥檙 awdurdod lleol yn eu talu pe bai鈥檔 darparu gwasanaeth rheoli gwastraff effeithlon, sef gwasanaeth lle mae鈥檙 costau mor isel ag sy鈥檔 rhesymol bosibl, gan ystyried unrhyw ffactorau eraill sy鈥檔 benodol i鈥檙 awdurdod hwnnw, gan ategu canlyniadau gofynnol y cynllun yr un pryd.

Rhaid i Weinyddwr y Cynllun lunio canllawiau ar y fethodoleg a鈥檙 weithdrefn y bydd yn eu defnyddio a, lle bo鈥檔 berthnasol, y ffactorau y bydd yn eu hystyried wrth asesu effeithlonrwydd cyn gynted ag y bo鈥檔 ymarferol ar 么l cael ei sefydlu.聽 Mae鈥檙 Pedair Gwlad yn disgwyl i鈥檙 canllawiau hyn ffurfio rhan o鈥檙 Cynllun Gweithredol. Rhaid rhoi amcangyfrif i鈥檙 awdurdodau lleol o鈥檙 taliadau a wneir iddyn nhw cyn gynted ag y bo鈥檔 rhesymol ymarferol ar gyfer blwyddyn asesu 2025. Ar gyfer y blynyddoedd dilynol, rhaid i Weinyddwr y Cynllun ddarparu amcangyfrif o鈥檙 taliadau erbyn 1 Tachwedd fan bellaf cyn y flwyddyn asesu honno[6].

O dan Reoliadau Pecynwaith 2024, o 2028 ymlaen rhaid i Weinyddwr y Cynllun asesu i ba raddau y mae pob awdurdod perthnasol yn darparu gwasanaeth rheoli gwastraff effeithiol mewn perthynas 芒 gwastraff pecynwaith cartref. Er hynny, mae鈥檙 Pedair Gwlad yn disgwyl i Weinyddwr y Cynllun gychwyn yr asesiadau hyn cyn hyn pan fo鈥檔 fodlon bod ganddo ddigon o ddata i wneud yr asesiadau hynny.聽 Y rheswm am hyn yw er mwyn sicrhau bod yr awdurdodau lleol yn cael cefnogaeth a chymorth cynnar i wella perfformiad lle bo modd.

Cafodd y metrigau cychwynnol arfaethedig ar gyfer asesu effeithlonrwydd ac effeithiolrwydd costau gwaredu鈥檙 awdurdodau lleol eu cynnwys wrth hysbysu taliadau dangosol i鈥檙 awdurdodau lleol ar 28 Tachwedd 2024.聽 Dylai Gweinyddwr y Cynllun adolygu o leiaf bob blwyddyn y dull a鈥檙 fethodoleg ar gyfer asesu gwasanaeth effeithlon ac effeithiol, er mwyn cyflawni canlyniadau amgylcheddol y cynllun, ac yn y pen draw, cadw deunyddiau o ansawdd uchel mewn defnydd am fwy o amser. Yn ei strategaeth, dylai Gweinyddwr y Cynllun nodi sut mae鈥檔 bwriadu datblygu鈥檙 asesiad yma wrth i ddata am gostau a pherfformiad wella dros amser.

Ymgyrchoedd gwybodaeth gyhoeddus

Rhaid i Weinyddwr y Cynllun ddarparu ymgyrchoedd gwybodaeth gyhoeddus i roi gwybodaeth i ddefnyddwyr a busnesau am sut i ailgylchu, ailddefnyddio a gwaredu pecynwaith, ac atal pecynwaith rhag dod yn sbwriel. Wrth ddatblygu ymgyrchoedd gwybodaeth gyhoeddus, dylai gweinyddwr y cynllun ystyried sut y bydd y rhain yn ategu ymgyrchoedd a ddarperir ar y lefel leol a chenedlaethol ochr yn ochr 芒鈥檙 wybodaeth sydd ar gael ar draws yr ecosystem rheoli gwastraff er mwyn galluogi defnyddwyr a busnesau i chwarae eu rhan, cynyddu ansawdd y deunydd ar gyfer ailgylchu ac ailddefnyddio, a lleihau sbwriel a gwaredu pecynwaith gweddilliol diangen.

Dylai Gweinyddwr y Cynllun nodi ei gynlluniau ar gyfer ymgyrchoedd gwybodaeth gyhoeddus yn ei Strategaeth a nodi鈥檙 ymgyrchoedd a鈥檙 gweithgareddau cyfathrebu penodol y mae鈥檔 bwriadu eu cynnal ar gyfer y flwyddyn nesaf yn ei Gynllun Gweithredol, gan gynnwys sut y bydd y rhain yn cael eu targedu i wella perfformiad ailgylchu ac ailddefnyddio deunyddiau pecynwaith penodol a sut y bydd y rhain yn cael eu teilwra i fynd i鈥檙 afael 芒鈥檙 cyd-destun ym mhob gwlad. Dylai鈥檙 Strategaeth hefyd amlinellu sut y bydd strwythurau llywodraethu ffurfiol yn goruchwylio ymgyrchoedd gwybodaeth gyhoeddus a gweithgareddau cyfathrebu.

Mesur cynnydd ac adrodd arno

Yn ei Strategaeth, mae鈥檔 ofynnol i Weinyddwr y Cynllun nodi sut y bydd yn mesur ac yn adrodd ar gyflawni ei amcanion a鈥檌 ganlyniadau. Bydd y dangosyddion perfformiad allweddol y bydd yn eu defnyddio yn cael eu nodi yn ei Gynllun Gweithredol blynyddol.

Yn ychwanegol, mae鈥檙 Pedair Gwlad yn disgwyl i Weinyddwr y Cynllun ddefnyddio鈥檙 Strategaeth a鈥檙 Cynllun Gweithredol i osod amcanion, nodau a safonau perfformiad ymestynnol sy鈥檔 ystyried disgwyliadau a nodir yn y datganiad polisi yma a chyflawni canlyniadau鈥檙 cynllun a gwasanaeth o safon i fusnesau ac awdurdodau lleol sy鈥檔 rhyngweithio 芒 Gweinyddwr y Cynllun.

Bydd y Pedair Gwlad yn monitro perfformiad Gweinyddwr y Cynllun, gan gynnwys drwy adroddiad blynyddol Gweinyddwr y Cynllun, a disgwylir yr adroddiad cyntaf erbyn 30 Medi 2026 ar gyfer blwyddyn 1 pEPR a phob blwyddyn wedyn.

Os bydd Gweinyddwr y Cynllun yn methu 芒 gosod amcanion, nodau neu ddangosyddion perfformiad sy鈥檔 briodol o ymestynnol, neu鈥檔 methu eu cyflawni, bydd y Pedair Gwlad yn ystyried a yw鈥檔 briodol dibynnu ar eu pwerau yn rheoliad 59 o Reoliadau Pecynwaith 2024 i gyfarwyddo Gweinyddwr y Cynllun yn ffurfiol i gymryd camau neu i beidio 芒 chymryd camau penodedig er mwyn gwella perfformiad.

---

[1] Rheoliadau Rhwymedigaethau Cyfrifoldeb Cynhyrchwyr (Gwastraff Pecynwaith a Phecynwaith) 2024.

[2] Rheoliadau Pecynwaith 2024, rheoliad 127

[3] Rheoliadau Pecynwaith 2024, rheoliad 64(7)

[4] Rheoliadau Pecynwaith 2024, Atodlen 7(7)

[5] Rheoliadau Pecynwaith 2024, rheoliad 73, paragraff 1(c)(v)

[6] Rheoliadau Pecynwaith 2024, rheoliad 74