51茶馆

Mae atwrneiaeth arhosol (LPA) yn ddogfen gyfreithiol sy鈥檔 eich galluogi chi (y 鈥榬hoddwr鈥�) benodi un neu fwy o bobl (a elwir yn 鈥榓twrneiod鈥�) i鈥檆h helpu i wneud penderfyniadau neu i wneud penderfyniadau ar eich rhan.

Mae hyn yn rhoi mwy o reolaeth i chi dros beth fydd yn digwydd i chi os cewch ddamwain neu salwch ac os na fyddwch yn gallu gwneud eich penderfyniadau eich hun (byddwch 鈥榟eb alluedd meddyliol鈥�).

Nid oes rhaid i chi fyw yn y DU na bod yn ddinesydd Prydeinig.

Mae 2 fath o atwrneiaeth arhosol:

• iechyd a lles
• eiddo a materion ariannol

Gallwch ddewis gwneud un math neu鈥檙 ddau.

Sut i wneud atwrneiaeth arhosol

1. Dewiswch eich atwrnai (gallwch gael mwy nag un).

2. Llenwch y ffurflenni i鈥檞 penodi fel atwrnai.

3. Cofrestrwch eich LPA gyda Swyddfa鈥檙 Gwarcheidwad Cyhoeddus (gall hyn gymryd rhwng 8 a 10 wythnos os nad oes camgymeriadau yn y cais).

Mae鈥檔 costio 拢82 i gofrestru LPA oni bai eich bod yn cael gostyngiad neu esemptiad.

Atwrneiaeth arhosol iechyd a lles

Defnyddiwch yr LPA hon i roi p诺er i atwrnai wneud penderfyniadau am bethau fel:

• eich trefn ddyddiol, er enghraifft, ymolchi, gwisgo, bwyta
• gofal meddygol
• symud i gartref gofal
• triniaeth cynnal bywyd

Atwrneiaeth arhosol eiddo a materion ariannol

Defnyddiwch yr LPA hon i roi i atwrnai b诺er i wneud penderfyniadau am arian ac eiddo ar eich rhan, er enghraifft:

• rheoli cyfrif banc neu gymdeithas adeiladu
• talu biliau
• casglu budd-daliadau neu bensiwn
• gwerthu eich cartref

Help i benderfynu a ddylech wneud atwrneiaeth arhosol

Cysylltwch 芒 Swyddfa鈥檙 Gwarcheidwad Cyhoeddus os oes arnoch angen help.

Gallwch ddewis un neu fwy o bobl i fod yn atwrnai i chi. Os byddwch yn penodi mwy nag un, rhaid i chi benderfynu a fyddant yn gwneud penderfyniadau ar wah芒n neu gyda鈥檌 gilydd.

Pwy all fod yn atwrnai i chi

Rhaid i鈥檆h atwrnai fod yn 18 oed neu鈥檔 h欧n. Gall fod yn:

• berthynas
• ffrind
• gweithiwr proffesiynol, er enghraifft, cyfreithiwr
• eich g诺r, gwraig neu bartner

Rhaid i chi benodi rhywun sydd 芒鈥檙 galluedd meddyliol i wneud ei benderfyniadau ei hun.

Nid oes rhaid i鈥檆h atwrnai fyw yn y DU na bod yn ddinesydd Prydeinig.

Wrth ddewis atwrnai, meddyliwch am y canlynol:

• pa mor dda y maent yn edrych ar 么l eu materion eu hunain, er enghraifft, eu harian
• pa mor dda rydych yn eu hadnabod
• a ydych yn ymddiried ynddynt i wneud penderfyniadau er budd gorau i chi
• pa mor fodlon y byddant i wneud penderfyniadau ar eich rhan chi

Darllenwch am gyfrifoldebau atwrnai i鈥檆h helpu gyda鈥檆h penderfyniad.

Os oes mwy nag un atwrnai

Os ydych yn penodi mwy nag un unigolyn, rhaid i chi benderfynu a fyddant yn gwneud penderfyniadau:

• ar wah芒n neu gyda鈥檌 gilydd - a elwir weithiau鈥檔 鈥榓r y cyd ac yn unigol鈥� - sy鈥檔 golygu y gall atwrneiod wneud penderfyniadau ar eu pen eu hunain neu gydag atwrneiod eraill
• gyda鈥檌 gilydd - a elwir weithiau鈥檔 鈥榓r y cyd鈥� - sy鈥檔 golygu bod rhaid i鈥檙 holl atwrneiod gytuno ar y penderfyniad

Hefyd gallwch ddewis gadael iddynt wneud rhai penderfyniadau 鈥榓r y cyd鈥� ac eraill 鈥榓r y cyd ac yn unigol鈥�.

Atwrneiod wrth gefn

Pan rydych yn gwneud eich LPA gallwch enwebu pobl eraill i gymryd lle eich atwrnai neu eich atwrneiod os na fyddant yn gallu gweithredu ar eich rhan mwyach.

Gallwch wneud atwrneiaeth arhosol (LPA) ar-lein neu gan ddefnyddio ffurflenni papur.

Y naill ffordd neu鈥檙 llall, bydd rhaid i chi gael pobl eraill i lofnodi鈥檙 ffurflenni, gan gynnwys yr atwrneiod a鈥檙 tystion.

Gallwch gael rhywun arall i ddefnyddio鈥檙 gwasanaeth ar-lein neu i lenwi鈥檙 ffurflenni papur ar eich rhan, er enghraifft, aelod o鈥檙 teulu, ffrind neu gyfreithiwr.

Rhaid i chi gofrestru eich LPA neu ni fydd eich atwrnai鈥檔 gallu gwneud penderfyniadau ar eich rhan.

Gwneud LPA ar-lein

Bydd rhaid i chi greu cyfrif neu fewngofnodi i gyfrif sy鈥檔 bodoli鈥檔 barod i allu:

• gwneud LPA
• parhau gyda LPA rydych wedi dechrau鈥檌 gwneud yn barod

Gallwch wedyn:

• gael help ac arweiniad ym mhob cam
• cadw eich ffurflenni a鈥檜 cwblhau yn nes ymlaen
• adolygu eich atebion a chywiro unrhyw gamgymeriadau

Rhaid i chi argraffu鈥檙 ffurflenni a鈥檜 llofnodi pan fyddwch wedi gorffen eu llenwi.

Defnyddio鈥檙 ffurflenni papur

Lawrlwythwch y ffurflenni a鈥檜 hargraffu.

Llofnodi鈥檙 ffurflenni

Rhaid i chi lofnodi鈥檙 ffurflenni cyn eu hanfon. Hefyd rhaid i鈥檙 canlynol eu llofnodi:

• yr atwrneiod
• tystion
• 鈥榙arparwr tystysgrif鈥�, sy鈥檔 cadarnhau eich bod yn gwneud yr LPA o ddewis a鈥檆h bod yn deall beth rydych yn ei wneud

Rhaid i bawb lofnodi鈥檙 un ddogfen wreiddiol. Ni allant lofnodi cop茂au neu ddefnyddio llofnodion digidol.

Pwy sy鈥檔 gallu bod yn dyst neu鈥檔 ddarparwr tystysgrif

Rhaid i dystion a darparwyr tystysgrifau fod yn 18 oed neu鈥檔 h欧n.

Caiff atwrneiod fod yn dystion i鈥檞 gilydd yn llofnodi, ond ni allant:

• fod yn dystion i chi鈥檔 llofnodi
• llofnodi fel y darparwr tystysgrif

Ni allwch fod yn dyst os mai chi yw鈥檙 unigolyn sy鈥檔 penodi atwrnai.

Cael help

Gofynnwch i Swyddfa鈥檙 Gwarcheidwad Cyhoeddus am yr help y gallwch ei gael os:

• nad oes gennych gyfrifiadur neu argraffydd
• rydych eisiau defnyddio鈥檙 gwasanaeth ar-lein ond angen rhywfaint o help

Pan fyddwch wedi gwneud eich atwrneiaeth arhosol (LPA), rhaid i chi ei chofrestru gyda Swyddfa鈥檙 Gwarcheidwad Cyhoeddus (OPG).

Mae鈥檔 cymryd 8 i 10 wythnos i gofrestru LPA os nad oes unrhyw gamgymeriadau yn y cais.

Gallwch wneud cais i gofrestru eich LPA eich hun os ydych yn gallu gwneud eich penderfyniadau eich hun.

Gall eich atwrnai gofrestru鈥檙 LPA ar eich rhan hefyd. Byddwch yn cael gwybod os bydd yn gwneud hynny a gallwch wrthwynebu鈥檙 cofrestru.

Hysbysu pobl

Cyn cofrestru, anfonwch ffurflen i hysbysu pobl (LP3) at yr holl 鈥榖obl i鈥檞 hysbysu鈥� (a elwir hefyd yn 鈥榖obl i gael gwybod鈥�) rydych wedi鈥檜 rhestru yn yr LPA.

Bydd ganddynt 3 wythnos i fynegi unrhyw bryderon i Swyddfa鈥檙 Gwarcheidwad Cyhoeddus.

Sut i gofrestru

Gwnewch gais i gofrestru cyn gynted ag yr ydych wedi anfon y ffurflenni i hysbysu pobl.

I gofrestru, bydd angen i chi lofnodi eich ffurflen atwrneiaeth arhosol wedi鈥檌 llenwi a鈥檌 hanfon i Swyddfa鈥檙 Gwarcheidwad Cyhoeddus.

Os byddwch yn creu eich ffurflen atwrneiaeth arhosol gan ddefnyddio鈥檙 gwasanaeth ar-lein, bydd angen i chi ei hargraffu i wneud hyn.

Mae鈥檙 cyfeiriad ar y ffurflen hefyd. Gwnewch yn si诺r eich bod yn cynnwys y ffurflen LPA wreiddiol a鈥檙 ffi.

Gallwch anfon copi ardystiedig os nad yw鈥檙 ffurflen wreiddiol gennych chi. Ysgrifennwch lythyr yn cyd-fynd i esbonio pam nad yw鈥檙 gwreiddiol gennych chi.

Os gwnaethoch eich LPA gyda ffurflen bapur h欧n

Gallwch gofrestru drwy lenwi ffurflen LP2 os gwnaethoch eich LPA:

• ar ffurflenni LPA114 neu LPA117 cyn 1 Ionawr 2016
• ar ffurflenni LP PA neu LP PW cyn 1 Ebrill 2011

Fel arall bydd rhaid i chi wneud LPA newydd.

Faint mae鈥檔 ei gostio

Mae鈥檔 costio 拢82 i gofrestru LPA.

Os ydych eisiau gwneud cais am LPA iechyd a lles a LPA eiddo a materion ariannol, bydd yn costio cyfanswm o 拢164.

Gallwch dalu gyda:

• cherdyn credyd neu ddebyd
• siec

Gwnewch eich siec yn daladwy i 鈥極ffice of the Public Guardian鈥� ac ysgrifenwch eich enw ar y cefn. Anfonwch y siec i Swyddfa鈥檙 Gwarcheidwad Cyhoeddus gyda鈥檆h ffurflenni.

Cael gostyngiad neu esemptiad

Gallwch wneud cais am ostyngiad os ydych chi鈥檔 ennill llai na 拢12,000. Efallai y gallwch hefyd wneud cais am esemptiad os ydych chi鈥檔 cael budd-daliadau penodol, megis Cymhorthdal Incwm.

Lawrlwythwch a llenwch y ffurflen gais. Mae yna fwy o wybodaeth am gymhwysedd ar y ffurflen.

Os byddwch yn gwneud camgymeriad ar eich ffurflen

Gan ddibynnu ar y math o gamgymeriad, efallai y bydd Swyddfa鈥檙 Gwarcheidwad Cyhoeddus yn gadael i chi ei gywiro a gwneud cais arall o fewn 3 mis am 拢41.

Gallwch gadarnhau bod copi o鈥檆h atwrneiaeth arhosol (LPA) wedi鈥檌 chofrestru yn ddilys drwy ei 鈥榓rdystio鈥� os ydych chi dal i allu gwneud eich penderfyniadau eich hun.

Gall eich atwrnai ddefnyddio鈥檙 copi ardystiedig i brofi bod ganddynt ganiat芒d i wneud penderfyniadau ar eich rhan, er enghraifft, i reoli eich cyfrif banc.

Gallwch hefyd wneud cop茂au ardystiedig o鈥檆h LPA cyn iddi gael ei chofrestru. Gallwch chi neu鈥檆h atwrnai ddefnyddio鈥檙 copi i gofrestru eich LPA os nad oes gennych y ffurflen wreiddiol.

Sut i ardystio copi

Ysgrifennwch y testun canlynol ar waelod pob tudalen o鈥檙 copi:

鈥淭ystiaf fod hwn yn gopi gwir a chyflawn o鈥檙 dudalen gyfatebol yn yr atwrneiaeth arhosol wreiddiol.鈥�

Ar dudalen olaf y copi, rhaid i chi hefyd ysgrifennu:

鈥淭ystiaf fod hwn yn gopi gwir a chyflawn o鈥檙 atwrneiaeth arhosol.鈥�

Rhaid i chi lofnodi a dyddio pob tudalen.

Ffyrdd eraill o ardystio copi

Gall y canlynol ardystio cop茂au o鈥檆h LPA hefyd:

• cyfreithiwr
• unigolyn sydd ag awdurdod i wneud gweithgareddau notariol

Mae鈥檔 rhaid i chi (os oes gennych chi alluedd meddyliol) neu un o鈥檆h atwrneiod roi gwybod i Swyddfa鈥檙 Gwarcheidwad Cyhoeddus am y canlynol:

• os ydych chi neu atwrnai yn newid enw neu gyfeiriad

• os bydd atwrnai yn marw

Os ydych chi neu atwrnai yn newid enw neu gyfeiriad

Rhaid i chi roi gwybod i Swyddfa鈥檙 Gwarcheidwad Cyhoeddus os byddwch chi neu鈥檆h atwrnai yn newid enw ac anfon copi o鈥檙 dystysgrif priodas neu鈥檙 ddogfen gweithred newid enw sy鈥檔 dangos yr enw newydd. Peidiwch ag anfon unrhyw ddogfennau gwreiddiol.

Rhaid i chi ddweud wrth Swyddfa鈥檙 Gwarcheidwad Cyhoeddus os byddwch chi neu鈥檆h atwrnai yn newid cyfeiriad, ond nid oes angen i chi anfon unrhyw ddogfennau ategol.

Os bydd un o鈥檆h atwrneiod yn marw

Rhaid i chi roi gwybod i Swyddfa鈥檙 Gwarcheidwad Cyhoeddus ac anfon yr LPA wreiddiol a phob copi ardystiedig iddynt.

Os bu farw鈥檙 atwrnai tu allan i鈥檙 Deyrnas Unedig, rhaid i chi hefyd anfon copi o鈥檙 dystysgrif marwolaeth.

Beth fydd yn digwydd i鈥檙 LPA bresennol

Bydd Swyddfa鈥檙 Gwarcheidwad Cyhoeddus yn canslo鈥檙 LPA os bydd y rhoddwr yn marw, neu os bydd atwrnai鈥檔 marw a naill ai:

• roedd rhaid i鈥檙 atwrneiod wneud pob penderfyniad gyda鈥檌 gilydd - gelwir hyn yn 鈥榞weithredu ar y cyd鈥�
• dim ond un atwrnai oedd yna

Bydd LPA sydd wedi鈥檌 chanslo yn cael ei dinistrio. Ond os hoffech i Swyddfa鈥檙 Gwarcheidwad Cyhoeddus ei hanfon yn 么l yn hytrach na鈥檌 dinistrio, dylech gynnwys nodyn yn gofyn iddi gael ei dychwelyd a chynnwys cyfeiriad dychwelyd.

Os bydd atwrnai鈥檔 marw a bod yr atwrneiod yn gallu gwneud unrhyw benderfyniadau ar wah芒n (a elwir yn 鈥榞weithredu ar y cyd ac yn unigol鈥�), bydd Swyddfa鈥檙 Gwarcheidwad yn diweddaru鈥檙 LPA yn hynny o beth. Mae鈥檔 rhaid i chi gynnwys cyfeiriad dychwelyd pan fyddwch yn anfon yr LPA.

Cysylltu 芒 Swyddfa鈥檙 Gwarcheidwad Cyhoeddus

Os byddwch yn anfon e-bost neu鈥檔 ysgrifennu at Swyddfa鈥檙 Gwarcheidwad Cyhoeddus, dylech gynnwys:

• eich enw llawn, eich cyfeiriad a鈥檆h dyddiad geni
• nodi鈥檔 glir ai chi yw鈥檙 atwrnai neu鈥檙 rhoddwr
• enw llawn y rhoddwr, ei gyfeiriad a鈥檌 ddyddiad geni (os mai chi yw鈥檙 atwrnai)
• y cyfeirnod ar eich atwrneiaeth arhosol

Gallwch ofyn i Swyddfa鈥檙 Gwarcheidwad Cyhoeddus ddiswyddo atwrnai os yw eich atwrneiaeth arhosol wedi鈥檌 chofrestru a bod gennych dal alluedd meddyliol i wneud penderfyniadau.

Bydd rhaid i chi anfon datganiad ysgrifenedig i Swyddfa鈥檙 Gwarcheidwad Cyhoeddus, sef 鈥榞weithred diddymu rhannol鈥�.

Defnyddiwch y geiriau canlynol. Newidiwch y geiriau yn y cromfachau sgw芒r gyda鈥檙 manylion perthnasol.

Gweithred diddymu rhannol

鈥淢ae鈥檙 weithred diddymu rhannol hon yn cael ei gwneud gan [enw鈥檙 rhoddwr] o [cyfeiriad y rhoddwr].

1: Dyfarnais atwrneiaeth arhosol ar gyfer eiddo a materion ariannol/iechyd a lles [rhaid dileu fel sy鈥檔 briodol] ar [dyddiad llofnodi鈥檙 atwrneiaeth arhosol gan y rhoddwr] yn penodi [enw鈥檙 atwrnai cyntaf] o [cyfeiriad yr atwrnai cyntaf] a/ac [enw鈥檙 ail atwrnai] o [cyfeiriad yr ail atwrnai] i weithredu fel fy atwrnai(atwrneiod).

2: Yr wyf trwy hyn yn diddymu [enw鈥檙 atwrnai rydych yn ei ddiddymu] YN UNIG o鈥檙 atwrneiaeth arhosol a鈥檙 awdurdod a ddyfarnwyd iddo ef/hi.

Llofnodwyd a chyflwynwyd fel gweithred [llofnod y rhoddwr]
Dyddiad llofnodi [dyddiad]
Tystiwyd gan [llofnod y tyst]
Enw llawn y tyst [enw鈥檙 tyst]
Cyfeiriad y tyst [cyfeiriad y tyst]鈥�

Ble ddylid anfon gweithred diddymu rhannol

Anfonwch y weithred diddymu rhannol i Swyddfa鈥檙 Gwarcheidwad Cyhoeddus gyda dogfen wreiddiol yr LPA. Hefyd rhaid i chi ddweud wrth eich atwrnai neu eich atwrneiod eich bod yn terfynu鈥檆h LPA.

Gallwch derfynu鈥檆h atwrneiaeth arhosol (LPA) eich hun - os oes gennych alluedd meddyliol i wneud y penderfyniad hwnnw.

Rhaid i chi anfon y canlynol i Swyddfa鈥檙 Gwarcheidwad Cyhoeddus (OPG):

• yr LPA wreiddiol
• datganiad ysgrifenedig o鈥檙 enw 鈥榞weithred diddymu鈥�

Defnyddiwch y geiriau canlynol ar gyfer y weithred diddymu. Newidiwch y geiriau yn y cromfachau sgw芒r gyda鈥檙 manylion perthnasol.

Gweithred diddymu

鈥淢ae鈥檙 weithred ddiddymu hon yn cael ei gwneud gan [eich enw] o [eich cyfeiriad].

1: Dyfarnais atwrneiaeth arhosol ar gyfer eiddo a materion ariannol/iechyd a lles (rhaid dileu fel sy鈥檔 briodol) ar [dyddiad llofnodi鈥檙 atwrneiaeth arhosol gennych] yn penodi [enw鈥檙 atwrnai cyntaf] o [cyfeiriad yr atwrnai cyntaf] a/ac [enw鈥檙 ail atwrnai] o [cyfeiriad yr ail atwrnai] i weithredu fel fy atwrnai(atwrneiod).

2: Rwyf yn diddymu鈥檙 atwrneiaeth arhosol a鈥檙 awdurdod sydd wedi鈥檌 ddyfarnu fel rhan ohoni.

Llofnodwyd a chyflwynwyd fel gweithred [eich llofnod]
Dyddiad llofnodi [dyddiad]
Tystiwyd gan [llofnod y tyst]
Enw llawn y tyst [enw鈥檙 tyst]
Cyfeiriad y tyst [cyfeiriad y tyst]鈥�

Hefyd gallwch wneud cwyn os oes gennych bryderon am eich atwrnai, er enghraifft, os nad yw鈥檔 cyflawni ei gyfrifoldebau鈥檔 briodol.

Ffyrdd eraill y gall atwrneiaeth arhosol ddod i ben

Gall eich LPA ddod i ben os bydd eich atwrnai:

• yn colli鈥檙 gallu i wneud penderfyniadau - 鈥榗olli galluedd meddyliol鈥�
• yn eich ysgaru neu鈥檔 dod 芒鈥檆h partneriaeth sifil i ben os yw鈥檔 诺r, gwraig neu鈥檔 bartner i chi
• yn dod yn fethdalwr neu鈥檔 destun gorchymyn rhyddhad dyledion - os yw鈥檔 atwrnai eiddo a materion ariannol
• yn cael ei atal gan y Llys Gwarchod
• yn marw

Os bydd eich unig atwrnai鈥檔 marw

Bydd eich LPA yn dod i ben os bydd eich atwrnai鈥檔 marw ac os nad oes gennych chi unrhyw atwrneiod newydd. Rhaid i chi ddweud wrth Swyddfa鈥檙 Gwarcheidwad Cyhoeddus ac anfon y canlynol iddi:

• yr LPA wreiddiol
• pob copi ardystiedig o鈥檙 LPA
• cyfeiriad dychwelyd ar gyfer anfon eich dogfennau鈥檔 么l atoch

Caiff eich LPA barhau os:

• oes atwrneiod eraill sy鈥檔 gallu gweithredu 鈥榓r y cyd ac yn unigol鈥� - ond nid os mai dim ond 鈥榓r y cyd鈥� maent yn cael gweithredu
• oes atwrneiod i gymryd eu lle

Os byddwch yn marw

Bydd eich LPA yn dod i ben yn awtomatig pan fyddwch yn marw. Bydd eich materion yng ngofal eich ysgutorion neu eich cynrychiolwyr personol wedyn, nid eich atwrnai.