51茶馆

漏 Hawlfraint y Goron 2022

Trwyddedir y cyhoeddiad hwn o dan delerau鈥檙 Drwydded Llywodraeth Agored f3.0 ac eithrio lle nodir yn wahanol. I weld y drwydded hon, ewch i neu ysgrifennwch at y T卯m Polisi Gwybodaeth, Yr Archifau Cenedlaethol, Kew, Llundain TW9 4DU, neu e- bostiwch: psi@nationalarchives.gov.uk.

Lle rydym wedi nodi unrhyw wybodaeth hawlfraint trydydd parti, bydd angen i chi gael caniat芒d gan ddeiliaid yr hawlfraint dan sylw.

Mae鈥檙 cyhoeddiad hwn ar gael yn

Dylid anfon unrhyw ymholiadau yngl欧n 芒鈥檙 cyhoeddiad hwn atom yn public.enquiries@homeoffice.gov.uk.

ISBN 978-1-5286-3532-5 E02764577 06/22

Argraffwyd ar bapur sy鈥檔 cynnwys isafswm o 40% o ffibr wedi鈥檌 ailgylchu

Argraffwyd yn y DU ganHH Associates Ltd. ar ran Rheolwr Llyfrfa Ei Mawrhydi

Crynodeb

Y canllawiau hyn

Mae鈥檙 canllawiau statudol hyn yn nodi鈥檙 gyfres o bwerau sydd ar gael i鈥檙 heddlu ymateb i wersylloedd diawdurdod ac i fynd i鈥檙 afael ag amrywiaeth o niweidiau鈥檔 gymesur. Mae鈥檔 cynnwys y pwerau a oedd eisoes gan yr heddlu yn Neddf Cyfiawnder Troseddol a Threfn Gyhoeddus 1994 (CJPOA) a phwerau newydd a gyflwynwyd gan Ddeddf yr Heddlu, Troseddu, Dedfrydu a Llysoedd 2022 (鈥淒eddf 2022鈥�). Mae鈥檙 pwerau newydd yn cyflawni ymrwymiad maniffesto鈥檙 Llywodraeth i fynd i鈥檙 afael 芒 gwersylloedd diawdurdod a鈥檙 niweidiau a achosir gan dresmaswyr yn gwrthod gadael tir ac yn achosi niwed i gymunedau a thirfeddianwyr.

Rhaid i鈥檙 Ysgrifennydd Gwladol gyhoeddi鈥檙 canllawiau hyn o dan adran 62F y CJPOA sy鈥檔 ymwneud ag arfer eu pwerau gan yr heddlu o dan a60C i a62E o鈥檙 CJPOA a rheoliadau a wneir o dan adran 67. Mae鈥檙 pwerau鈥檔 cynnwys trosedd newydd o fyw ar dir heb ganiat芒d mewn cerbyd neu gyda cherbyd ag amodau eraill a gyflwynwyd gan Ddeddf 2022. Bwriad y canllawiau hyn yw helpu heddluoedd i arfer y pwerau sydd ar gael iddynt yn y CJPOA, gan gynnwys darpariaethau newydd neu ddiwygiedig a gyflwynwyd gan Ddeddf 2022.

O dan adran 67 o鈥檙 CJPOA, gellir cadw unrhyw gerbydau sydd wedi鈥檜 hatafaelu a鈥檜 symud I ffwrdd gan yr heddlu o dan a62(1), a62C(3), neu a64(4) yn unol 芒 rheoliadau a wnaed gan yr Ysgrifennydd Gwladol. Gwneir Rheoliadau鈥檙 Heddlu (Cadw a Gwaredu Cerbydau Modur) 1995 o dan yr adran hon.

Mae鈥檙 holl bwerau y cyfeirir atynt yn y canllawiau wedi鈥檜 cynllunio i fod yn gymwys i unrhyw un sy鈥檔 byw ar dir heb ganiat芒d ac yn gwrthod gadael sy鈥檔 achosi niwed, yn bodloni鈥檙 amodau ar gyfer camau gorfodi, waeth beth yw eu hil neu ethnigrwydd. Mae鈥檙 Llywodraeth yn disgwyl i鈥檙 heddlu gymryd camau lle y bo鈥檔 briodol yn erbyn unrhyw un sy鈥檔 torri鈥檙 gyfraith. Dylai鈥檙 heddlu hefyd barhau i ystyried eu rhwymedigaethau o dan ddeddfwriaeth hawliau dynol, eu Dyletswydd Cydraddoldeb yn y Sector Cyhoeddus a deddfwriaeth cydraddoldebau ehangach.

Mae鈥檔 dal yn wir bod yr ymateb i wersylloedd diawdurdod ac i unigolion nad ydynt yn gadael tir pan ofynnir iddynt wneud hynny, gan achosi niwed yn yr amodau a nodir, yn gofyn am ymateb amlasiantaethol lleol, dan arweiniad awdurdodau lleol ac a gefnogir gan yr heddlu. Bydd cyngor gweithredol i swyddogion sy鈥檔 delio 芒 gwersylloedd diawdurdod a gynhyrchir gan Gyngor Cenedlaethol Penaethiaid yr Heddlu (NPCC) yn cael ei ddiweddaru yn unol 芒 newidiadau yn Neddf 2022. Mae hefyd ganllawiau unigol ar gyfer ymdrin 芒 gwersylloedd diawdurdod sydd wedi鈥檜 hanelu鈥檔 bennaf at awdurdodau lleol ond y bwriedir iddynt hefyd fod o gymorth i berchnogion neu feddianwyr tir ac eraill yr effeithir arnynt gan wersylloedd diawdurdod neu unigolion sy鈥檔 gwrthod gadael tir ac sy鈥檔 achosi niwed yn yr amodau a ddisgrifir. Mae鈥檙 penderfyniad ynghylch pa bwerau heddlu a ddefnyddir yn parhau i fod yn 么l disgresiwn y swyddog heddlu sy鈥檔 mynychu digwyddiad penodol y mae鈥檔 rhaid iddo, wrth arfer y disgresiwn hwnnw, ystyried y canllawiau hyn o dan adran 62F o鈥檙 CJPOA.

Nid yw鈥檙 darpariaethau gwersylloedd diawdurdod wedi鈥檜 targedu at bobl sy鈥檔 cysgu ar y stryd, nac at y rhai sy鈥檔 dymuno cael mynediad i gefn gwlad ar gyfer hamdden, megis cerddwyr a grwpiau eraill. Bydd y darpariaethau yn gymwys i unrhyw un sy鈥檔 gwerthod gadael tir ac sy鈥檔 achosi niwed, gan fodloni amodau鈥檙 pwerau yn y canllawiau hyn.

Yn y cyd-destun uchod, nod y canllawiau hyn yw:

• cyflwyno鈥檙 holl bwerau newydd yn Neddf 2022 a鈥檙 pwerau presennol yn y CJPOA (a60C i 62E a rheoliadau a wneir o dan adran 67) sydd ar gael i鈥檙 heddlu i fynd i鈥檙 afael 芒 gwersylloedd diawdurdod.
• egluro ystyr termau allweddol o fewn Deddf 2022.
• helpu鈥檙 heddlu i benderfynu ar gamau cymesur.

Nid yw manylion y canllawiau hyn yn cynnwys digwyddiadau lle mae unigolion yn prynu tir ac yn ei feddiannu, gyda chaniat芒d cynllunio neu beidio. Bydd camau gweithredu yn erbyn datblygiad anawdurdodedig yn parhau i gael eu harwain gan yr awdurdod cynllunio lleol.

Beth sydd wedi鈥檌 gyflwyno yn Neddf 2022?

Mae a60C i a60E o鈥檙 CJPOA yn nodi鈥檙 drosedd sy鈥檔 ymwneud 芒 phreswylio ar dir heb ganiat芒d, mewn cerbyd neu gyda cherbyd, a phwerau atafaelu a fforffedu cysylltiedig. Mae rhai pwerau presennol yn y CJPOA hefyd wedi鈥檜 diwygio i gryfhau鈥檙 dapariaethau.

Beth sydd wedi newid i鈥檙 pwerau presennol?

Mae鈥檙 pwerau presennol, sydd mewn rhai achosion wedi鈥檜 cryfhau gan Ddeddf 2022, wedi鈥檜 nodi yn adran 61 i a62E o鈥檙 CJPOA. Mae rheoliadau a wneir o dan a67 yn ymwneud 芒 cherbydau a atafaelir o dan adran 62(1) neu a62C(3).

Mae鈥檙 darpariaethau presennol, fel y cryfhawyd, wedi鈥檜 cynllunio i sicrhau y gellir ymateb I lefelau is o niwed neu aflonyddwch a gyflawnir gan y rhai sy鈥檔 gwrthod gadael tir, na鈥檙 rhai ar gyfer y drosedd newydd, gyda chamau gorfodi cymesur. Lle y bo鈥檔 bosibl, dylai鈥檙 heddlu gysylltu ag awdurdodau lleol wrth asesu pob achos unigol a dibynnu ar y dystiolaeth ym mhob achos i benderfynu ar y pwerau priodol i鈥檞 defnyddio.

Y drosedd newydd

Mae鈥檙 drosedd newydd o dan a60C i a60E o鈥檙 CJPOA fel a ganlyn:

Trosedd sy鈥檔 ymwneud 芒 phreswylio ar dir heb ganiat芒d mewn cerbyd neu gyda cherbyd, fel y cyflwynwyd gan Ddeddf 2022

Prif amodau鈥檙 drosedd- a60C(1)

Trosedd sy鈥檔 ymwneud 芒 phreswylio ar dir heb ganiat芒d mewn cerbyd neu gyda cherbyd yn gymwys:

• a) pan fo鈥檙 person yn 18 oed neu鈥檔 h欧n;
• b) os yw鈥檙 person yn byw, neu yn bwriadu byw, ar dir heb ganiat芒d meddiannydd y tir;
• c) os oes gan berson o leiaf un cerbyd gyda nhw ar y tir neu os yw鈥檔 bwriadu gwneud hynny;
• d) os bodlonir un neu ragor o amodau yn is-adran 60C(4); a
• e) pan wneir cais i鈥檙 person adael a/neu symud ei eiddo gan y meddiannydd, cynrychiolydd y meddiannydd neu gwnstabl.

Cyflwynwyd y drosedd hon gan Ddeddf 2022.

Amodau pellach y drosedd - a60C (2)

Cyflawnir trosedd pan fydd person yn bodloni鈥檙 holl amodau yn a60C (1) ac hefyd un o鈥檙 canlynol:

• a) lle mae person yn methu 芒 chydymffurfio 芒鈥檙 cais i adael cyn gynted ag sy鈥檔 rhesymol yn ymarferol; neu
• b) os bydd person yn dychwelyd i鈥檙 tir neu yn mynd ar y tir gyda鈥檙 bwriad o fyw yno heb gael caniat芒d ac sydd, neu鈥檔 bwriadu cael cerbyd gyda nhw, o fewn 12 mis i鈥檙 cais gael ei wneud.

Amodau penodol sy鈥檔 gysylltiedig 芒 niwed - a60C (4)

Bydd person yn cael ei gyhuddo o gyflawni鈥檙 drosedd hon os yw wedi achosi, neu鈥檔 debygol o achosi, difrod, aflonyddwch neu ofid sylweddol ac wedi bodloni鈥檙 amodau eraill yn adran 60C(1) a (2).

Rhaid i gwnstabl ystyried a yw鈥檙 person wedi achosi neu鈥檔 debygol o achosi difrod, aflonyddwch neu ofid sylweddol. Am ddiffiniad o beth a olygir fel difrod, aflonyddwch a gofid sylweddol, gweler pennawd 鈥榮ylweddol鈥� isod.

O dan a60C(4), gall person gyflawni鈥檙 drosedd os nad yw ar y tir eto ac os yw鈥檔 debygol o achosi difrod, aflonyddwch neu ofid sylweddol. Gellir gweld rhagor o fanylion yn yr is-adran 鈥榯ebygol o achosi鈥� ymhellach ymlaen yn y canllawiau hyn.

Os bydd person yn cyflawni difrod, aflonyddwch neu ofid sylweddol ac yna鈥檔 gadael ymhellach i鈥檙 cais gan y meddiannydd/ei gynrychiolydd/cwnstabl, ni fydd y drosedd a60C yn gymwys oni bai ei fod yn dychwelyd i鈥檙 tir o fewn y cyfnod gwaharddedig o 12 mis. Fodd bynnag, mae鈥檔 bosib y gallai troseddau eraill sy鈥檔 ymwneud 芒 difrod wedi鈥檜 cyflawni a dylid archwilio opsiynau lle y bo鈥檔 briodol.

P诺er cysylltiedig i atafaelu a chadw cerbydau/eiddo arall - a60D

Bydd yr heddlu yn gallu arfer pwerau arestio ac atafaelu yn gysylltiedig 芒鈥檙 drosedd. Mae p诺er atafaelu yn cynnwys p诺er i atafaelu cerbyd ond nid yw鈥檔 gyfyngedig i hyn.

Os yw cwnstabl yn amau鈥檔 rhesymol bod trosedd wedi鈥檌 chyflawni o dan adran 60C, gall y cwnstabl atafaelu a symud i ffwrdd unrhyw eiddo perthnasol y mae鈥檔 ymddangos i鈥檙 cwnstabl:

• a) i berthyn i鈥檙 person sy鈥檔 cael ei amau o fod wedi cyflawni鈥檙 drosedd;
• b) i fod gan y person; neu
• c) i fod o dan reolaeth y person

Mae a60D(2)(a) yn darparu y gellir atafaelu cerbyd 鈥榖le bynnag y鈥檌 lleolir鈥� os yw鈥檙 cwnstabl yn amau bod y person wedi cyflawni鈥檙 drosedd o dan a60C neu鈥檔 bwriadu gwneud hynny. I atafaelu 鈥榚iddo arall鈥�, rhaid iddo fod ar y tir a oedd yn ddarostyngedig i鈥檙 cais i adael, fel y darperir gan adran 60D(2)(b).

Mae a60D(10) yn galluogi person i adfer eiddo os yw鈥檔 bodloni鈥檙 prif swyddog bod yr eiddo鈥檔 perthyn i鈥檙 person ar y pryd ac yn perthyn iddynt ar adeg y drosedd dybiedig o dan a60C.

Mae a60D(11) yn atal person arall rhag adfer y cerbyd sydd wedi鈥檌 atafael pan fo prif swyddog yr heddlu yn credu鈥檔 rhesymol fod y cerbyd ym meddiant neu reolaeth y troseddwr gyda chaniat芒d y person hwnnw ar adeg y drosedd.

Caiff prif swyddog perthnasol yr heddlu gadw unrhyw eiddo sydd wedi鈥檌 atafaelu o dan is-adran (1) tan ddiwedd y cyfnod o dri mis sy鈥檔 dechrau ar ddiwrnod yr atafaeliad neu, os cychwynnir achos troseddol, hyd nes y daw鈥檙 achos hwnnw i ben.

Os penderfynir peidio 芒 chyhuddo鈥檙 person, rhaid dychwelyd yr eiddo i鈥檙 person y credir sy鈥檔 berchennog cyn gynted ag y bo鈥檔 ymarferol.

Os na all prif swyddog heddlu, ar 么l ymchwiliad rhesymol, adnabod perchennog y cerbyd:

• a) rhaid i鈥檙 prif swyddog wneud cais i lys ynadon am gyfarwyddiadau, a
• b) rhaid i鈥檙 llys wneud gorchymyn am sut i ymdrin 芒鈥檙 eiddo.

P诺er cysylltiedig ar gyfer fforffedu - a60E

Os caiff person ei gollfarnu o鈥檙 drosedd o dan a60C, caiff y llys orchymyn i unrhyw gerbyd/eiddo arall sydd wedi鈥檌 atafaelu o dan a60D a鈥檌 gadw gan yr heddlu gael ei fforffedu.

Cosbau

Y gosb uchaf am y drosedd fydd tri mis o garchar neu ddirwy nad yw鈥檔 fwy na lefel 4 (拢2,500) ar y raddfa safonol, neu鈥檙 ddau.

Esgus rhesymol

Ni fydd person yn cael ei gyhuddo o gyflawni鈥檙 drosedd os gall ddangos bod ganddo esgus rhesymol dros fethu 芒 chydymffurfio 芒 chais i adael cyn gynted ag y bo鈥檔 rhesymol ymarferol a symud ei eiddo neu, ar 么l cael y cais, mynd ar y tir (neu ddychwelyd iddo) gyda鈥檙 bwriad o fyw yno heb ganiat芒d o fewn 12 mis i鈥檙 cais.

鈥沦测濒飞别诲诲辞濒鈥�

Bydd amgylchiadau ffeithiol pob achos yn penderfynu a yw lefel 鈥榮ylweddol鈥� o ddifrod, aflonyddwch neu ofid wedi鈥檌 achosi neu鈥檔 debygol o gael ei achosi a mater i鈥檙 heddlu a鈥檙 llysoedd fydd asesu hyn.

Bydd yr asesu hyn yn dibynnu ar ffeithiau unigol pob achos; mae鈥檔 bwysig cofio bod yn rhaid i achos o ddifrod, aflonyddwch neu ofid sylweddol gael ei achosi neu鈥檔 debygol o gael ei achosi gan ymddygiad neu breswyliad y person ar y tir. Gallai niwed, aflonyddwch neu ofid o鈥檙 fath gynnwys, ond heb fod yn gyfyngedig i:

• a) cymunedau lleol yn cael eu hatal rhag cael mynediad i gyfleusterau neu eu defnyddio, megis meysydd chwaraeon ysgol, parciau a meysydd parcio.
• b) mae eiddo ar y tir wedi鈥檌 ddifrodi neu lle mae鈥檙 tir ei hun wedi鈥檌 ddifrodi, gan gynnwys tir amaethyddol.
• c) mae gorfodi mynediad i鈥檙 tir wedi achosi difrod i osodiadau neu ffitiadau.
• d) mae鈥檙 amgylchedd wedi鈥檌 ddifrodi, gan gynnwys taflu gormod o sbwriel, tipio anghyfreithlon, s诺n gormodol ac arogleuon o wastraff neu fwg oherwydd coelcerthi.
• e) ymyrryd 芒 chyflenwadau d诺r, ynni neu danwydd.
• f) effeithio ar allu gweithwyr neu gwsmeriaid i gael mynediad i ganolfannau siopa, busnesau neu dir amaethyddol, os yw hyn yn arwain at golli defnydd cyfreithlon o鈥檙 tir.
• g) gofid a achosir gan ymddygiad sarhaus fel cam-drin geiriol ac ymddygiad bygythiol. Gall hyn gynnwys elfen o ofid sy鈥檔 newid ymddygiad.

Dyma rai o鈥檙 ffactorau y gallai鈥檙 heddlu eu hystyried wrth asesu a yw difrod, aflonyddwch neu ofid yn sylweddol. Os yw鈥檙 heddlu o鈥檙 farn nad yw鈥檙 niwed yn sylweddol, yna ni fyddai鈥檙 drosedd o dan adran 60C yn berthnasol. Fodd bynnag, gellid defnyddio pwerau o dan a61 ac a62A o CJPOA 1994 o hyd, ond rhaid bod yr amodau鈥檔 cael eu bodloni.

Gallai rhai o鈥檙 ffactorau y bydd angen i鈥檙 heddlu eu hystyried gan feddwl am ymateb gorfodi priodol hefyd gynnwys:

• Sut mae deiliaid y tir a defnyddwyr y tir yn cael eu heffeithio? Os nad yw鈥檔 bosib i dimau chwaraeon lleol ddefnyddio鈥檙 cyfleusterau oherwydd difrod a achosir gan bobl sy鈥檔 byw neu yn bwriadu byw ar dir, neu oherwydd bod tir wedi鈥檌 rwystro, yna gellid ystyried bod hyn yn ddifrod neu amharu sylweddol. Mae maint a graddfa鈥檙 tir a feddiannir/difrod a achosir yn berthnasol wrth ystyried sut bydd meddiannydd a defnyddwyr tir yn cael eu heffeithio.

• Pa mor aml ydy鈥檙 tir yn cael ei ddefnyddio? Gallai pobl sy鈥檔 byw neu鈥檔 bwriadu byw ar ystad ddiwydiannol neu faes parcio canolfan siopa amharu鈥檔 sylweddol ar allu pobl i fynd o gwmpas eu busnes cyfreithlon a chael effaith ar fasnach. Fodd bynnag, os bydd gwersyll diawdurdod yng nghornel cae neu barc lleol, yna efallai na fydd yn achosi aflonyddwch sylweddol.

• Pa difrod sy鈥檔 digwydd i鈥檙 amgylchedd? Ni fydd y llysoedd o鈥檙 farn bod ychydig o sbwriel yn gyfystyr 芒 difrod sylweddol i鈥檙 tir. Fodd bynnag, gall yr heddlu/llysoedd ystyried bod arogleuon gormodol, s诺n, coelcerthi a mwy o sbwriel yn sylweddol.

Ni ddylid ystyried yr uchod yn rhestr gynhwysfawr. Efallai y bydd posibiliadau wedi鈥檜 rhestru uchod y gallai llys eu hystyried i fodloni鈥檙 trothwy 鈥渟ylweddol鈥� mewn rhai amgylchiadau. Bydd disgwyl i鈥檙 heddlu ddelio 芒 phob achos yn unigol a phenderfynu drwy gasglu tystiolaeth a yw鈥檙 trothwy i fod yn sylweddol wedi鈥檌 fodloni. Os nad yw鈥檙 trothwy wedi鈥檌 fodloni, yna gellir defnyddio pwerau CJPOA eraill.

Pwerau presennol a phwerau cryfach i symud tresmaswyr oddi ar dir

Pwerau presennol i symud tresmaswyr oddi ar dir fel y cyflwynwyd yn y CJPOA ac a ddiwygiwyd gan Ddeddf 2022

P诺er i symud tresmaswyr sydd 芒 phwrpas cyffredin o fyw ar dir

Mewn achosion lle nad oes unrhyw niwed sylweddol wedi鈥檌 gyflawni gan dresmaswyr, gall yr heddlu benderfynu cymryd camau gorfodi eraill gan ddefnyddio a61 Deddf Cyfiawnder Troseddol a Threfn Gyhoeddus 1994, ond rhaid bod yr amodau ar gyfer hyn yn cael eu bodloni.

Mae a61yn rhoi pwerau i鈥檙 heddlu gyfarwyddo tresmaswyr ar dir sydd 芒 phwrpas cyffredin o fyw yno am unrhyw gyfnod.

Mae鈥檙 p诺er hwn yn gymwys pan fydd uwch swyddog yn credu鈥檔 rhesymol fod dau neu fwy o bobl yn tresmasu ar dir gyda鈥檙 diben o fyw yno, bod y meddiannydd wedi cymryd camau rhesymol i ofyn iddynt adael, ac mae unrhyw un o鈥檙 canlynol wedi digwydd:

• a) mae unrhyw un o鈥檙 tresmaswyr wedi achosi difrod, aflonyddwch, neu ofid neu
• b) bod gan y tresmaswyr chwe cherbyd neu fwy ar y tir.

Mae鈥檙 amodau y gellir eu dal gan y p诺er i gyfarwyddo o dan 61(1) (a) wedi鈥檜 hymestyn o dan Ddeddf 2022. Mae鈥檙 rhain yn dyblygu鈥檙 difrod, aflonyddwch a鈥檙 gofid sydd wedi鈥檜 cynnwys yn y drosedd newydd, ond nid oes angen iddynt fod yn 鈥榮ylweddol鈥�.

Mae methu 芒 chydymffurfio 芒鈥檙 cyfarwyddyd, drwy wrthod gadael y tir cyn gynted ag y bo鈥檔 rhesymol yn ymarferol a heb esgus rhesymol, yn drosedd.

Yn yr un modd, mae鈥檔 drosedd i dresmaswr sydd wedi gadael y tir yn unol 芒 chyfarwyddyd i鈥檞 ddychwelyd fel tresmaswr o fewn 12 mis i鈥檙 cyfarwyddyd gael ei roi. Mae鈥檙 cyfnod dychwelyd gwaharddedig wedi鈥檌 ymestyn o 3 mis i 12 mis o dan Ddeddf 2022. Os bydd yr amod yn cael ei dorri, heb esgus rhesymol, bydd yr heddlu yn gallu arfer pwerau arestio ac atafaelu.

Os bydd cwnstabl yn amau鈥檔 rhesymol bod person wedi methu 芒 symud ei gerbyd fel y gofynnwyd iddo, heb esgus rhesymol, neu wedi dychwelyd i鈥檙 tir fel tresmaswr o fewn 12 mis o鈥檙 cyfarwyddyd yn cael ei roi i adael, bydd cwnstabl yn gallu atafaelu a symud y cerbyd hwnnw o dan a62 o鈥檙 CJPOA.

Fel y cyflwynwyd gan Ddeddf 2022, gellir rhoi cyfarwyddyd o dan a61 i dresmaswyr ar dir sy鈥檔 rhan o briffordd lle bodlonir yr amodau eraill.

Os nad oes unrhyw niwed sylweddol wedi鈥檌 gyflawni, yna gall yr heddlu ddefnyddio pwerau a61 a gall awdurdodau lleol ddefnyddio pwerau eraill sydd eisoes ar gael iddynt.

Pwerau鈥檙 Heddlu i gyfeirio tresmaswyr i safle arall

Mae gan yr heddlu bwerau o dan a62A o鈥檙 CJPOA i gyfarwyddo tresmaswyr i adael tir a symud unrhyw gerbyd ac eiddo o鈥檙 tir lle mae cae addas ar gael ar safle carafannau mewn mannau eraill yn ardal yr awdurdod lleol, ar yr amod bod o leiaf un tresmaswr gyda鈥檙 diben o fyw yno, un cerbyd sy鈥檔 bresennol ar y tir ac mae meddiannydd neu berson sy鈥檔 gweithredu ar ei ran wedi gofyn i鈥檙 heddlu symud y tresmaswyr.

Mae methu 芒 chydymffurfio 芒鈥檙 cyfarwyddyd, drwy wrthod gadael y tir cyn gynted ag y bo鈥檔 rhesymol yn ymarferol, heb esgus rhesymol, yn drosedd o dan a62B. Yn yr un modd, mae person yn cyflawni trosedd os yw鈥檔 mynd i mewn i unrhyw dir yn ardal yr awdurdod lleol perthnasol fel tresmaswr gyda鈥檙 bwriad o fyw yno o fewn 12 mis o鈥檙 cyfarwyddyd yn cael ei roi.

Yn unol ag a62C, os bydd cyfarwyddyd o dan a62A(1) yn cael ei dorri, heb esgus rhesymol, bydd yr heddlu鈥檔 gallu arfer pwerau arestio ac atafaelu.

Rheoliadau鈥檙 Heddlu (Cadw a Gwaredu Cerbydau) 1995/723

O dan a67 o鈥檙 CJPOA, gellir cadw unrhyw gerbydau sydd wedi鈥檜 hatafaelu a鈥檜 symud gan yr heddlu o dan a62(1), 62C(3), neu 64(4) yn unol 芒 rheoliadau a wnaed gan yr Ysgrifennydd Gwladol. Gwneir Rheoliadau鈥檙 Heddlu (Cadw a Gwaredu Cerbydau) 1995/723 o dan yr adran hon.

Mae鈥檙 rheoliadau hyn yn darparu ar gyfer cadw, diogelu, gwaredu a dinistrio cerbydau a atafaelir o dan y pwerau hynny, gan yr heddlu neu bersonau a awdurdodwyd gan brif swyddog yr heddlu perthnasol.

O dan Rheoliad 4, mae鈥檔 ofynnol i鈥檙 awdurdod sy鈥檔 cadw鈥檙 cerbyd dan glo gymryd camau i roi hysbysiad i鈥檙 person yr atafaelwyd y cerbyd ganddo yn ei gwneud yn ofynnol iddynt hawlio鈥檙 cerbyd o fewn 21 diwrnod o鈥檙 diwrnod y rhoddir hysbysiad. Rhaid i鈥檙 hysbysiad ddatgan, oni bai bod y cerbyd yn cael ei hawlio ar neu cyn y dyddiad hwnnw, bod yr awdurdod yn bwriadu ei ddinistrio neu ei waredu. Rhaid i鈥檙 hysbysiad hefyd nodi y gallai fod rhaid i鈥檙 person hwnnw dalu ffioedd ac y gellir cadw鈥檙 cerbyd hyd nes bod y ffioedd yn cael eu talu.

Nodir lefel y ffioedd yn Rheoliad 9.

Os nad yw鈥檙 awdurdod yn gallu cyflwyno hysbysiad i berchennog y cerbyd, neu os yw鈥檙 person hwnnw yn gwrthod symud y cerbyd, caiff yr awdurdod waredu neu ddinistrio鈥檙 cerbyd yn unol 芒 Rheoliad 6.

Mae rheoliad 6(5)(a) yn darparu, yn ddarostyngedig i Rheoliadau 6(5)(b) neu (c), na chaniateir i鈥檙 cerbyd gael ei waredu/ei ddinistrio cyn 3 mis o鈥檙 dyddiad atafael

Mae rheoliad 8 yn darparu, pan werthir cerbyd, bod yr enillion net o werthu yn daladwy i berchennog cerbyd, os bydd, o fewn blwyddyn i鈥檙 gwerthiant, yn bodloni鈥檙 awdurdod mai nhw oedd perchennog y cerbyd.

Digolledu i ddioddefwyr trosedd

Pan fydd troseddwr (sy鈥檔 cynnwys oedolyn neu sefydliad) yn cael ei gollfarnu o drosedd, mae a133 ac a134 Deddf Dedfrydu 2020 yn rhoi鈥檙 p诺er i鈥檙 llysoedd troseddol yng Nghymru a Lloegr osod gorchymyn digolledu. Mae gorchymyn digolledu yn ei gwneud yn ofynnol i鈥檙 troseddwr dalu am unrhyw anaf, colled neu ddifrod personol sy鈥檔 deillio o鈥檙 drosedd. Rhaid i鈥檙 llys roi rhesymau os yw鈥檔 penderfynu peidio 芒 gwneud gorchymyn lle mae un ar gael.

Gellir gosod gorchymyn digolledu fel dedfryd yn ei hun, neu fel gorchymyn atodol ochr yn ochr 芒 dedfryd arall megis dirwy neu orchymyn cymunedol.

Mae a135 Deddf Dedfrydu 2020 yn darparu bod rhaid i orchymyn digolledu bennu鈥檙 swm sydd i鈥檞 dalu, a bod yn rhaid i鈥檙 swm fod yn briodol yn 么l y llys wrth ystyried unrhyw dystiolaeth, gan gynnwys unrhyw sylwadau a wneir gan y troseddwr neu鈥檙 erlynydd. Nid oes terfyn statudol ar swm y digolledu y gellir ei osod ar gyfer troseddwr sy鈥檔 18 oed neu鈥檔 h欧n. Fodd bynnag, wrth benderfynu a ddylid gwneud gorchymyn digolledu, ac wrth benderfynu ar y swm sydd i鈥檞 dalu o dan orchymyn o鈥檙 fath, rhaid i鈥檙 llys ystyried dull talu鈥檙 troseddwr.

Mae a137(4) Deddf Dedfrydu 2020 yn ei gwneud yn glir y gellir dyfarnu digolledu mewn perthynas 芒 chostau penodol sy鈥檔 gysylltiedig 芒 throseddau penodol sy鈥檔 ymwneud 芒 gwastraff, a byddai鈥檙 rhain yn gyfystyr 芒 cholled neu ddifrod at ddibenion gwneud gorchymyn digolledu. Gellir gwneud gorchymyn iawndal o blaid awdurdod lleol.

Defnyddio鈥檙 canllawiau

Wrth benderfynu ar y camau gorfodi priodol i鈥檞 cymryd mewn perthynas 芒鈥檙 drosedd newydd a phwerau gorfodi presennol CJPOA, dylai鈥檙 heddlu barhau i ystyried holl ffeithiau pob achos yn unigol. Bydd cyngor gweithredol NPCC ar gyfer mynd i鈥檙 afael 芒 gwersylloedd diawdurdod a chanllawiau unigol yr heddlu yn darparu arferion gorau gweithredol a gellir eu defnyddio ochr yn ochr 芒鈥檙 canllawiau statudol hyn.

Mae鈥檙 darpariaeth 鈥榯ebygol o achosi鈥� difrod, aflonyddwch neu ofid yn berthnasol i鈥檙 drosedd ac nid i鈥檙 darpariaethau presennol yn a61 neu a62.

Mae ystyriaethau posibl i鈥檙 heddlu yn cynnwys (ond heb fod yn gyfyngedig i) lefelau鈥檙 niwed canlynol a achoswyd ac, ar gyfer y drosedd newydd yn unig, lefelau鈥檙 niwed y mae person yn 鈥榙ebygol o鈥檌 achosi鈥�:

• a) niwed sydd wedi鈥檌 achosi gan y person.
• b) pa ymyrraeth y mae person wedi鈥檌 achosi i adnoddau lleol megis cyflenwadau nwy a thrydan drwy eu presenoldeb, eu presenoldeb tebygol neu eu hymddygiad ar y tir.
• c) niwed sydd wedi鈥檌 achosi gan y person i鈥檙 amgylchedd lleol, megis s诺n neu arogleuon gormodol drwy ei bresenoldeb, ei bresenoldeb tebygol neu ei ymddygiad ar y tir.
• d) ymyrryd 芒 gallu pobl i gael mynediad i鈥檙 tir neu ei ddefnyddio drwy bresenoldeb, presenoldeb tebygol neu ymddygiad y person ar y tir.
• e) ymyrraeth bosibl 芒 mwynhad heddychlon tai cyfagos.
• f) niwed i gysylltiadau cymunedol da.
• g) gofid a achosir gan ymddygiad camdriniol a/neu iaith neu ysgrifen neu arwyddion bygythiol, camdriniol neu sarhaus.
• h) risg o anhrefn cyhoeddus neu ddiogelwch y cyhoedd.

Mae鈥檙 drosedd a60C ond yn berthnasol i鈥檙 unigolion hynny sy鈥檔 cyflawni neu sy鈥檔 debygol o gyflawni difrod, aflonyddwch neu ofid sylweddol.

Gwrthod gadael

Gellir gwneud cyfarwyddyd a61 i adael yn erbyn pob tresmaswr hyd yn oed os mai un aelod o鈥檙 gwersyll yn unig sy鈥檔 achosi鈥檙 difrod, yr aflonyddwch neu鈥檙 gofid, ond rhaid bod dau dresmaswr neu fwy ar y tir gyda鈥檙 bwriad o fyw yno. Gellir hefyd gwneud cyfarwyddyd i adael yn erbyn pob tresmaswr os na achosir unrhyw ddifrod, aflonyddwch na gofid ond mae chwech neu fwy o gerbydau ar y tir hwnnw. Mae a61 yn dibynnu ar gamau rhesymol yn cael eu cymryd gan y meddiannydd, neu ar ei ran, i ofyn i鈥檙 tresmaswyr adael ym mhob achos cyn y gellir defnyddio pwerau鈥檙 heddlu.

O dan a61, os bydd person yn methu 芒 chydymffurfio 芒鈥檙 cais i adael cyn gynted ag y bo鈥檔 ymarferol (a fydd yn dibynnu ar ffeithiau鈥檙 achos), neu os yw鈥檔 dychwelyd fel tresmaswr i鈥檙 lleoliad o fewn 12 mis i鈥檙 cyfarwyddyd, heb esgus rhesymol, yna mae鈥檔 cyflawni trosedd a61.

Beth yw鈥檙 diffiniad o esgus rhesymol?

Gall person ddangos bod ganddo esgus rhesymol dros wrthod gadael y tir cyn gynted ag y bo鈥檔 rhesymol yn ymarferol neu am ddychwelyd eto o fewn y cyfnod gwaharddedig.

Bydd disgwyl i鈥檙 heddlu ystyried beth yw esgus rhesymol yn dibynnu ar amgylchiadau ffeithiol pob achos unigol.

Mae鈥檔 annhebygol y bydd yr enghreifftiau canlynol yn cael eu hystyried i fod yn esgusodion resymol:

• a) mae鈥檙 cerbyd wedi torri i lawr; mae鈥檙 ddeddfwriaeth yn datgan bod cerbyd yn unrhyw gerbyd, p鈥檜n a yw mewn cyflwr addas i鈥檞 ddefnyddio ar ffyrdd ai peidio ac yn cynnwys unrhyw ffr芒m neu gorff cerbyd, gyda neu heb olwynion;
• b) mynychu digwyddiadau;
• c) mynychu apwyntiad, oni bai bod yr heddlu a鈥檙 llysoedd, am resymau meddygol, yn barnu bod esgus rhesymol dros fyw ar dir heb ganiat芒d yn gymwys.

Materion lles

Dylai鈥檙 heddlu sicrhau, yn unol 芒鈥檜 rhwymedigaethau ehangach o ran cydraddoldeb a hawliau dynol, y cynhelir ymholiadau lles priodol i benderfynu a oes anghenion brys yn cael eu cyflwyno gan y rhai ar wersylloedd diawdurdod ac, lle bo angen, bod yr asiantaethau priodol (gan gynnwys Awdurdodau Lleol) yn cael eu cynnwys cyn gynted 芒 phosibl.

Dylai鈥檙 heddlu ymdrin 芒 phob achos yn unigol. Mae hyn yn cynnwys ystyried yr effaith bosibl y gallai rhoi cyfarwyddyd i adael, arestio person, neu ymafael mewn cerbyd ei chael ar y teuluoedd dan sylw ac ar y rhai sy鈥檔 agored i niwed, cyn gwneud penderfyniad gorfodi.

Os oes angen, gellid gohirio cymryd camau gorfodi yn erbyn y rhai ar y gwersyll diawdurdod tra bod anghenion lles brys yn cael sylw.

Mae gan yr heddlu bwerau i weithredu lle mae niwed sylweddol wedi鈥檌 achosi. Mater i鈥檙 heddlu yw penderfynu ar gamau gorfodi cymesur yn seiliedig ar amgylchiadau a thystiolaeth pob achos.

Cydraddoldeb

Mae Deddf Cydraddoldeb 2010 yn ei gwneud yn anghyfreithlon i drin 芒 rhywun yn llai ffafriol nag eraill oherwydd ei nodwedd warchodedig, gan gynnwys hil (sy鈥檔 cynnwys tarddiad ethnig neu genedlaethol a chenedligrwydd unigolyn).

Mae Dyletswydd Cydraddoldeb y Sector Cyhoeddus, o dan a149 Deddf Cydraddoldeb 2010, yn gymwys i鈥檙 heddlu (fel awdurdod cyhoeddus) ac yn gosod dyletswydd ar yr heddlu i ystyried yr angen i ddileu gwahaniaethu, hyrwyddo cyfleoedd cyfartal a meithrin cysylltiadau da rhwng pobl o wahanol grwpiau hiliol.

Cydnabyddir bod Sipsiwn, Roma a Theithwyr Gwyddelig, pob un yn gr诺p hiliol penodol, yn rhannu nodwedd warchodedig o dan Ddeddf Cydraddoldeb 2010. Mae dilyn ffordd nomadaidd o fyw yn gyfreithlon. Mae gan y gymuned Sipsiwn, Roma a Theithwyr ffordd unigryw o fyw ac efallai y bydd angen i鈥檞 ffordd o fyw gael ei ystyried yn wahanol i gymunedau eraill neu鈥檙 gymdeithas ehangach.

Mae gan aelodau o鈥檙 gymuned Sipsiwn, Roma, Teithwyr, fel pob aelod o鈥檙 cyhoedd, yr hawl i barch at fywyd preifat a theuluol o dan Erthygl 8 Deddf Hawliau Dynol 1998.

Mae鈥檙 Llys Ewropeaidd wedi cydnabod bod ffordd nomadaidd o fyw yn ganolog i hunaniaeth Sipsiwn a Theithwyr.

Fodd bynnag, ni ddylai鈥檙 heddlu, ochr yn ochr 芒 chyrff cyhoeddus eraill, roi gormod o bwysau ar ddeddfwriaeth hawliau dynol a chydraddoldeb. Mae gan yr heddlu bwerau cryf i ddelio 芒 gwersylloedd diawdurdod ac wrth benderfynu pa gamau i鈥檞 cymryd, dylent ystyried y niwed a achosir gan y gwersyll diawdurdod (gan gynnwys y rhai a restrir ar dudalen 5 a 6) ac y gallai unigolyn gael ei amddifadu o鈥檌 eiddo lle darperir ar gyfer hyn yn 么l y gyfraith a lle mae cyfiawnhad dros wneud hynny er budd y cyhoedd.

Nid yw deddfwriaeth hawliau dynol yn atal gweithredu i ddiogelu adnoddau lleol a鈥檙 amgylchedd lleol; i gynnal trefn a diogelwch y cyhoedd; a diogelu iechyd y cyhoedd.

Mae鈥檙 cydbwysedd angenrheidiol rhwng buddiannau a hawliau teithwyr a phreswylwyr sefydlog yn adlewyrchu鈥檙 sefyllfa o ran hawliau cymwys yn Neddf Hawliau Dynol 1998/Confensiwn Ewropeaidd ar Hawliau Dynol (鈥淓CHR鈥�) a鈥檙 angen i gynnal cysylltiadau cymunedol da o dan Ddeddf Cydraddoldeb 2010.

Tebygol o achosi

Mewn perthynas 芒鈥檙 drosedd newydd o dan a60C yn unig, bydd person yn cyflawni trosedd os yw wedi achosi, neu鈥檔 debygol o achosi, difrod, aflonyddwch neu ofid sylweddol tra鈥檔 byw yno neu鈥檔 bwriadu byw yno. Mae hyn yn galluogi鈥檙 heddlu i atal niwed sylweddol pellach, yn hytrach nag aros nes bod difrod wedi digwydd eto, mewn lleoliad arall neu鈥檙 un lleoliad cyn gweithredu. Mae hyn yn ddefnyddiol iawn pan fydd rhai sy鈥檔 achosi difrod, yn gadael ac yn symud i ardal arall nad yw鈥檔 bell i ffwrdd neu鈥檔 dychwelyd, heb gael caniat芒d y meddiannydd.

Fel y mae gyda throseddau eraill, bydd angen i鈥檙 heddlu gasglu tystiolaeth i ffurfio sail resymol dros amau bod person wedi cyflawni鈥檙 drosedd a bydd y drosedd ond wedi cael ei chyflawni lle mae amodau penodol wedi鈥檜 bodloni.

Bwriadu byw

Fel y mae gyda 鈥榯ebygol o achosi鈥�, bydd angen i鈥檙 heddlu asesu pob achos yn unigol ac ystyried a oes bwriad i fyw yno. Un enghraifft o hyn yw lle na fyddai person ar y tir eto ond ei fod mewn cerbyd yn agos iawn i鈥檙 tir ac mae eisoes wedi gosod nifer o鈥檌 feddiannau ar y tir, gan awgrymu bwriad posibl i fyw yno.

Atal gwersyll diawdurdod rhag dychwelyd

Dilyn camau gorfodi

Pan fydd tresmaswr neu wersyll diawdurdod yn dychwelyd o dan yr amodau a bennir a lle mae鈥檙 heddlu wedi defnyddio eu pwerau o dan CJPOA fel y diwygiwyd gan Ddeddf 2022 i鈥檞 dileu, dylai鈥檙 heddlu ystyried cymryd camau gorfodi pellach.

Dyma鈥檙 amgylchiadau lle dylai鈥檙 heddlu ystyried camau gorfodi pellach:

• trosedd a60C - pan fydd person yn dychwelyd gyda鈥檙 bwriad o fyw yno mewn cerbyd neu gyda cherbyd o fewn 12 mis i gael ei gyfarwyddo i adael, heb esgus rhesymol.
• trosedd a61 鈥� pan fydd person wedi gadael y tir ar 么l cael cyfarwyddyd i adael, yn dychwelyd i鈥檙 tir eto fel tresmaswr o fewn cyfnod o 12 mis heb esgus rhesymol.

Dylai fod gan yr heddlu systemau wedi鈥檜 sefydlu i gofnodi data fel y gallant wybod a yw tresmaswr neu wersyll yn dychwelyd i鈥檙 un lleoliad neu鈥檔 symud i leoliad arall i gyflawni (neu mewn rhai achosion yn debygol o gyflawni) trosedd er mwyn gwneud y defnydd gorau o鈥檜 pwerau gorfodi.

Ffynonellau ychwanegol o wybodaeth

Gallai鈥檙 heddlu hefyd gyfeirio at y dogfennau canllawiau a鈥檙 adnoddau canlynol: Dealing with illegal and unauthorised encampments - 51茶馆 (www.gov.uk)

Rhestr termau

Priffordd: Gellir dehongli hyn yn fras. Ym Mwrdeistref Southwark yn Llundain ac Un arall v. Trafnidiaeth Llundain [2018] UKSC 63, roedd y Goruchaf Lys o鈥檙 farn bod priffordd yn 鈥渇fordd lle mae gan y cyhoedd hawliau tramwy, boed ar droed, ar gefn ceffyl neu mewn (neu ar) cerbydau鈥�.

Deddf Hawliau Dynol 1998: Deddf a basiwyd ym 1998, ac a ddaeth i rym ym mis Hydref 2000, sy鈥檔 ei gwneud yn ofynnol i bob awdurdod cyhoeddus weithredu yn unol 芒鈥檙 hawliau a鈥檙 rhwymedigaethau a nodir yn y Ddeddf.

Tir: Nid yw鈥檔 cynnwys adeiladau ac eithrio鈥� (a) adeiladau amaethyddol o fewn ystyr paragraff 3 i 8 o Atodlen 5 i yn Neddf Cyllid Llywodraeth Leol 1988, neu (b) henebion cofrestredig o fewn ystyr Deddf Henebion ac Ardaloedd Archeolegol 1979.

Cymesuredd: Y syniad na ddylai camau gorfodi fynd ymhellach na鈥檙 angen i atal neu fynd i鈥檙 afael 芒鈥檙 niwed a gyflawnwyd neu sy鈥檔 debygol o gael ei gyflawni ac y dylid sicrhau cydbwysedd teg rhwng hawliau鈥檙 unigolyn a buddiannau鈥檙 gymuned.

Meddiannydd: Y person sydd 芒 hawl i feddiannu鈥檙 tir yn rhinwedd yst芒d neu fuddiant a ddelir gan y person, gan gynnwys person sy鈥檔 rhentu鈥檙 tir.

Eiddo perthnasol:

• cerbyd y mae鈥檙 heddlu鈥檔 amau bod y person wedi neu鈥檔 bwriadu ei gael gydag ef at ddibenion y drosedd o dan adran 60C neu
• unrhyw eiddo arall ar y tir a oedd yn rhan o鈥檙 cais i adael.

Cerbyd: Mae cerbyd yn cynnwys unrhyw gerbyd, p鈥檜n a yw mewn cyflwr addas i鈥檞 ddefnyddio ar ffyrdd ai peidio, ac mae鈥檔 cynnwys unrhyw ffram neu gorff cerbyd, gyda neu heb olwynion. Mae carafannau disymud y gellir eu symud wedi鈥檜 cynnwys.