51茶馆

Sut mae鈥檙 rheolau anghymhwyso awtomatig yn effeithio ar elusennau

Dylai elusennau osgoi penodi neu gadw ymddiriedolwyr neu uwch reolwyr sydd wedi鈥檜 hanghymhwyso, oni bai bod y Comisiwn Elusennau wedi rhoi hawlildiad. Dylai elusennau ddilyn y canllawiau hyn i鈥檞 helpu i wneud y penderfyniadau iawn.

Rydym hefyd wedi cynhyrchu canllawiau ar gyfer unigolion ar wah芒n ar anghymhwyso awtomatig a sut i wneud cais am hawlildiad.

Y rheolau anghymhwyso awtomatig

Mae rhywun wedi鈥檌 anghymhwyso rhag gweithredu fel ymddiriedolwr elusen neu ddal swydd uwch reolwr yn yr elusen, os yw rhai rhesymau anghymhwyso cyfreithiol yn gymwys iddo neu iddi.

Mae鈥檙 rhesymau sy鈥檔 arwain at anghymhwyso i鈥檞 gweld yn y (ODT, 56.9 KB)

Fel arfer mae鈥檔 drosedd i rywun weithredu fel ymddiriedolwr elusen pan fydd wedi鈥檌 anghymhwyso.

Rhaid:

• i鈥檆h elusen beidio 芒 phenodi ymddiriedolwr neu rywun i swydd uwch reolwr os yw wedi鈥檌 anghymwyso, oni bai bod ei anghymhwysiad wedi cael ei hawlildio
• i鈥檆h elusen fod 芒 systemau yn eu lle ar gyfer adnabod ymddiriedolwyr neu uwch reolwyr sy鈥檔 cael eu hanghymhwyso ar 么l iddynt gael eu penodi

Swyddi elusen cyfyngedig y mae anghymhwyso yn berthnasol iddynt

Mae鈥檙 rheolau yn golygu bod ymddiriedolwyr a rhai rolau uwch reolwyr o fewn elusennau wedi鈥檜 cyfyngu i unigolion sydd heb eu hanghymhwysa.

Ymddiriedolwyr

Mae anghymhwyso fel ymddiriedolwr yn golygu, oni bai bod hawlildiad gennych, ni allwch weithredu fel:

• ymddiriedolwr elusen - rhywun sy鈥檔 gyfrifol am lywodraethu elusen a chyfeirio sut y caiff ei rheoli a鈥檌 rhedeg. Gall dogfen lywodraethol elusen eu galw nhw鈥檔 ymddiriedolwyr, y bwrdd, y pwyllgor rheoli, llywodraethwyr, cyfarwyddwyr, neu enw arall. Mae Deddf Elusennau 2011 yn diffinio ymddiriedolwyr elusen fel y bobl sydd 芒鈥檙 brif reolaeth dros yr elusen, beth bynnag y鈥檜 gelwir yn nogfen lywodraethol yr elusen
• ymddiriedolwr ar gyfer elusen - unigolyn neu sefydliad sy鈥檔 dal eiddo ar gyfer elusen megis ymddiriedolwr daliannol neu ymddiriedolwr gwarchod
• swyddog cwmni (neu gorff corfforaethol arall) pan fydd yn gweithredu fel ymddiriedolwr elusen (ymddiriedolwr corfforaethol). Mae 鈥渟wyddog鈥� yn cynnwys unrhyw unigolyn sydd 芒 rheolaeth gyffredinol dros weinyddu鈥檙 corff, sef cyfarwyddwyr y gorfforaeth fel arfer.

Swyddi uwch reolwr perthnasol

Swyddi Prif Weithredwr (neu鈥檙 cyfwerth) a鈥檙 Prif Swyddog Cyllid (neu鈥檙 cyfwerth) yw鈥檙 rhain.

Mae鈥檔 bwysig deall sut y mae鈥檙 rheolau yn diffinio鈥檙 swyddi uwch reolwr a effeithir oherwydd y swyddogaeth (ac nid teitl) y swydd sy鈥檔 bwysig.

Bydd rhaid i鈥檆h elusen wirio a yw unrhyw swyddi, os o gwbl, yn gymwys i fod yn swyddi uwch reolwr.

Mae adran uwch reolwr y canllawiau ar gyfer unigolion yn esbonio beth yw uwch reolwr at ddibenion y rheolau.

Nid yw鈥檙 rheolau anghymhwyso awtomatig yn anghymhwyso pobl rhag cymryd rhan mewn elusennau. Ceir ffyrdd eraill y gall unigolyn anghymwys gymryd rhan mewn elusennau, megis trwy gyflogaeth briodol mewn swyddi nad ydynt yn cael eu hystyried yn 鈥榮wyddi uwch reolwyr鈥�, gwirfoddoli, neu mewn rolau ymgynghori.

Hawlildiadau

Gall unigolyn anghymwys, yn y rhan fwyaf o achosion, wneud cais i鈥檙 Comisiwn Elusennau i hawlildio ei anghymhwysiad. Gall wneud hyn unrhyw bryd ar 么l cael ei anghymhwyso.

Mae鈥檙 hawl i wneud cais am hawlildiad yn gydnabyddiaeth bwysig bod amgylchiadau pan fydd hawlildio anghymhwysiad rhywun er lles gorau鈥檙 elusen neu elusennau trwy ganiat谩u iddynt recriwtio a chadw unigolyn cymwysedig iawn na fydd ar gael iddynt efallai fel arall.

Os yw rhywun yn gwneud cais i鈥檙 Comisiwn am hawlildiad er mwyn iddo neu iddi gymryd neu barhau mewn swydd berthnasol yn eich elusen, bydd rhaid i ymddiriedolwyr eich elusen ddweud a ydynt yn cefnogi鈥檙 cais neu beidio - gan roi sylw i faterion penodol, a ddisgrifir yn y canllawiau hyn.

Darllenwch y canllawiau ar gyfer unigolion i gael rhagor o wybodaeth.

Beth mae angen i鈥檆h elusen ei wneud

Mae rhai camau y gall yr elusen eu cymryd i sicrhau eich bod yn dilyn y rheolau.

Recriwtio

Gwirio eich gweithdrefnau cyn-benodi

Dylai fod systemau yn eu lle gan eich elusen sy鈥檔 golygu, cyn ei bod yn penodi ymddiriedolwr newydd neu uwch reolwr perthnasol, y gall sicrhau nad yw鈥檙 unigolyn wedi鈥檌 anghymhwyso o dan y rheolau anghymhwyso awtomatig. Dylech wirio eich bod yn gwneud hyn.

Gellir ei wneud trwy ofyn i ddarpar uwch reolwr/ymddiriedolwr lofnodi datganiad i gadarnhau nad yw wedi鈥檌 anghymhwyso.

Rydym wedi cynhyrchu datganiadau enghreifftiol y gallwch eu defnyddio:

(ODT, 17 KB) (ODT, 17.2 KB)

Mae鈥檙 datganiad wedi鈥檌 lofnodi:

• ar gael i ddarpar ymddiriedolwyr ac uwch reolwyr perthnasol. Bydd rhaid i鈥檆h elusen wirio pa swyddi, os o gwbl, sy鈥檔 gymwys fel swyddi uwch reolwr o dan y rheolau
• yn gofyn iddynt gadarnhau nad ydynt wedi鈥檜 hanghymhwyso o dan y rheolau anghymhwyso awtomatig

Eich elusen fydd yn penderfynu pryd, yn ystod ei phroses recriwtio, i ofyn am ddatganiad gan rywun sydd i鈥檞 benodi neu ymgeisydd ynghylch bod yn anghymwys. Gellir gwneud hyn ar 么l i ymgeisydd a ffefrir gael ei ddewis, yng ngham olaf y broses recriwtio, ac ochr yn ochr 芒 gwiriadau cyn-benodi priodol eraill.

Y pwynt pwysig yma yw cael y datganiad cyn i benodiad perthnasol gael ei wneud, felly nid yw鈥檙 elusen yn penodi person anghymwys.

Gwirio eich gweithdrefnau ar gyfer pobl mewn swydd

Dylai fod systemau yn eu lle gan eich elusen er mwyn iddi wneud yn si诺r bod pobl sydd eisoes mewn swydd ymddiriedolwr neu uwch reolwr heb droi鈥檔 anghymwys yn y cyfnod ers iddynt gael eu penodi.

Gellir gwneud hyn trwy ofyn iddynt lofnodi datganiad newydd (ar gyfnodau rhesymol) i gadarnhau nad ydynt yn anghymwys er mwyn i鈥檙 datganiadau a lofnodwyd y gofynnwch amdanynt bob hyn a hyn:

• gael eu derbyn gan ymddiriedolwyr ac unrhyw uwch reolwyr perthnasol
• ceisio cadarnhad nad ydynt wedi鈥檜 hanghymhwyso o dan y rheolau anghymhwyso awtomatig

Rhaid i鈥檆h elusen chi benderfynu:

• pryd i ofyn yn gyntaf am ddatganiad gan bobl, sydd eisoes yn ymddiriedolwr neu鈥檔 uwch reolwr perthnasol, a ydynt yn anghymwys neu beidio
• pa mor aml y dylid gofyn am ddatganiadau gan uwch reolwyr ac ymddiriedolwyr perthnasol

Yn ogystal 芒 chael datganiadau wedi鈥檜 llofnodi, dylai鈥檆h elusen hefyd wirio unrhyw gofrestri swyddogol perthnasol sy鈥檔 cofnodi enwau pobl sydd wedi鈥檜 hanghymhwyso rhag gweithredu fel ymddiriedolwyr elusen. Fe鈥檜 rhestrir ar ddiwedd y canllaw hwn.

Contractau

Dylai鈥檆h elusen adolygu telerau contract cyflogaeth neu ymgynghoriaeth ar gyfer unrhyw swyddi uwch reolwr perthnasol, a phenderfynu a ydynt wedi鈥檜 diogelu os yw鈥檙 sawl sydd mewn swydd berthnasol yn dod yn anghymwys ac yn gorfod gadael ei swydd. Efallai y bydd rhaid i chi geisio cyngor cyfreithiol arbenigol am hyn.

Er bod y canllawiau hyn yn ymwneud 芒鈥檙 rheolau anghymhwyso awtomatig ar gyfer elusennau, gall ymddiriedolwyr a staff elusennau fod yn anghymwys o dan ddeddfwriaeth arall. Mae鈥檔 bwysig bod systemau gan eich elusen ar gyfer gwirio鈥檔 rheolaidd bod yr ymddiriedolwyr a鈥檙 staff yn gymwys i weithredu.

Er enghraifft, cynnal gwiriadau priodol y Gwasanaeth Datgelu a Gwahardd sy鈥檔 berthnasol i weithio neu wirfoddoli gyda phlant neu grwpiau agored i niwed eraill - os yw鈥檙 r么l yn gymwys.

Beth mae鈥檔 rhaid i ymddiriedolwyr ei wneud os ydynt yn anghymwys

Ni ddylai ymddiriedolwyr elusen anghymwys sy鈥檔 gwasanaethu barhau i weithredu yn eu swydd. Dylent hefyd ymddiswyddo鈥檔 ffurfiol o鈥檜 swydd fel ymddiriedolwr er mwyn bod yn glir nad ydynt yn rhan o鈥檙 corff ymddiriedolwyr mwyach.

Bydd rhaid i鈥檙 elusen wirio a yw unrhyw ymddiswyddiad yn yr amgylchiadau hyn yn effeithio ar y lleiafswm o ymddiriedolwyr y mae鈥檔 rhaid iddynt fynychu cyfarfodydd er mwyn i鈥檙 penderfyniadau gael eu gwneud yn briodol. (Gelwir hyn y cworwm).

Beth mae鈥檔 rhaid i uwch reolwyr ei wneud os ydynt yn anghymwys

Ni all staff sy鈥檔 gwasanaethu mewn swydd uwch reolwr berthnasol sydd wedi鈥檜 hanghymwyso barhau i weithredu yn y swydd honno.

Efallai y bydd rhaid i鈥檙 elusen geisio cyngor cyfreithiol os yw uwch reolwr yn dod yn anghymwys - yn enwedig ynghylch cyflogaeth a hawliau eraill yr uwch reolwr.

Gallwch gyfeirio ymddiriedolwyr sy鈥檔 gwasanaethu ac uwch reolwyr perthnasol yn eich elusen sydd wedi鈥檜 hanghymhwyso at ein canllawiau manwl ar gyfer unigolion, sy鈥檔 cynnwys cyngor ar wneud cais am hawlildiad.

Gall elusennau ddefnyddio鈥檙 sy鈥檔 rhoi manylion i sefydliadau sydd ag ymddiriedolwyr ac uwch reolwyr ar sut i ddelio 芒 chofnodion troseddol.

Beth mae angen i elusennau ei wybod am hawlildiadau

Beth yw hawlildiad

Mae hawlildiad yn dod ag anghymhwysiad unigolyn i ben, naill ai ar gyfer:

• elusen a enwir neu elusennau a enwir
• dosbarth o elusennau (sef gr诺p o elusennau sy鈥檔 rhannu nodwedd). Er enghraifft, gall dosbarth o elusennau fod yn elusennau sydd 芒鈥檙 un diben elusennol, neu鈥檔 elusennau sy鈥檔 gweithredu yn yr un ardal
• bob elusen

(Yn dibynnu ar yr hyn y mae鈥檙 sawl sy鈥檔 gwneud y cais am hawlildiad wedi gofyn amdano).

Os caiff ei roi, mae hawlildiad yn golygu y gall yr unigolyn gael swyddi ymddiriedolwr ac uwch reolwr yn yr elusen neu鈥檙 elusennau a gwmpasir gan yr hawlildiad.

Yr unig eithriad i hyn yw pan fydd rhywun yn gwneud cais am hawlildiad i gwmpasu swyddi uwch reolwr yn unig. Os yw鈥檙 math hwn o hawlildiad yn cael ei roi, ni all yr unigolyn weithredu fel ymddiriedolwr yr elusen neu鈥檙 elusennau a gwmpasir gan yr hawlildiad. I wneud hyn byddai鈥檔 rhaid iddo neu iddo wneud cais am hawlildiad pellach.

Ni all rhywun wneud cais am hawlildiad sydd yn cwmpasu swydd ymddiriedolwr yn unig ac nid swyddi uwch reolwr.

Gallwch ddarllen y canllawiau ar gyfer unigolion i gael rhagor o wybodaeth am hawlildiadau.

Os yw unigolyn anghymwys mewn r么l berthnasol, neu鈥檔 gwneud cais i fod mewn r么l berthnasol yn eich elusen, gall eich ymddiriedolwyr benderfynu cefnogi cais am hawlildiad ar gyfer yr unigolyn hwnnw. Yr elusennau fydd yn penderfynu sut i ymdrin 芒 hawlildiadau, a chefnogi ceisiadau mewn achosion unigol neu beidio.

Ni all y Comisiwn Elusennau roi hawlildiad os yw鈥檙 unigolyn wedi鈥檌 anghymhwyso gan ddogfen lywodraethol yr elusen. Bydd hyn yn dibynnu ar eiriad y cymal yn y ddogfen lywodraethol a cheir rhai enghreifftiau isod.

Efallai y bydd yr ymddiriedolwyr am geisio cyngor pellach ac ystyried gwneud newid i鈥檙 cymal os oes unrhyw amheuaeth.

Darpariaeth yn y ddogfen lywodraethol	Y farn ynghylch hawlildiad
Mae鈥檙 ddogfen lywodraethol yn cyfeirio at anghymhwyso o dan aran 178 o鈥檙 Ddeddf Elusennau neu dim ond y Ddeddf Elusennau	Gall y Comisiwn Elusennau ystyried hawlildiad o dan adran 181
Nid yw鈥檙 ddogfen lywodraethol yn cyfeirio at anghymhwyso	Gall y Comisiwn Elusennau ystyried hawlildiad o dan adran 181
Mae鈥檙 ddogfen lywodraethol yn rhoi rhesymau anghymhwyso (a all gynnwys y rhai a restrir yn adran 178 neu beidio)	Nid yw adran 181 yn gymwys ac ni all y Comisiwn Elusennau ystyried hawlildiad oni bai bod y ddogfen lywodraethol yn caniat谩u ar gyfer hynny yn benodol.
Mae鈥檙 ddogfen lywodraethol yn cynnwys darpariaeth gyfunedig sy鈥檔 gwneud peth cyfeiriad at adran 178 ond hefyd yn rhestru rhesymau	Yn dibynnu ar yr union eiriad - dylai鈥檙 ymddiriedolwyr geisio eu cyngor cyfreithiol eu hunain

Fydd y Comisiwn Elusennau yn rhoi hawlildiad?

Y Comisiwn fydd yn penderfynu p鈥檜n ai i roi hawlildiad neu beidio, gan ystyried pob achos ar ei deilyngdod ei hun. Rydym yn rhoi hawlildiadau dim ond os yw hynny:

• er lles gorau鈥檙 elusen neu鈥檙 elusennau y mae鈥檙 unigolyn anghymwys yn gofyn am hawlildiad ar ei gyfer; ac
• nid yw鈥檔 debygol o niweidio ffydd a hyder cyhoeddus mewn elusen neu elusennau

Mae canllawiau ar wah芒n ar gael yn esbonio sut rydym yn gwneud penderfyniadau am hawlildiad.

Beth mae angen i鈥檙 Comisiwn Elusennau ei wybod gan ymddiriedolwyr

Os yw rhywun yn gwneud cais am hawlildiad yn benodol er mwyn gallu gweithio mewn swydd ymddiriedolwr neu uwch reolwr yn eich elusen, mae鈥檙 broses ymgeisio yn gofyn i鈥檙 sawl sy鈥檔 gwneud cais am hawlildiad roi manylion am farn eich ymddiriedolwyr ar y materion canlynol:

• a yw mwyafrif o鈥檙 ymddiriedolwyr yn cefnogi鈥檙 cais
• manylion am y broses recriwtio a arweiniodd at benodi鈥檙 ymgeisydd neu鈥檙 penodiad arfaethedig - os nad oes, yna dylid rhoi鈥檙 rhesymau
• manylion am ddyletswyddau a chyfrifoldebau鈥檙 swydd ymddiriedolwr neu uwch reolwr y mae鈥檙 ymgeisydd yn ei dal neu am ei dal
• pam mae鈥檙 ymddiriedolwyr yn ystyried mai鈥檙 ymgeisydd yw鈥檙 penodiad gorau - er enghraifft, pa sgiliau penodol sydd gan yr ymgeisydd nad ydynt ar gael fel arall
• pam na all yr ymgeisydd weithredu mewn rhinwedd ymgynghorol yn hytrach na gweithredu fel ymddiriedolwr neu uwch reolwr
• a yw鈥檙 ymddiriedolwyr wedi asesu, ac yn gallu rheoli unrhyw risg i鈥檙 elusen a鈥檌 hasedau wrth wneud neu gynnal y penodiad. Er enghraifft, os yw鈥檙 rheswm dros anghymhwyso yn anhawster neu gamreoli ariannol efallai yr hoffai鈥檙 ymddiriedolwyr gefnogi鈥檙 cais am hawlildiad, ar yr amod eu bod yn penderfynu na fydd yr ymgeisydd yn ymgymryd 芒 swydd Trysorydd/Cadeirydd/Cyfarwyddwr Cyllid yn yr elusen, ac ni fydd yn gallu cael mynediad i gyfrifon banc yr elusen
• barn yr ymddiriedolwyr ar swydd ac enw da鈥檙 elusen os yw penodiad yr ymgeisydd yn cael ei wneud neu ei gynnal
• os yw鈥檙 ymgeisydd yn fethdalwr heb ei ryddhau, barn yr ymddiriedolwyr am y cyfyngiadau cyfreithiol ac a allai ei weithgareddau niweidio鈥檙 elusen. Er enghraifft, ar gyfer elusen anghorfforedig, gallai鈥檙 cyfyngiadau statudol ar gael credyd achosi anawsterau yn y berthynas rhwng yr elusen a鈥檌 bancwyr

Bydd yr ymgeisydd yn gofyn i鈥檙 ymddiriedolwyr roi鈥檙 wybodaeth hon er mwyn iddynt allu ei chynnwys gyda鈥檌 gais pan fydd yn cysylltu 芒鈥檙 Comisiwn.

Rhaid i鈥檙 unigolyn sydd, neu a fydd yn anghymwys, wneud cais am yr hawlildiad, neu gall ymgynghorydd wneud hyn ar ei ran. Ni allwn dderbyn ceisiadau gan elusennau ar ran yr unigolyn.

Mewn rhai achosion gallwn gysylltu 芒鈥檆h elusen i ofyn am ragor o wybodaeth.

Gwirio cofrestri swyddogol

Gall elusennau ddefnyddio cofrestri swyddogol sy鈥檔 cofnodi enwau pobl sydd wedi鈥檜 hanghymhwyso rhag gweithredu fel ymddiriedolwyr elusen. Mae鈥檙 rhain yn cynnwys:

Y Gofrestr Ansolfedd Unigolion a gedwir gan y Gwasanaeth Ansolfedd, sy鈥檔 cynnwys manylion ynghylch:

• methdaliadau sydd naill ai鈥檔 gyfredol neu sydd wedi dod i ben yn ystod y tri mis diwethaf
• trefniadau gwirfoddol unigol cyfredol a threfniadau gwirfoddol llwybr carlam
• gorchmynion ac ymrwymiadau cyfyngu methdaliad cyfredol

Gallwch chwilio鈥檙 Gofrestr ar wefan y Gwasanaeth Ansolfedd, trwy ymweld 芒鈥檆h swyddfa Derbynnydd Swyddogol lleol, neu drwy鈥檙 post neu鈥檙 ffacs.

Cofrestr cyfarwyddwyr anghymwys a gedwir gan D欧鈥檙 Cwmn茂au. Gallwch chwilio鈥檙 gofrestru ar wefan T欧鈥檙 Cwmn茂au.

Y naill ai gan y comisiwn neu gan Orchymyn yr Uchel Lys er 1 Chwefror 1993.